3.rtf

Wpływ etyki na korporacje

Każdy człowiek pragnie żyć w szczęściu i bez cierpienia. Najczęściej ze szczęściem utożsamiamy nie tylko szczęście wewnętrzne, związane z życiem rodzinnym czy spełnianiem marzeń. Szczęście ma też całkiem materialny wymiar. Wiadomo przecież, że zaspokajanie potrzeb związane jest z posiadaniem dóbr materialnych. Rzadko zdarza się szczęśliwy biedak. Częściej szczęśliwy bogacz.

Dlatego też, od niepamiętnych czasów ludzie podejmują działanie, zmierzające do zapewnienia im odpowiedniej ilości środków do życia, tak, żeby mógł zaspokoić nie tylko podstawowe potrzeby, ale też te bardziej wyrafinowane. Każda działalność gospodarcza, bez względu na charakter, nastawiona jest na osiągnięcie zysku. Po to wymyśla się nowe produkty, udoskonala stare, tworzy nowoczesne usługi, ulepsza linie produkcyjne i powiększa produkcję, aby osiągnąć coraz większe rezultaty zarobkowe. Dotyczy to zarówno przedsiębiorstw zajmujących się towarami fizycznymi, jak i firm, których domeną są usługi.

R E K L A M A              czytaj dalej ↓

Po co zatem w dziedzinę ekonomii włączać etykę? Jak ma ona kierować czymś tak niezależnym od moralności, jak gospodarka? Może rzeczywiście etyka i ekonomia to dziedziny dalekie od siebie, ale jednak jedna z drugą mają wiele wspólnego. Ekonomia i gospodarka, to działalności, w których realizuje się człowiek. A właśnie człowiekiem i jego działaniami zajmuje się etyka. Konkretniej zadaje pytanie, jakiego rodzaju działania podejmuje człowiek kierując się dobrymi lub złymi motywami.

W prowadzeniu działalności gospodarczej człowiek bardzo często spotyka się z trudnymi wyborami. Często stawiany jest w sytuacji, kiedy musi wybierać między tym, co etyczne, moralne, a tym co zwyczajnie opłacalne. Rzeczy te często nie idą ze sobą w parze. Istnieje zatem potrzeba skonstruowania wskazówek, które ułatwiłyby ten wybór człowiekowi biznesu, a przynajmniej uświadomiły mu, które z działań są zgodne z etyką i ludzką godnością, a które prowadzą do krzywdy innych. Stawia to przedsiębiorcę w sytuacji jasnej - wyboru dobrej albo złej drogi w sposób świadomy. Istnieją pewne wartości, które w działaniach nastawionych na maksymalizację zysków, mogą zostać zachwiane. Są to uczciwość i dobroczynność, a także zachowanie godności osobistej pracowników i klientów.

Dziedzina ekonomii, jak żadna inna narażona jest na naginanie zasad etycznych. Związane jest to z napięciem i ciągłą walką, jakiej poddane są przedsiębiorstwa na wolnym rynku. Jest to miejsce, w którym rządzi konkurencja i skuteczna reklama. Aby się utrzymać, trzeba niejednokrotnie być agresywnym graczem. Ale dla klientów liczy się także zaufanie i pewność wobec firmy, z której usług korzystają. Etyka w tym dziale ma budować pozytywny model przedsiębiorstwa z jednej strony aktywnego i konkurencyjnego wobec innych, ale jednocześnie uczciwego, godnego zaufania, a także kierującego się w swych działaniach zdrowo pojętą rywalizacją.

Zatem każde przedsiębiorstwo, jeśli chce odgrywać jakąś rolę w gospodarce wolnorynkowej, musi, oprócz dbałości o szczegóły produkcyjno - towarowe, zadbać także o kwestie etyki zawodowej, na podstawie której będzie mogło zbudować wizerunek firmy solidnej i niezawodnej. Obok realizacji usług związanych z branżą, obok polityki cenowej, jakościowej, musi także istnieć polityka etyczna. Nie byłoby przesadą stwierdzenie, że do dobrego funkcjonowania firmy, oprócz biznesplanu, potrzeba także planu etycznego, który wyznaczyłby kierunek działania firmy w realizacji podjętych zobowiązań, w polityce wobec jej pracowników i klientów, a także działania wobec konkurencyjnych przedsiębiorstw. Działaniem etycznym objęte powinny być również czynności promocyjne i reklamowe firmy. W świecie reklam zdarzają się nieraz takie, które manipulują odbiorcą, docierają do jego podświadomości, obiecując realizację pragnień, których zrealizować nie mogą. Dotykają też najgłębszych uczuć ludzkich i odwołując się do nich promują swój produkt, świadome kłamstwa i manipulacji, jakimi się posługują.

Wątpliwe etycznie są także reklamy skierowane do dzieci, które nie mają jeszcze zdolności abstrakcyjnego myślenia i wszystko biorą dosłownie. Są najbardziej wdzięcznymi, bo też najbardziej naiwnymi odbiorcami reklamy i często jest tak, że twórcy spotów korzystają z tej wiedzy, manipulując dziecięcymi marzeniami.

Wiadomo jednak, że takie reklamy, odwołujące się do ludzkiej psychiki lub podświadomości, bywają najskuteczniejsze. W takiej sytuacji dostrzec można właśnie konflikt między owocnym działaniem nastawionym na zysk, a działaniem etycznym. Łatwo więc dostrzec różnicę między reklamą a informacją.

Problem z konkurencją wiąże się z pragnieniem dominacji we własnej branży. Każda firma dąży do zlikwidowania konkurencji, aby zwiększyć własne obroty, mimo iż wolny rynek nie dopuszcza monopolu. W sytuacji, kiedy firmy posługują się usankcjonowanymi metodami przebijania ofert przeciwników - np. dążeniem do zmniejszenia cen lub poprawy jakości towarów czy usług - ma to tylko korzystny wpływ na klientów i pozostałe firmy, gdyż pobudza wolny rynek do skuteczniejszych działań. Jednak problem natury etycznej pojawia się wtedy, kiedy mamy do czynienia z nieuczciwymi praktykami polegającymi na korupcji (np. przy przetargach itp.), lub na przekupstwie pracowników konkurencji, a także na szerzeniu nieprawdziwych informacji na temat przeciwników wśród klientów, nielegalnym powielaniu cudzych produktów, nazw towarowych lub firmowych.

Działania takie są jednoznacznie nieetyczne, a nawet po prostu niezgodne z prawem i przez prawo ścigane jako przestępstwa.

Mogłoby się wydawać, że działanie etyczne jest nieopłacalne, gdyż nie akceptuje dążenia do celów najprostszymi, choć często niedozwolonymi, drogami. Można zadać pytanie, kto w dzisiejszych czasach przestrzega etyki biznesu? Tyle się przecież słyszy o nieuczciwych pracodawcach i nielegalnych działaniach firm. Podobnie jest z reklamą…

Jednak trzeba sobie uświadomić, że działanie etyczne, to działanie na dłuższą metę bardziej opłacalne. Jak grzyby po deszczu powstają firmy nastawione na szybki i ogromny zysk. Ale jak szybko pojawiają się, tak szybko znikają, czasem bez realizacji zamierzonego celu. Prawdopodobnie ma to związek z ich nieetycznym działaniem, często na granicy prawa. Są też przedsiębiorstwa, które od wielu lat cieszą się zaufaniem klientów i mimo upływu czasu, nie tracą zysków, a raczej je pomnażają.

Poważne przedsiębiorstwa zdają sobie sprawę, że kontakt z klientem, jego zaufanie to sprawy pierwszorzędne i od nich zależy przede wszystkim istnienie firmy. Dlatego aby zasłużyć na to zaufanie, a potem także je utrzymać, trzeba działać etycznie. Raz zawiedziony klient, nie wraca już po raz drugi do miejsca, w którym wzgardzono jego zaufaniem. Wybierze konkurencyjny zakład.

Podobnie jest z pracownikami zakładu pracy. Personel, który jest traktowany z godnością oraz zgodnie z umową o pracę, jest wydajniejszy, ma większe morale w działaniu. Pracodawca zaangażowany w życie i pracę swoich podwładnych może oczekiwać od nich lojalności, a także poświęcenia dla pracy i firmy. A to z kolei ma przełożenie na wyniki działalności. Nieetyczne postępowanie z pracownikami budzi ich sprzeciw i niechęć. Po sfrustrowanej załodze nie można oczekiwać skutecznego działania.

Jednak na tym nie kończy się rola etyki biznesu. Kolejnym dylematem, z którym musi się zmierzyć, jest ekologia - wpływ produktu na środowisko i na życie człowieka.

Zbyt długo ludzkość swawolnie poczynała sobie ze swoją planetą i jej naturalnymi dobrodziejstwami. Dzisiaj nasze naturalne środowisko stoi na krawędzi upadku. Wciąż powstają nowe zanieczyszczenia i skażenia. Mimo iż nasza świadomość w tej kwestii wzrasta, nadal istnieje zagrożenie. Wciąż wielkie korporacje, a więc i wielkie pieniądze, mają więcej do powiedzenia w sprawie środowiska, niż ekolodzy.

W imię potężnych dzisiejszych zysków rezygnuje się często z działań ochronnych. Tak jest w sektorze energetycznym i paliwowym, gdzie ogromne przedsiębiorstwa blokują badania nad alternatywnymi metodami uzyskiwania energii i paliw, z powodu ewentualnych strat, jakie mogłyby ponieść, alternatywne źródła udało się znaleźć.

Ale nie tylko środowisko jest zagrożone. Często można spotkać towary, które zagrażają życiu samego człowieka. Do produktów takich należą np. leki, których skutki uboczne niejednokrotnie były utajniane w celu uzyskania jak największych zysków. Prowadzone są również badania nowych leków na ludziach nieświadomych zagrożenia, jakie te leki mogą ze sobą nieść. Wszystko to jest podporządkowane pragnieniu jak największych zysków.

Z etycznego punktu widzenia takie działania są niedopuszczalne, należy więc zaprzestać produkcji bądź sprzedaży towarów, które wykazują się szkodliwością wobec środowiska lub człowieka. Stoi to oczywiście w sprzeczności z polityką maksymalizacji zysków.

Każda firma musi ponieść konsekwencję swojej działalności. Taki jest postulat etyki. Bywa tak, że istnieją przedsiębiorstwa, których szkodliwych efektów działalności nie da się uniknąć. Dotyczy to np. elektrowni. Ale często firmy te, świadome swej odpowiedzialności za negatywne dla środowiska skutki, przeznaczają znaczną część swych dochodów na ratowanie przyrody i zagrożonych wyginięciem gatunków.

Widzimy, że wartości etyczne można bez problemu pogodzić z wartościami ekonomicznymi. Często jest to bardzo opłacalna strategia działania, a na pewno nie przynosząca strat. W działaniach ekonomicznych nie można zapomnieć o tym, dla kogo zostały one wymyślone. Powstały dla ludzi. I to właśnie działanie podporządkowane dobru drugiego człowieka okazuje się być działaniem najbardziej opłacalnym i przynoszącym większe zyski, niż działanie mające na uwadze tylko podmiot działania.

Sukces w biznesie jest wynikiem nie tylko szczęścia i umiejętności kalkulacyjnych. Można go zdobyć dzięki umiejętności wychodzenia naprzeciw ludzkim potrzebom i respektowania uczciwych zasad "gry gospodarczej".

Aby zyskać, trzeba umieć dojrzeć w drugiej osobie człowieka, osobę ludzką, a nie tylko przedmiot zaspokajania własnych potrzeb, środek do osiągnięcia ekonomicznych celów.

Są więc dwie odpowiedzi na pytanie czym powinna zajmować się etyka biznesu. Są uczeni, którzy twierdzą, że zadanie etyki tej, jest formułowanie zasad, jakimi powinny kierować się przedsiębiorstwa wolnego rynku w pozyskiwaniu klientów. Zwolennicy tego normatywnego charakteru etyki biznesu, to głównie filozofowie, świadomi tego, że ludzie potrzebują wytycznych do właściwego działania, bo sami często nie potrafią, bądź nie chcą kierować się własnym rozeznaniem dobra i zła.

Psychologowie społeczni i teoretycy organizacji z kolei forsują opisową funkcję etyki, czyli przypisują jej zadanie poszukiwania zasad funkcjonujących w dziedzinie ekonomii. Etyka ma jedynie te zasady odnaleźć i opisać, nie formułując żadnych odgórnych norm działania.

Podsumowując, możemy wyróżnić trzy rodzaje obowiązków moralnych ciążących na każdym przedsiębiorstwie.

Po pierwsze oczekuje się od firmy, że będzie rzetelnie i uczciwie wywiązywała się z podjętych zobowiązań wynikających z charakteru prowadzonej działalności. Obok produkcji towarów i świadczenia usług musi dbać o dobro i bezpieczeństwo swojego klienta.

Po drugie wymaga się od każdej firmy troski o środowisko naturalne, o wzięcie odpowiedzialności za czynności i towary związane z jej działalnością oraz o zaniechanie czynności i produkcji towarów wymierzonych przeciwko zasobom i bogactwom środowiska i przyrody.

Po trzecie samo przedsiębiorstwo powinno być instytucją działającą etycznie, przestrzegającą zasad współżycia społecznego wielu podmiotów.

Są to oczywiście minimalne wymagania etyczne, związane także z przestrzeganiem prawa. Przestrzeganie tych trzech wymogów gwarantuje spełnienie tego minimum. Jest to podstawa wymagań wobec osób związanych z dziedziną gospodarki, której powinni oczekiwać klienci.

Oczywiście pozostają jeszcze sprawy nie mające jednoznacznego rozstrzygnięcia etycznego. Pozostają one w gestii rozstrzygnięć indywidualnych, dostosowanych do konkretnych, jednostkowych sytuacji. Niemniej jednak i nimi zajmuje się etyka biznesu, stara się je rozstrzygnąć bez szkody dla działalności firmy, jak i bez narażania najważniejszych wartości moralnych, którymi takie sprawy powinny się kierować. Musi więc etyka biznesu być dziedziną elastyczną, poszukującą rozstrzygnięć kompromisowych, umożliwiających pogodzenie tych rozbieżnych dążeń. Nie może pozwolić, by interes związany z maksymalizacją zysków, został oderwany od wartości moralnych. Musi nakierować przedsiębiorców tak, aby każda sytuacja była rozpatrywana nie tylko pod kątem korzyści finansowych i materialnych, ale też pod kątem osiągnięć etycznych.

Biznes bez etyki byłby zapewne jeszcze bardziej drapieżny i agresywny. Etyka pozwala utemperować żywiołowy charakter zaspokajania potrzeb materialnych. Wskazuje też pole manewrów w obrębie wolnego rynku. Bo wolność nie oznacza w tym momencie całkowitej samowoli, ale dotyczy potwierdzenia godności ludzkiej w prowadzeniu również tak przyziemnej działalności, jaką jest zdobywanie dóbr materialnych.