ROZWÓJ MOWY DZIECKA
Rozwój mowy jest uwarunkowany genetycznie, zależy od wrodzonych właściwości organizmu i kontaktów z innymi osobami mówiącymi – czyli muszą tu współgrać czynniki biologiczne i społeczne. Mowa jest zjawiskiem unikalnym spotykanym wyłącznie u ludzi.
Mowa dziecka kształtuje się stopniowo, z czasem zyskuje coraz pełniejszy stopień komunikatywności. W toku swojego rozwoju przechodzi szereg stadiów, które u dzieci zdrowych pojawiają się samoczynnie. Rozwój mowy nie przebiega u wszystkich dzieci jednakowo, u jednych odbywa się szybciej u innych wolniej.
W literaturze logopedycznej wyróżnia się cztery okresy rozwoju mowy dziecka:
I okres melodii – od urodzenia do 1 roku dziecka
II okres wyrazu – od 1 roku do 2 roku życia dziecka
III okres zdania – od 2 do 3 roku życia dziecka
IV okres swoistej mowy dziecka – od 3 do 7 roku życia dziecka
Dziecko uczęszczające do przedszkola jest więc w okresie zdania i okresie swoistej mowy dziecka.
3 - latek - na swe trzecie urodziny powinien wypowiadać zdania dłuższe, złożone z 4-5 wyrazów. Głoski, które powinien wymawiać:
- wszystkie samogłoski ustne i nosowe, chociaż może zamieniać a = o, e = a, i = y,
- Spółgłoski:
· wargowe twarde i zmiękczone: p, p’, b, b’, m, m’,
· wargowo-zębowe twarde i zmiękczone: f, f’, w, w’,
· środkowojęzykowe: ś, ź, ć, dź, ń, j,
· tylnojęzykowe twarde i zmiękczone: k, k’, g, g’, h,
· przedniojęzykowe: t, d, n,
· przedniojęzykowo-dziąsłowe: l, l’,
Czasem mogą pojawić się głoski przedniojęzykowe: s, z, c, dz, a nawet przedniojęzykowo-dziąsłowe: sz, ż, cz, dż, głoska r zastępowana bywa głoską j lub l.
Mowa dziecka 3-letniego charakteryzuje się:
- zmiękczaniem głosek (s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż = ś, ź, ć, dź,),
- uproszczeniem grup spółgłoskowych,
- brakiem wyraźnych końcówek w wyrazach,
- przestawianiem głosek, sylab (np. lokomotywa = kolomotywa),
- upodobnieniami (np. chlebek = bebek).
Zasób słownictwa trzylatka jeszcze niewielki, system gramatyczny nie w pełni poznany i utrwalony. Zasób słownika 3-latka to około 1000 słów.
4 - latek powinien umieć opowiedzieć proste zdarzenie lub bajeczkę.
W mowie dziecka:
- utrwalają się głoski przedniojęzykowozębowe: s, z, c, dz,
- pojawia się głoska r, chociaż często jest jeszcze zastępowana głoską l lub j,
- głoski przedniojęzykowo-dziąsłowe: sz, ż, cz, dż jeszcze są zamieniane na łatwiejsze artykulacyjnie s, z, c, dz, lub ś, ź, ć, dź,
- grupy spółgłoskowe jeszcze upraszczane.
Bogaci się liczba rzeczowników, dochodzą nazwy rzeczy odległych, stanów psychicznych, zjawisk społecznych, narastają grupy czasowników zwłaszcza nazwy czynności wykonywanych za pomocą narzędzi.
5 - latek
- ustalają się głoski szeregu szumiącego: sz, ż, cz, dż choć mogą być jeszcze zastępowane szeregami łatwiejszymi (s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź),
- głoska r już wymawiana,
Mowa dziecka jest już w zasadzie zrozumiała. Jest to tzw. „wiek pytań”, dziecko przechodzi od pytań związanych z konkretną sytuacją do pytań o charakterze bardziej ogólnym – cel i przyczyna zaobserwowanego zjawiska, pochodzenie różnych rzeczy itp. W słowniku dziecka 5-letniego znajduje się ok. 2000-2500 słów.
6 - latek
Mowa dzieci 6-letnich powinna być prawidłowa pod względem dźwiękowym. Głoski najtrudniejsze już opanowane (sz, ż, cz, dż, r), chociaż zdarzają się jeszcze kłopoty z ich wymową, redukcje grup spółgłoskowych. Dziecko 7 – letnie powinno mówić prawidłowo pod względem artykulacyjnym, gramatycznym i składniowym.
Podsumowując:
Normą rozwojową jest, gdy:
3 - latek – wymawia głoski: p, p’, b, b’ m, m’, n, n’, f, f’, w, w’, t, d, l, l’, ł, ch, j, k, k’, g, g’ oraz głoski ciszące: ś, ź, ć, dź.
4 - latek wykorzystuje w swojej mowie (oprócz głosek wyżej wymienionych) głoski syczące: s, z, c, dz.
5 - latek oprócz głosek wymienionych wymawia głoski szumiące: sz, ż, cz, dż, choć mogą być zastępowane głoskami łatwiejszymi – ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, pojawia się głoska r.
6 - latek wymawia głoski szumiące: sz, ż, cz, dż, i głoskę r chociaż zdarzają się jeszcze kłopoty z ich wymową.
7 - latek prawidłowo artykułuje wszystkie głoski i ma opanowaną technikę mówienia (gramatykę i składnię).
Należy jednak pamiętać, że rozwój dziecka jest sprawą indywidualną i mogą występować różnice w uzyskaniu zaprezentowanej normy.
evitka881