artykul_1 I-III (1)(1).pdf

(966 KB) Pobierz

Warsztat pracy skutecznego nauczyciela —

Wsparcie ucznióW ze specyficznymi trudnościami

W uczeniu się z klas i–iii

Moduł 1

ryzyko dysleksji i dysleksja rozwojowa

u uczniów klas i—iii

autor:

prof. zw. dr hab. marta Bogdanowicz

885083702.229.png

885083702.240.png

885083702.251.png

885083702.262.png

885083702.001.png

885083702.012.png

885083702.022.png

885083702.033.png

885083702.044.png

885083702.055.png

885083702.066.png

885083702.076.png

885083702.087.png

885083702.098.png

885083702.109.png

885083702.120.png

885083702.131.png

885083702.141.png

885083702.152.png

885083702.163.png

885083702.174.png

885083702.185.png

885083702.196.png

885083702.199.png

885083702.200.png

885083702.201.png

885083702.202.png

885083702.203.png

885083702.204.png

885083702.205.png

885083702.206.png

885083702.207.png

885083702.208.png

885083702.209.png

885083702.210.png

885083702.211.png

885083702.212.png

885083702.213.png

885083702.214.png

885083702.215.png

885083702.216.png

885083702.217.png

885083702.218.png

885083702.219.png

885083702.220.png

885083702.221.png

885083702.222.png

885083702.223.png

885083702.224.png

885083702.225.png

885083702.226.png

Warsztat pracy skutecznego nauczyciela —

Wsparcie ucznióW ze specyficznymi trudnościami

W uczeniu się z klas i–iii

Ryzyko dysleksji i dysleksja Rozwojowa u uczniów klas i—iii

1. Terminologia

często posługujemy się terminem dysleksja rozwojowa, ale nie zawsze prawidłowo. dysleksja to

nie to samo, co słaby poziom czytania i pisania. nie każde dziecko, które źle czyta, to uczeń z dys-

leksją. trudności w czytaniu i pisaniu mają różne przyczyny, pomimo że przejawiają się podobnymi

symptomami. mogą być skutkiem obniżenia poziomu inteligencji (inteligencja poniżej przeciętnej),

zaniedbania dydaktycznego (często zmieniała się nauczycielka, dziecko opuszczało dużo lekcji

z powodu choroby) czy środowiskowego (dziecko nie rozumie znaczenia wielu słów, stąd też nie

rozumie przeczytanego tekstu, nie ćwiczy czytania i pisania, które to czynności dzięki treningowi

automatyzują się). trudności w czytaniu mają też dzieci z wadami wzroku (bolą je oczy, głowa,

męczy je czytanie), z zaburzeniami ruchów gałek ocznych (widzą podwójnie, nieostro), z wadami

słuchu (potrzebują głośniejszego wypowiadania poleceń, nie zawsze dobrze odróżniają podobnie

brzmiące wyrazy). specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu: dysleksji, dysortografii i dysgrafii

nie rozpoznajemy, gdy zaburzenia w uczeniu się spowodowane są wyłącznie trudnościami opi-

sanymi powyżej lub wynikają tylko z powodu słabej koncentracji uwagi, jak w przypadku dzieci

nadpobudliwych ruchowo. opisane zaburzenia mogą współwystępować z dysleksją, dysortografią

i dysgrafią. natomiast nigdy nie diagnozujemy ich w przypadku, kiedy kłopoty w nauce czytania

i pisania są symptomami schorzenia neurologicznego (padaczki, urazu mózgu) lub obniżenia

sprawności intelektualnej (inteligencja niższa niż przeciętna, upośledzenie umysłowe). Jak widać,

dysleksję rozwojową łatwo jest pomylić z trudnościami w czytaniu i pisaniu, spowodowanymi in-

nymi przyczynami.

termin ten stosujemy dla oznaczenia nieoczekiwanych trudności w uczeniu się czytania i pisania

u uczniów zdolnych wskutek zaburzeń rozwoju niektórych funkcji poznawczych, ruchowych i ich

współdziałania, gdy trudności tych nie tłumaczy inteligencja poniżej normy lub choroba neurologicz-

na. W trakcie badania diagnostycznego specjaliści, szczególnie współpracujący ze sobą psycholog

i pedagog, muszą rozstrzygnąć, czy trudności w uczeniu się czytania i pisania to dysleksja, czy też wy-

nik wyłącznie wad zmysłu lub zaniedbania środowiskowego i braku ćwiczeń. należy tu podkreślić, że

uczeń z dysleksją może mieć również wady zmysłu oraz być zaniedbany środowiskowo. te przyczyny

nie wykluczają rozpoznania dysleksji, co niestety jest często przyczyną nieporozumień w praktyce

szkolnej, a nawet poradnianej. dla odróżnienia trudności uwarunkowanych dysleksją od podobnych,

lecz będących rezultatem innych przyczyn, określa się je terminem specyficzne trudności w czytaniu

i pisaniu.

W polsce zaczęto się interesować tym zjawiskiem w okresie międzywojennym, w tym czasie i na-

wet do lat 50. używano terminu legastenia. Jest on nadal stosowany w krajach niemieckojęzycz-

nych. W literaturze światowej najczęściej używa się terminu dysleksja.

2

Moduł 1. ryzyko dysleksji i dysleksja rozwojowa u uczniów klas i–iii

885083702.227.png

885083702.228.png

885083702.230.png

885083702.231.png

885083702.232.png

885083702.233.png

885083702.234.png

885083702.235.png

885083702.236.png

885083702.237.png

885083702.238.png

885083702.239.png

885083702.241.png

885083702.242.png

885083702.243.png

885083702.244.png

885083702.245.png

885083702.246.png

885083702.247.png

885083702.248.png

885083702.249.png

885083702.250.png

885083702.252.png

885083702.253.png

885083702.254.png

885083702.255.png

885083702.256.png

885083702.257.png

885083702.258.png

885083702.259.png

885083702.260.png

885083702.261.png

885083702.263.png

885083702.264.png

885083702.265.png

885083702.266.png

885083702.267.png

885083702.268.png

885083702.269.png

885083702.270.png

885083702.271.png

885083702.272.png

885083702.002.png

885083702.003.png

885083702.004.png

885083702.005.png

885083702.006.png

885083702.007.png

885083702.008.png

885083702.009.png

885083702.010.png

885083702.011.png

885083702.013.png

Warsztat pracy skutecznego nauczyciela —

Wsparcie ucznióW ze specyficznymi trudnościami

W uczeniu się z klas i–iii

sPRawdŹ siĘ

Pytanie 1. Jakie mogą być przyczyny trudności w czytaniu i pisaniu?

Pytanie 2. Jakie przyczyny wykluczają rozpoznanie dysleksji?

W 1959 roku dr a. drath, psychiatra dziecięcy, opublikowała artykuł Dysleksja w „szkole specjal-

nej” i od tego czasu termin ten zaczął być powszechnie używany w polsce. W tym też okresie za-

częto udzielać pomocy dzieciom ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu. określano tę

pomoc mianem reedukacja, co jest niepoprawnym terminem, bowiem pochodzi od „reedukować”,

czyli uczyć ponownie. W przypadku dysleksji dzieci nigdy wcześniej nie potrafiły czytać ani pisać,

od początku uczą się tego z trudem. aktualnie używamy terminu terapia pedagogiczna. Wska-

zuje on, że pomoc udzielana uczniowi w celu pokonania jego trudności w czytaniu i pisaniu, ma

charakter oddziaływań pedagogicznych. nauczyciel przygotowany do udzielania pomocy w tych

przypadkach, potocznie nazywany „nauczycielem terapeutą”, to nauczyciel specjalista terapii pe-

dagogicznej. taką specjalność zawodową można uzyskać na studiach podyplomowych na wyższej

uczelni (350 godzin, 3 semestry) lub kursach kwalifikacyjnych (270 godzin).

W zespole specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu o różnej etiologii wyróżnia się takie formy

trudności jak:

dysleksja — specyficzne trudności w uczeniu się czytania, którym często towarzyszą trudności

w opanowaniu poprawnej pisowni,

dysortografia — specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni (w tym błędy ortogra-

ficzne), które współwystępują z trudnościami w czytaniu lub występują samodzielnie,

dysgrafia — specyficzne trudności w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma,

trudność w pisemnej komunikacji — specyficzne trudności wypowiadania się za pomocą pisma,

np. tworzenia tekstu wypracowania.

We wcześniejszych publikacjach autorka (Bogdanowicz 1969) zaproponowała ten system ter-

minologii, używając pojęcia dysleksja rozwojowa dla określenia wszystkich tych form trudności

i mając na uwadze odmienne ich symptomy. to nazewnictwo, funkcjonujące do chwili obecnej

w praktyce psychopedagogicznej, uwzględniało tylko symptomy, lecz nie odnosiło się do przyczyn

poszczególnych form zaburzeń. gdyby je rozważyć, należałoby podać, że dysleksja i dysortografia

– trudności w czy taniu i opanowaniu poprawnej pisowni, które najczęściej w ystępują jednocześnie,

uwarunkowane są zaburzeniami rozwoju językowego, w powiązaniu z zaburzeniami takich funk-

cji poznawczych, jak spostrzeganie słuchowe i wzrokowe, pamięć i uwaga. natomiast dysgrafia

jest skutkiem słabego rozwoju ruchowego, głównie sprawności ruchowej rąk, a także koordynacji

wzrokowo-ruchowej, czyli współpracy ręki i oka. przyczyną może być też niepoprawne planowanie

czynności ruchowych i ich kontrola, czyli zaburzenie funkcji wykonawczych.

3

Moduł 1. ryzyko dysleksji i dysleksja rozwojowa u uczniów klas i–iii

885083702.014.png

885083702.015.png

885083702.016.png

885083702.017.png

885083702.018.png

885083702.019.png

885083702.020.png

885083702.021.png

885083702.023.png

885083702.024.png

885083702.025.png

885083702.026.png

885083702.027.png

885083702.028.png

885083702.029.png

885083702.030.png

885083702.031.png

885083702.032.png

885083702.034.png

885083702.035.png

885083702.036.png

885083702.037.png

885083702.038.png

885083702.039.png

885083702.040.png

885083702.041.png

885083702.042.png

885083702.043.png

885083702.045.png

885083702.046.png

885083702.047.png

885083702.048.png

885083702.049.png

885083702.050.png

885083702.051.png

885083702.052.png

885083702.053.png

885083702.054.png

885083702.056.png

885083702.057.png

885083702.058.png

885083702.059.png

885083702.060.png

885083702.061.png

885083702.062.png

885083702.063.png

885083702.064.png

885083702.065.png

885083702.067.png

885083702.068.png

885083702.069.png

885083702.070.png

885083702.071.png

885083702.072.png

885083702.073.png

Warsztat pracy skutecznego nauczyciela —

Wsparcie ucznióW ze specyficznymi trudnościami

W uczeniu się z klas i–iii

sPRawdŹ siĘ

Pytanie 1. Jak zmieniała się w polsce terminologia dotycząca trudności

w czytaniu i pisaniu?

Pytanie 2. W jakich przypadkach termin reedukacja jest poprawnie stosowany?

W związku z tym, że od lat w polsce obowiązuje międzynarodowa klasyfikacja medyczna (icd-10),

rezygnujemy z szerokiego ujęcia terminu dysleksja, a uwzględniając odmienny patomechanizm po-

szczególnych form omawianych zaburzeń, będziemy ich zespół określać opisowo, jako specyficzne

trudności w czytaniu i pisaniu. do specyficznych trudności szkolnych nie tylko zalicza się dyslek-

sję, dysortografię i dysgrafię, ale także specyficzne trudności w budowaniu tekstów, w uczeniu się

arytmetyki, określane też jako zaburzenie liczenia (zwane dyskalkulią). Warto dodać, że istnieją

też specyficzne trudności w uczeniu się innych umiejętności, jak czytanie nut, wykonywanie zadań

manualnych (rysowanie, wycinanie, sklejanie, wyplatanie), uczenie się sekwencji ruchowych na

gimnastyce czy w tańcu, posługiwanie się mapą, kierowanie samochodem. problemy te pojawiają

się w sytuacjach pozaszkolnych i dają o sobie znać również w życiu dorosłym.

sPecyficzne TRudności szkolne

specyficzne trudności

w uczeniu się czytania

i pisania

specyficzne trudności

w uczeniu się

matematyki

inne specyficzne

trudności

w uczeniu się

dysleksja/dysleksja

rozwojowa

umiejętność czytania

nut

dyskalkulia

uczenie się układów

ruchowych

dysortografia

wykonywanie zadań

manualnych

dysgrafia

posługiwanie się mapą

4

Moduł 1. ryzyko dysleksji i dysleksja rozwojowa u uczniów klas i–iii

885083702.074.png

885083702.075.png

885083702.077.png

885083702.078.png

885083702.079.png

885083702.080.png

885083702.081.png

885083702.082.png

885083702.083.png

885083702.084.png

885083702.085.png

885083702.086.png

885083702.088.png

885083702.089.png

885083702.090.png

885083702.091.png

885083702.092.png

885083702.093.png

885083702.094.png

885083702.095.png

885083702.096.png

885083702.097.png

885083702.099.png

885083702.100.png

885083702.101.png

885083702.102.png

885083702.103.png

885083702.104.png

885083702.105.png

885083702.106.png

885083702.107.png

885083702.108.png

885083702.110.png

885083702.111.png

885083702.112.png

885083702.113.png

885083702.114.png

885083702.115.png

885083702.116.png

885083702.117.png

885083702.118.png

885083702.119.png

885083702.121.png

885083702.122.png

885083702.123.png

885083702.124.png

885083702.125.png

885083702.126.png

885083702.127.png

885083702.128.png

885083702.129.png

885083702.130.png

885083702.132.png

885083702.133.png

885083702.134.png

885083702.135.png

885083702.136.png

885083702.137.png

885083702.138.png

885083702.139.png

Warsztat pracy skutecznego nauczyciela —

Wsparcie ucznióW ze specyficznymi trudnościami

W uczeniu się z klas i–iii

stosunkowo nowy jest termin ryzyko dysleksji. do literatury polskiej wprowadziła go autorka

w 1993 roku w związku z akcją europejskiego towarzystwa dysleksji „Wczesne rozpoznawanie

– lepsze jutro”, propagującą rozpoznawanie zagrożenia dysleksją i udzielanie wczesnej pomocy

(Bogdanowicz 1993). specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu zapowiadane są objawami niehar-

monijnego rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, a nawet poniemowlęcym. mówimy wówczas

o symptomach ryzyka dysleksji, które ujawniają się w formie opóźnienia rozwoju mowy, funkcji

językowych, wzrokowych, często towarzyszą im opóźnienia rozwoju ruchowego oraz orientacji

w schemacie ciała i przestrzeni. (Bogdanowicz 2002, 2005, 2011). o ryzyku dysleksji można mówić

w okresie poprzedzającym naukę szkolną oraz w pierwszych latach szkoły. W tym czasie objawy

zapowiadające specyficzne trudności w uczeniu się czytania i pisania powinny być potraktowa-

ne z całą powagą. dziecko ryzyka dysleksji powinno mieć specjalnie zaplanowane zajęcia, które

usprawniają funkcje rozwijające się z opóźnieniem. jeżeli pomimo pomocy udzielonej dziecku,

w ciągu roku, do dwóch lat, nie obserwuje się istotnej poprawy, wówczas już na przełomie drugiej

i trzeciej klasy można postawić wstępną diagnozę dysleksji. Potwierdzenie tej diagnozy powinno

być dokonane w kolejnym roku szkolnym. nieudzielenie pomocy w tym okresie skutkuje obni-

żeniem poczucia własnej wartości, obniżeniem motywacji do nauki, chęci chodzenia do szkoły,

a nawet trudnościami wychowawczymi.

sPRawdŹ siĘ

Pytanie 1. Jakie zaburzenia należą do specyficznych trudności w uczeniu się?

Pytanie 2. co jest powodem występowania ryzyka dysleksji?

Wśród terminów związanych ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu, którymi w opi-

niach posługują się pracownicy poradni, występują określenia parcjalne i fragmentaryczne opóź-

nienie rozwoju. Halina spionek (1965) oznaczała nimi wolniejsze tempo rozwoju niektórych funkcji.

różnicowała opóźnienia o szerszym zasięgu – opóźnienia parcjalne (np. rozwoju ruchowego, roz-

woju mowy) lub opóźnienia o węższym zakresie – opóźnienia fragmentaryczne (motoryki rąk, lub

tylko mowy czynnej przy dobrym rozumieniu mowy).

kolejnym terminem, bardzo ważnym z punktu widzenia skutków jego stosowania jest głęboka

dysleksja. termin ten zaproponowała autorka w aneksie do informatora dotyczącego egzaminów

zewnętrznych (Bogdanowicz 2000) z myślą o uczniach o bardzo nasilonych trudnościach w czyta-

niu i pisaniu, czyniących bardzo wolne postępy, nieproporcjonalne do wkładu pracy i inteligencji.

ukazał się on w 2002 roku w rozporządzeniu menis w kontekście możliwości zwolnienia uczniów

z głęboką dysleksją z nauki drugiego języka obcego.

ostatnim terminem wartym omówienia jest termin skompensowana dysleksja, który czasem

pojawia się w literaturze anglojęzycznej. autorka w niektórych przypadkach proponuje używanie

tego terminu w formie rozszerzonej – częściowo skompensowana dysleksja dla określenia stanu

5

Moduł 1. ryzyko dysleksji i dysleksja rozwojowa u uczniów klas i–iii

885083702.140.png

885083702.142.png

885083702.143.png

885083702.144.png

885083702.145.png

885083702.146.png

885083702.147.png

885083702.148.png

885083702.149.png

885083702.150.png

885083702.151.png

885083702.153.png

885083702.154.png

885083702.155.png

885083702.156.png

885083702.157.png

885083702.158.png

885083702.159.png

885083702.160.png

885083702.161.png

885083702.162.png

885083702.164.png

885083702.165.png

885083702.166.png

885083702.167.png

885083702.168.png

885083702.169.png

885083702.170.png

885083702.171.png

885083702.172.png

885083702.173.png

885083702.175.png

885083702.176.png

885083702.177.png

885083702.178.png

885083702.179.png

885083702.180.png

885083702.181.png

885083702.182.png

885083702.183.png

885083702.184.png

885083702.186.png

885083702.187.png

885083702.188.png

885083702.189.png

885083702.190.png

885083702.191.png

885083702.192.png

885083702.193.png

885083702.194.png

885083702.195.png

885083702.197.png

885083702.198.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

AO_literatura(1).pdf (55 KB)
artykul_1 I-III (1)(1).pdf (966 KB)
PREZENTACJA_RYZYKO_DYSLEKSJI(1).pdf (226 KB)
Uczen_z_dysleksja_w_domu(1).pdf (1038 KB)
Uczen_z_dysleksja_w_szkole(1).pdf (1326 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin