Produkcja – połączenie procesów pracy, procesów naturalnych i innych zmian potrzebnych do wywołania określonych i zamierzonych zmian w dobrach przyrody, surowcach i materiałach.

Produkcja – harmonijne połączenie czynników produkcji w celu uzyskania zamierzonego efektu w postaci określonej wielkości produkcji.

Czynniki produkcji: ludzie, środki pracy (hale, maszyny, urządzenia, narzędzia), przedmioty pracy (materiały, półfabrykaty, surowce), kapitał (własny, obcy), technologia, ziemia, energia, intencjonalne (przedsiębiorczość), organizacja, informacja. Środki pracy i przedmioty pracy to środki produkcji.

Czynniki intencjonalne – czynniki niematerialne np.: informacja. Produkcja jest składnikiem procesu gospodarczego.

Proces produkcyjny jest najważniejszym elementem procesu gospodarczego, bo jest źródłem materialnego powstawania produktu, który zaspokoi określone potrzeby.

Proces gospodarczy – celowo zaprojektowany i realizowany ciąg zdarzeń w wyniku, którego użytkownik otrzymuje wyroby mogące zaspokoić jego potrzeby.

Elementy procesu gospodarczego:

I. Proces gospodarczy

1. proces zarządzania – niematerialny proces łączący czynniki produkcji w ramach podstawowych 4 funkcji zarządzania (planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola)

2. obsługa administracyjna procesu gospodarczego – obsługa procesu gospodarczego, ale również jednostki gospodarczej i ludzi. Bieżąca obsługa kadrowa, socjalna, płacowa, prawna, finansowa. Zapewnienie ochrony jednostki gospodarczej oraz jej zasobów i zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy.

3. proces badawczo-rozwojowy i zaopatrzenia – prowadzenie monitoringu i badań w branży, badań marketingowych, ustalenie źródeł i wielkości zaopatrzenia materiałowego. Zakres zależny od stopnia aktualnego rozwoju technologicznego.

4. proces zbytu i obsługi klienta – ustalenie form sprzedaży, kanałów dystrybucji, sposobów składowania i transportu wyrobów gotowych, serwisu gwarancyjnego i pogwarancyjnego.

II. Proces produkcyjny

A/ procesy podstawowe – główny element procesu produkcyjnego służący powstawaniu wyrobów lub usług

1. proces przygotowania produkcji

a/ znaczenie szersze – wprowadzenie do produkcji wyrobu nowego lub przygotowanie produkcji nowego asortymentu, składa się z przygot. konstruktywnego (technologiczne-metody produkcji), przygot.organizacyjne

b/ znaczenie wąskie – codzienne czynności pobieranie rysunków konstrukcyjnych, narzędzi, materiałów, zlecenia pracy, zapoznanie się z materiałem, wyjaśnianie wątpliwości, rozliczanie oraz zdawanie materiałów, dokumentacji i narzędzi, przygot. i zakończenie lub sprzątanie porządkowanie, obsługa w szczególności organizacja stanowiska pracy

2. proces technologiczny – ta część procesu produkcji, w której zachodzą określone i oczekiwane przemiany ilościowe i jakościowe w dobrach przyrody, surowcach i materiałach. Są one celowe dla danego wyrobu.

3. proces transportu – przemieszczenie obrabianych wyrobów w przestrzeni w procesie produkcji.

4. proces składowania – składowanie obrabianych wyrobów

- krótkookresowe – na stanowisku pracy, wynika z niepełnej harmonizacji pracy zespołowej

- długookresowe – międzywydziałowe, produkcji w toku

B. Procesy pomocnicze – ogół różnorodnych działań mających na celu zapewnienie sprawności i ekonomiczności działań podstawowych, utrzymanie ruchu. Gospodarka: materiałowa, magazynowa, konserwacyjno-remontowa, narzędziowa, transportowa, energetyczno-wodna

C. System produkcyjny – celowo zaprojektowany i zorganizowany układ materialny, energetyczny, informacyjny, eksploatowany przez człowieka, służący produkowaniu określonych produktów w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb konsumentów

-wektor wejścia-surowce, materiały, przedmioty pracy,półprodukty, czynniki enetgetyczne,czynniki ludzkie,informacje,kapitał

-wektor wyjścia-produkt finalny,półprodukty,braki produkcyjne,odpady,informacje dot.kosztów i jakości

-proces produkcyjny

-system zarządzania-planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola

Otoczenie: bliższe(1 stopnia)-zbyt,magazynowanie,prace badawcze,rozwojowe,przepływ informacji

dalsze(2 stopnia)-regulacje prawne,ustrój polityczny,ekonomia,technika,technologia,uwarunkowania demograficzne,kulturowe,społeczne

Typy i formy produkcji

Rozróżnia się następujące typy (skale) produkcji:

1. Produkcja jednostkowa – polega na wykonywaniu pojedynczych sztuk takiego samego wyrobu lub niewielkiej ilości w stosunku do charakteru wyrobu, produkcja na zamówienie np. wielkogabarytowych dóbr inwestycyjnych. Dochodzi też do niej na skutek błędu oszacowania popytu

2. Produkcja seryjna – polega na przemiennym wykonywaniu różnych wyrobów w określonych ilościach i przez pewien czas (wielokrotnie)

a/ małoseryjna

b/ średnioseryjna

c/ wielkoseryjna

wielkość zależy od ilości wyrobów produkowanych w serii, zwykle proporcjonalna do czasu wykonywania tych wyrobów, może być też seria długa lub krótka

Ocena wielkości serii zależy od charakteru wyrobu.

3. Produkcja masowa – polega na wykonywaniu tych samych produktów w długim okresie. Najczęściej jest to wyspecjalizowana produkcja zużywanych produktów konsumpcyjnych sprzedawana codziennie i w dużych ilościach.

Rodzaje produkcji

1. z punktu widzenia rodzaju produkcji

a/ podstawowa – główna produkcja towarowa (na sprzedaż), do której jednostka produkcyjna została powołana, i do której posiada wyspecjalizowaną kadrę oraz środki pracy

b/ pomocnicza – czynności mające na celu zapewnienie ciągłości ruchu produkcji podstawowej: gospodarka konserwacyjno-remontowa, narzędziowa, transportowa, materiałowa, magazynowa, wodno-ściekowa, ochrona środowiska.

c/ uboczna – produkcja towarowa na sprzedaż do wykorzystania odpadów produkcji podstawowej lub wykorzystania rezerw zdolności produkcyjnej.

2. wg stopnia mechanizacji

- procesy ręczne

- procesy ręczno-maszynowe

- procesy zmechanizowane

- procesy aparaturowe

- procesy wspomagające komputerowo

- procesy skomputeryzowane w całości

3. bez określenia kryterium

- procesy wydobywcze (kopalnia, rybołustwo)

- procesy obróbkowe

- procesy chemiczne

- procesy biotechnologiczne (energia, gaz, fermentacja)

- procesy montażowe

- procesy demontażowe

- procesy przetwórcze

- procesy dyskretne (proces produkcyjny da się podzielić na części np. obróbka)

- procesy ciągłe (w produkcji aparaturowej, chemicznej, cementowej, hutnictwie).

Cechy typów produkcji

1. jednostkowa

- kosztowna, bardziej pracochłonna

- wymaga wysokich kwalifikacji

- często na zamówienie

2. seryjna

- w produkcji seryjnej bardziej wydajna

- mniej kosztowna

- bardziej wyspecjalizowana, umożliwia podział pracy

3. masowa

- wysoko specjalizowana, przystosowana

- najobszerniejsze wyspecjalizowanie

- duża skala produkcji

Zasady poprawnej organizacji produkcji

1. Ciągłość ruchu obrabianego przedmiotu – żeby wyroby jak najmniej czekały, żeby jak najwięcej było produkcji, a najmniej przestoju

2. Maksymalne wykorzystanie stanowiska pracy – wykorzystanie czasu pracy

3. Najkrótsze możliwe drogi transportu – stanowiska blisko siebie

4. Specjalizacja stanowisk pracy – niskie kwalifikacje to wysoka specjalizacja (np. robi jedną ściśle określoną rzecz)

5. Harmonizacja działań zespołowych

Cechy poprawnej organizacji

1. Podział pracy pomiędzy poszczególnych wykonawców

2. Specjalizacji w działaniu

3. Synchronizacja pracy

4. Zapewnienie środków przepływu informacji w procesach produkcji

Cechy produkcji

1. celowość – uporządkowanie procesów wg określonych zasad dla osiągnięcia określonego celu

2. dynamika – procesy produkcyjne odbywają się w czasie, który można analitycznie podzielić na czas różnych czynności. Czas zależy od organizacji procesów, rodzajów procesów technologicznych. Może być zmienność procesów w czasie.

3. ekonomiczność – prowadzenie procesów produkcji wg zasady gospodarnego działania

(z ograniczonych środków/zasobów należy osiągnąć jak największy efekt, określony, zaplanowany efekt należy osiągnąć najmniejszym nakładem środków).

Formy organizacji procesu produkcyjnego – f.przepływu obrabianych części, zespołów, wyrobów pomiędzy stanowiskami roboczymi w cyklu produkcyjnym

1. Forma niepotokowa produkcji

a/ gniazdo przedmiotowe – polega na skupieniu w jednym miejscu różnych stanowisk pracy, w szczególności różnych maszyn i urządzeń potrzebnych do wykonania określonych podzespołów albo wyrobów finalnych (w szczególności dotyczy stanowisk o charakterze montażowym), w szczególności do wykorzystania w produkcji pracochłonnych wyrobów (produkcja jednostkowa lub małoseryjna).

Cechy gniazda przedmiotowego:

-krótkie drogi transportu

-kwalifikacje pracowników uniwersalne – wysokie, --różnorodność umiejętności

-stosunkowo mała wydajność

-cykl produkcyjny stosunkowo długi

-koszt produkcji wysoki

-małe ilości jednorodnych maszyn

-planowanie i organizacja konserwacji i remontów trudne

-długi okres zamrożenia środków obrotowych

-potrzeba zróżnicowania zapasów materiałowych

b/ gniazdo technologiczne – polega na skupieniu w jednym miejscu jednorodnych technologicznie stanowisk pracy, a w szczególności jednorodnych maszyn i urządzeń, występuje przy produkcji zmiennej, średnioseryjnej.

Cechy gniazda technologicznego:

-większa liczba jednorodnych maszyn

-kwalifikacje pracowników niższe

-wydajność pracy wyższa

-długie drogi transportu obrotowego przedmiotów

-konieczność wracania obrabianego przedmiotu do tego samego gniazda

-łatwiej normować pracę

-awaria maszyny lub brak pracownika nie wstrzymuje produkcji

-łatwiejsze planowanie i realizacja remontów, konserwacji i urlopów

c/ gniazdo mieszane (technologiczno-przedmiotowe) = gdy kierownikom gniazd technologicznych przypisana jest produkcja podzespołów

d/ gniazdo małoprzedmiotowe (do 6 operacji)

e/ gniazdo wieloprzedmiotowe (powyżej 6 operacji)

2. Forma potokowa produkcji

Polega na kolejnym wg technologii ustawieniu maszyn i stanowisk pracy w szczególności maszyn i urządzeń do wykonania w całości wyrobu finalnego. Daleko posunięty podział pracy, wykonuje się pojedyncze operacje na danym stanowisku. Przedmiot nie wraca na to samo stanowisko. Daleko posunięty podział pracy, niskie kwalifikacje pracowników, wydajność pracy duża, najobszerniejsze przygotowanie produkcji, pomoce warsztatowe, możemy zastosować akord zespołowy, małe perspektywy rozwoju pracownika, monotonia pracy i konieczność przeciwdziałania jej. Awaria maszyn lub pracownika wstrzymują produkcję, konieczność utrzymywania rezerwowych urządzeń i grup pracowników, na ogół duża rytmiczność pracy linii. Planowanie zużycia materiałowego i zużycia produkcji łatwiejsze, krótki okres zamrożenia obrotowego, koszt produkcji najniższy, cykl produkcyjny najkrótszy, planowanie urlopów trudne, trudne też planowanie i realizacja remontów i konserwacji. Służy do produkcji masowej lub wielkoseryjnej.

Rodzaje produkcji potokowej:

1.zmienne (produkcja seryjna)

2.stałe (produkcja masowa)

3.z taktem swobodnym (robotnik sam decyduje o czasie wykonywania operacji)

4.z taktem wymuszonym (mechaniczny transporter ogranicza czas wykonywania operacji)

5.z mechanicznym transporterem – podwieszany, taśmociąg, wózki, suwnice, samochody, traktory)

6.bez mechanicznego transportu (ręcznie np. podniesienie skrzynki)

8. niezsynchronizowane (powyżej 5% przerwy w produkcji)

Cykl produkcyjny – czas produkcji jednej sztuki wyrobu, albo partii rozliczeniowej produkcji

1/ w znaczeniu węższym – od momentu rozpoczęcia pierwszej operacji technologicznej do jej zakończenia w procesie produkcji np. ostatnia operacja to kontrola

2/ w znaczeniu szerszym – czas od wydania materiału do produkcji do dostarczenia wyrobu gotowego do magazynu lub nawet odbiorcy. jest mierzony w jednostkach czasu (uśredniony)

Na cykl produkcyjny (Tcp)składa się czas cyklu produkcyjnego:

1/czynności przygotowawczo-zakończeniowe S tpz

2/ operacje technologiczne S toto

3/ czas operacji kontrolnych S tok

4/ czas transportu międzyoperacyjnegoS tt

5/ składowanie międzyoperacyjne S tsmo

6/ składowanie w magazynach międzywydziałowych S tsmm

Tcp = S tpz + S toto + S tok  + S tt + S tsmo + S tsmm

Inny podział cyklu produkcyjnego

I. czas produkcji

1/ czas technologiczny

a/ czas pracy

b/ czas procesów naturalnych

c/ czas kontroli

2/czas pomocniczy

a/ czas transportu

b/ czas składowania

II. czas przerw

1/ organizacyjnych

- z winy zarządu

- z winy kierownictwa

- z winy pracowników

Wskaźnik wartości cyklu produkcyjnego to stosunek czasu technologicznego (obróbkowe + kontrolne) do całości cyklu produkcyjnego Kz=tt : top

Sposoby skracania cyklu produkcyjnego

-mechanizacja pracy

-automatyzacja

-dobra organizacja

-unifikacja asortymentów

-wyższe kwalifikacje (podwyższenie)

-stosowanie lepszych materiałów

-zwiększenie zmianowości pracy

-przez odpowiedni dobór sposobów przekazywania partii materiałów między wydziałami

-dobór i mechanizacja transportu

-przyspieszenie procesów naturalnych

-skrócenie czasów przygotowawczo-zakończeniowych

Efekty skrócenia czasu produkcyjnego

-większa wydajność

-mniejsza pracochłonność

-krótszy okres zamrożenia środków obrotowych

-większa zdolność produkcyjna

-koszt jednostkowy wyrobu mniejszy

-lepsze wykorzystanie czasu i umiejętności ludzi i czasu pracy maszyn

-krótszy okres amortyzacji środków trwałych

-mniejsze ryzyko uszkodzenia materiałów

Sposoby przekazywania partii materiałów pomiędzy stanowiskami

1/ sposób szeregowy :   Tcp (sz) = S n  Sm tko

tko – czas każdej operacji

n – ilość wyrobów

m – ilość operacji

2/ sposób równoległy:  

Tcp (r) = Sm tko + (n-1) x tond

tond – czas najdłuższej operacji

3/  sposób szeregowo – równoległy :

Tcp = n Sm tko – (n-1) x Sm - 1 tko

1/ szeregowy – polega na tym, że na każdym stanowisku wykonuje się operacje na wszystkich wyrobach całej partii i przekazuje na następne stanowisko całą partią wyrobów. Sposób ten powoduje najdłuższy cykl produkcyjny, nie ma ciągłości ruchu obrabianego przedmiotu, wykorzystanie czasu na stanowisku pracy jest pełne

2/ równoległy – polega na niezwłocznym przekazaniu każdego obrabianego wyrobu na stanowisko wykonujące następną operację.

-ciągłość ruchu obrabianego przedmiotu,

-stanowiska, które wykonują operacje najdłuższe wykorzystują w pełni czas,

-operacje krótsze od najdłuższych mają przerwy pomiędzy obróbką kolejnych wyrobów równe różnicy między czasem najdłuższej operacji, a czasem wykonywanym na danym stanowisku

-najkrótszy czas wykonyw...