Pojęcie marketingu i rynkowej orientacji przedsiębiorstwa (str.2-33)
1.Nowa gospodarka
Rewolucja cyfrowa dała konsumentom i firmom całkowicie nowe możliwości:
· Możliwości, które dysponują klienci:
- Znaczący wzrost siły nabywczej
- Większa różrodność towarów lub usług
- Ogromna ilość informacji praktycznie na każdy temat
- Łatwiejsze składanie, pozyskiwanie i negocjowanie zamówień
- Możliwości porównywania informacji o produktach i usługach
· Firmy mają następujące możliwości:
- Mogą wykorzystywać ten wydajny nowy kanał informacji lub sprzedaży do promowania siebie i swoich produktów, zwiększając w ten sposób zasięg geograficzny swojego działania
- Mogą zbierać pełniejsze i bogatsze informacji o rynkach, konsumentach, szansach czy konkurencji, wykonują również badania marketingowe
- Mogą usprawnić i przyspieszyć wewnętrzną komunikację
- Mogą się komunikować z obecnymi i potencjalnymi klientami oraz skuteczniej negocjować kontrakty
- Firmy mogą wysyłać reklamy, kupony rabatowe, próbki i informacji do konsumentów, jeśli otrzymają na to zgodę
- Mogą dostosowywać oferty i usługi do potrzeb poszczególnych klientów, gdyż znają liczbę osób odwiedzających ich witryny internetowe oraz częstotliwość odwiedzin
- Mogą usprawnić procesy zaopatrzenia, rekrutacji pracowników, szkolenia oraz komunikację wewnętrzną i zewnętrzną, dzięki czemu są oni stale zorientowani w sytuacji
- Mogą istotnie poprawić proces logistyczne i operacyjne przy znaczących oszczędnościach, wynikających z poprawy dokładności i jakości usługi
2.Marketing zajmuje się rozpoznawaniem i spełnianiem potrzeb ludzkich i społecznych. Jedną z najkrótszych definicji marketingu jest „zyskowne zaspokajanie potrzeb”
3. Zadania marketingu
Możemy wyróżnić 3 rodzaje działalności marketingowej:
- Marketing przedsiębiorcy: większość firm zakładanych przez osobę fizyczną, które polegają wyłącznie na własnym rozumie
- Marketing formalny (ukształtowany): przy małe firmy osiągają sukces, wówczas zwracają się w kierunku marketingu formalnego
- Marketing korporacyjny
4. 10 zasad marketingu radykalnego
- Szef musi nadzorować pracę marketingu
- Dział marketingu musi być mały i stanowczy, żeby zajmować się marketingiem
- Osobiste spotkania ludźmi, którzy mają największe znaczenie – z klientami
- Rozważne wykorzystywanie badań rynku
- Zatrudnienie wyłącznie ludzi z pasją
- Traktowanie klientów z uczuciem i szacunkiem
- Budowanie wokół firmy społ. Konsumentów
- Wzięcie pod uwagę marketing mix
- Kierowanie się zdrowym rozsądkiem
- Wierność własnej marce
5. Zakres marketingu
- Marketing jest zwykle postrzegany jako działanie służące kreowaniu, promocji i dostarczaniu towarów, usług klientom i firmom
- Specjaliście od marketingu zajmują się marketingiem w 10 obszarach
PRODUKTY: rzeczy fizycznie masowo produkowane w danym kraju, stanowiące przedmiot największego wysiłku marketingowego. Dzięki Internetowi mogą handlować nie tylko firmy, ale nawet osoby fizyczne
USŁUGI: mają coraz większy udział w rozwijającej się gospodarce
DOZNANIA: dzięki instrumentalizacji kilku usług i produktów firma może tworzyć i prezentować doznania czy przeżycia i handlować nimi
IMPREZY: specjaliści do spraw marketingu promują imprezy okolicznościowe. Powstał nowy zawód organizatorów, którzy opracowują szczegóły imprezy i nadzorują jej przebieg
LUDZIE: marketing znanych ludzi jest poważnym biznesem. Każda gwiazda filmu ma swojego agenta, osobistego menedżera i jest związana za jakąś agencją public relations
MIEJSCA: miast, stany, regiony i państwa aktywnie konkurują w przyciąganiu do siebie turystów, zakładów przemysłowych, central firm czy nowych rezydentów. Specjaliści od marketingu miejsca są eksperci od rozwoju gospodarki, agenci nieruchomości, banki komercyjne, agencje reklamowe
WŁASNOŚĆ: jest nienaruszalnym prawem posiadania rzeczy fizycznych (nieruchomości) i produktów finansowych (akcje, obligacje). Własność może być kupowana i sprzedawana, a to wymaga działań marketingowych. Agenci nieruchomości pracują dla właścicieli nieruchomości sprzedających i kupujących mieszkania czy nieruchomości komercyjne
PRZEDSIĘBIORSTWA: firmy intensywnie pracują nad zbudowaniem swojego silnego i korzystnego wizerunku w świadomości grupy docelowej
INFORMACJA: może być produkowana i sprzedawana tak samo jak zwykły produkt. Kupujemy programy komputerowe i płyty kompaktowe, odwiedzamy witryny internetowe w poszukiwaniu informacji. Produkcja, pakowanie i dystrybucja informacja jest jedną z najważniejszych współczesnych branż
IDEE: każda oferta handlowa zawiera jakąś ideę. Produkty i usługi są platformami dostarczania pewnych idei i korzyści, np. Powiedz NIE narkotykom
6. Rodzaje popytu i cele marketingu
Popyt negatywny – wtedy, gdy duża część rynku nie akceptuje produktu i może nawet zapłacić pewną cenę, aby go uniknąć, np. usługi dentystyczne. Zadaniem marketingu jest analizowanie przyczyn braku akceptacji produktu oraz odpowiedź na pytanie, czy opracowanie produktu na nowo, oferowanie niższej ceny i lepsza promocja może zmienić nastawienie rynku wobec tego produktu.
Brak popytu – konsumenci mogą być nie zainteresowani produktem lub obojętni wobec niego; zadaniem marketingu jest znalezienie sposobu połączenia cech produktu z naturalnymi potrzebami i zainteresowaniami człowieka.
Popyt utajony – wielu konsumentów może ujawniać silną potrzebę, której żaden istniejący produkt nie jest w stanie zaspokoić, np. popyt na zdrowe papierosy; zadaniem marketingu jest dokonywanie pomiaru wielkości potencjalnego rynku i opracowaniu takich towarów i usług, które ten popyt zaspokoją.
Popyt malejący – należy analizować przyczyny załamania oraz określić czy popyt może być na nowo stymulowany poprzez znalezienie nowych rynków docelowych, zmianę cech produktów, czy rozwinięcie bardziej skutecznych środków komunikacji; zadaniem marketingu jest odwrócenie tendencji zmniejszania się popytu poprzez twórczy remarketing produktu.
Popyt nieregularny – popyt zmieniający się sezonowo, z dnia na dzień lub w ciągu godzin, np. popyt na jazdę autobusami miejskimi; zadaniem marketingu (tutaj – marketing synchroniczny) jest znalezienie sposobu zmiany tego wzorca popytu poprzez ustalenie ceny w sposób elastyczny, promocję i inne środki.
Pełny popyt – organizacje mają do czynienia z pełnym popytem, gdy są zadowolone z realizowanej sprzedaży; zadaniem marketingu jest utrzymanie aktualnego poziomu popytu bez względu na zmieniające się preferencje konsumentów i zaostrzanie konkurencji; należy utrzymać lub poprawić jakość swoich produktów lub świadczonych usług i stale badać zadowolenie konsumenta dla zachowania pewności, że działa się w sposób właściwy.
Nadmierny popyt – popyt przerastający możliwości organizacji, np. za dużo turystów w TPN; zadaniem marketingu (tutaj – demarketingu) jest znalezienie sposobu ograniczenia popytu w pewnym okresie lub na stałe, temu celowi służy podwyższanie cen oraz ograniczenie promocji i serwisu; selektywny demarketing jest próbą ograniczenia popytu pochodzącego z tych obszarów rynku, które przynoszą mniejszy zysk lub nie wymagają rozbudowanego serwisu; demarketing nie ma na celu zlikwidowanie popytu tylko ograniczenie jego poziomu w pewnym okresie lub stale.
Popyt szkodliwy – produkty szkodliwe wywołują zorganizowane działania, których celem jest zniechęcenie do ich konsumpcji; zadaniem marketingu jest tutaj skłonienie ludzi do rezygnacji z tych rzeczy przy użyciu takich narzędzi jak zastraszenie, wygórowane ceny i ograniczona dostępność.
7.Pytania najczęściej zadawane przez specjalistów od marketingu
- W jaki sposób możemy wskazać i wybrać właściwy segment rynkowy?
- W jaki sposób odróżniać nasze produkty od produktów konkurencji?
- Jak zareagować na naciski ze strony klientów dotyczące obniżenia ceny?
- W jaki sposób rywalizować z konkurencją lokalną i zagraniczną, która ma niższe koszty i ceny?
- Jak daleko możemy się posunąć w personalizacji oferty?
- Jakie są najważniejsze sposoby rozwinięcia naszego biznesu?
- Jak zbudować silniejszą markę?
- W jaki sposób zmniejszyć koszty pozyskania klientów?
- W jaki sposób na dłużej utrzymać lojalność klienta?
- Jak stwierdzić, który z klientów jest dla nas ważniejszy?
- W jaki sposób zmierzyć zwrot z inwestycji w reklamę, promocję i public relations
- Jak poprawić wydajność działu sprzedaży?
- W jaki sposób zbudować kilka kanałów dystrybucji i unikać konfliktów między nimi?
- W jaki sposób nakłonić inne działy firmy, aby były bardziej zorientowane na klienta?
Waga tych pytań zmienia się w zależności od rynku. Rozważmy następujące rynki:
RYNKI KONSUMENCKIE: Siła marki w dłużej mierze zależy od jakości produktów i opakowania, wspartych promocją i dobrych serwisem. Specjaliści od spraw marketingu konsumenckiego decydują o cechach i jakości produktów, zasięgu dystrybucji i wydatkach na promocję, która pomaga marce zająć pierwsze lub drugie miejsce na rynku docelowym
RYNKI BIZNESOWE: Firmy sprzedające produkty i usługi innym firmom stając przed dobrze wyszkolonymi o poinformowanymi profesjonalnymi nabywcami, którzy mają doświadczenie w analizowaniu ofert. Specjaliści od spraw marketingu biznesowego muszą wykazać, że ich produkty pomogą klientom osiągnąć wyższy przychody przy niższych kosztach. Reklama odgrywa tu pewną rolę, ale ważniejsze zadanie mają handlowcy, cena i reputacja firmy, potwierdzająca jej wiarygodność i jakość usług
RYNKI GLOBALNE: Firmy sprzedające towary i usługi na rynku globalnym muszą zdecydować do jakich krajów wejść, w jaki sposób to zrobić…Wszystkie decyzje muszą być zgodne z różnymi systemami prawnymi, stylami negocjacji…
RYNKI ORGANIZACJI NON PROFIT I ZAMÓWIEŃ RZĄDOWYCH: Firmy sprzedające produkty organizacjom non profit takim jak kościoły, uniwersytety muszą ostrożnie ustalać swoje ceny, gdyż podmioty tego rodzaju mają ograniczoną siłę nabywczą. Niższe ceny wpływają na cechy produktów i ich jakość
8. Definicja marketingu
- Społeczna definicja: Jest procesem społecznym, dzięki któremu konkretne osoby i grupy otrzymują to, czego potrzebują i pragną osiągnąć poprzez tworzenie, oferowanie i swobodną wymianę posiadających wartość produktów.
- Dyrektorska definicja: Jest opisany jako sztuka sprzedawania produktów
- Wg Amerykańskie Stowarzyszenie Marketingu: Jest procesem planowania i realizacji pomysłów, ustalania cen, promocji i dystrybucji idei, towarów i usług do kreowania wymiany, która realizuje cele jednostki i przedsiębiorstw
9. Najważniejsze pojęcia marketingowe
SEGMENTY RYNKU wyodrębnia się na podstawie analizy różnic demograficznych, psychologicznych i behawioralnych między nabywcami
RYNKI DOCELOWE są to segmenty, które stwarzają największe możliwości
OFERTA HANDLOWA jest utrwalana w świadomości nabywców jako dostarczająca pewnych niezaprzeczalnych korzyści
RYNEK jest fizycznym miejscem, takim jak sklep, w którym dokonuje się zakupów
PRZESTRZEŃ RYNKOWA jest cyfrowa, tak jak dokonywanie zakupów w Internecie
(5 podstawowych rynków to rynki zasobów, rynki producentów, rynki rządowe, rynki konsumenckie i rynki pośredników)
METARYNEK: grupy uzupełniających się produktów i usług, które są ściśle związane z podglądami konsumentów, ale rozrzucone w różnych branżach
HANDLOWCEM jest ten, kto poszukuje odpowiedniej reakcji (darowizny, dokonania zakupu, oddania głosu, zwrócenia uwagi) drugiej strony, zwanej POTENCJALNYM KLIENTEM
POTRZEBY są podstawowymi wymaganiami człowieka
PRAGNIENIAMI są kiedy potrzeby skierowane są na określane obiekty, mogące je zaspokoić
POPYT jest pragnieniem specyficznych produktów, ograniczonych przez możliwości płatnicze
PROPOZYCJA WARTOŚCI zbiór korzyści oferowanych klientom
NIEUCHWYTNA PROPOZYCJA WARTOŚCI nabiera fizycznego kształtu w ofercie, która może być kombinacją produktów, usług, informacji i doznań
MARKA jest ofertą pochodzącą za znanego źródła
WIZERUNEK MARKI są to wszystkie skojarzenia z firmą
TRIADA WARTOŚCI KLIENTA kombinacja jakości, sposobu obsługi oraz niskiej ceny
WARTOŚĆ można zdefiniować jako stosunek między tym, co klient otrzymuje a tym co może dać
- Klient otrzymuje korzyści i obciążany jest określonymi kosztami. Korzyści mogą być funkcjonalne i emocjonalne, natomiast koszty tworzą pieniądze, czas, energia oraz straty psychiczne
Wartość = korzyści/koszty=(korzyści funkcjonalne + korzyści emocjonalne)/(pieniądze + czas + energia + straty psychiczne)
- Specjalista do spraw marketingu może zwiększyć wartości oferty na kila sposób:
+ poprzez zwiększenie korzyści
+ poprzez zmniejszenie kosztów
+ poprzez zwiększenie korzyści i zmniejszenie kosztów
+ poprzez takie zwiększenie korzyści, aby przewyższały wzrost kosztów
+ poprzez takie zmniejszenie korzyści, by nie przekroczyć stopnia obniżenia kosztó
- Klient wybiera między V1 i V2,sprawdzi stosunek V1:V2
+ jeśli wynik >1 => V1
+ jeśli wynik <1 => V2
+ jeśli wynik =1 => nie zauważy żadnej różnicy
WYMIANA jest procesem otrzymania od kogoś pożądanego produktu dzięki zaoferowaniu czegoś w zamian. Aby zaistniała możliwość wymiany musi być spełnionych 5 warunków:
- w wymianie muszą uczestniczyć przynajmniej 2 strony
- Każda ze strony posiada coś, co może mieć jakąś wartość dla drugiej strony
- Każda ze strony może się porozumiewać i dostarczyć produkt
- Każda strona może swobodnie zaakceptować lub odrzucić ofertę drugiej
- Każda strona uważa, że dla drugiej strony jest odpowiednikiem i atrakcyjnym partnerem do robienia interesów
TRANSAKCJA jest handlem wartościami między kilkoma stronami, dawaniem X dla B i otrzymywaniem w zamian Y. Jest to klasyczna transakcja finansowa
TRANSAKCJE BARTEROWE polegają na handlu towarami lub usługami za inne towary lub usługi
- Transakcja wymaga:
+ przynajmniej dwóch produktów o pewnej wartości
+ zgody na warunków wymiany
+ terminu i miejsca zawarcia porozumienia
PRZEKAZANIE jest w przypadku gdy A daje B rzecz X, ale nie otrzymuje nic konkretnego w zamian.
- Aby efektywnie prowadzić wymianę, specjaliści od marketingu analizują co każda strona spodziewa się otrzymać
MARKETING TRANSAKCYJNY jest częścią większej idei, określanej jako marketing relacji. Ich zadaniem jest budowanie wzajemne korzystnych długotrwałych stosunków z kluczowymi stronami – klientami, dostawcami, dystrybutorami – w celu zarabiania i utrzymywania firmy
SIEĆ MARKETINGOWA jest wynikiem marketingu relacji w budowaniu unikatowego kapitału firmy. Obejmuje firmę i wspierających ją akcjonariuszy (klienci, pracownicy, dostawcy…), z którymi firma zbudowała wzajemnie korzystne relacje biznesowe
KANAŁY MARKETINGOWE łączą handlowców z docelowymi klientkami
KANAŁY KOMUNIKOWANIA SIĘ służą do wymiany wiadomości i informacji z docelowymi nabywcami, tak jak gazety, radio, telewizję, Internet, tablice reklamowe…
KANAŁY DYSTRYBUCJI są wykorzystywane do prezentacji, sprzedaży czy dostarczania fizycznych produktów i usług nabywcom lub użytnikom, np. dystrybutorów, hurtowników…
KANAŁY SERWISÓW są używane do przeprowadzenia transakcji z potencjalnymi nabywcami: hurtownie, firmy transportowe, banki…
SIEĆ DOSTAW szerzej ujmuje kanał marketingowy – od surowców i komponentów do końcowego produktu, który dostarczany jest ostatecznemu odbiorcy
KONKURENCJA obejmuje wszystkie bieżące i potencjalne kontrofery i substytuty, które nabywca może brać pod uwagę
· Wyróżniamy 4 poziomy konkurencji oparte na możliwościach zastąpienia danego produktu innym:
- Konkurencja marki: firma za konkurencję uznaje inne firmy, które oferują tej samej grupie klientów podobne produkty lub usługi po zbliżonych cenach
- Konkurencja branżowa: firma uważa za swoich konkurentów wszystkie firmy produkujące takie same wyroby lub taką samą kategorię wyrobów
- Konkurencja rodzajowa: firma uważa za swoich konkurentów wszystkie firmy produkujące wyroby, które zaspokajają te same potrzeby
- Konkurencja uniwersalna: firma uważa za swoich konkurentów wszystkie firmy konkurujące o pieniądze tych samych konsumentów
MARKETING ŚRODOWISKOWY obejmuje zadania środowiskowe i samo środowisko
- Środowisko obejmuje grupy graczy bezpośrednio zajmujących się produkcją, dystrybucją i promocją oferty
- Środowisko można ujmować w 6 kategoriach: demograficzne, ekonomiczne, naturalne, technologiczne, polityczno – prawne i społeczno - kulturowe
PROGRAM MARKETINGOWY polega na podejmowaniu decyzji co do tego, jakie narzędzia marketingowe wykorzystać
- Marketing mix jest zestawem narzędzi marketingowe, które wykorzystywane są przez firmę do osiągnięcia celów marketingowych na rynku docelowym. Jest to zespół ściśle powiązanych ze sobą środków konkurencji dobrany dla danego produktu, stosowany na danym rynku.
- McCarthy ujął narzędzia marketingowe w 4 szerokie grupy określane jako 4P : product, price, place and promotion
- 4 elementy marketingu mix:
PRODUKT: zmienność, jakość projekt, cechy, marka, opakowanie, wymiary, serwis, gwarancja i rękojmia
CENA: cena katalogowa, opusty, marża, termin płatności i warunki kredytu
PROMOCJA: promocja sprzedaży, reklama, sprzedaż osobista, public relations, marketing bezpośredni
DYSTRYBUCJA: kanały, pokrycie, asortyment, lokalizacja, inwencja i transport
- Robert Lanterborn sugeruje, że 4P dostawców odpowiadają 4C nabywców
4P 4C
Product Customer solution ( rozwiązanie dla klienta)
Price Customer cost (koszt klienta)
Place Convenience (wygoda nabycia)
Promotion Communication ( komunikowanie się)
10. Ukierunkowanie firmy na rynek
- Zarządzanie marketingiem definiujemy jako podejmowanie świadomych wysiłków w celu osiągnięcia pożądanych wyników wymiany z rynkami docelowymi
- Mamy do czynienia z 6 konkurującymi koncepcjami, którymi kierują się firmy w działalności marketingowe
KONCEPCJA PRODUKCYJNA– konsumenci faworyzują te produkty, które są szeroko dostępne i mają niską cenę; organizacje zorientowane na produkcję koncentrują się na osiągnięciu wydajności produkcji i szerokiej dystrybucji; zachodzi, gdy: a) popyt na dany produkt przewyższa jego podaż b) koszt produkcji towaru jest wysoki i musi by zmniejszony przez zwiększoną wydajność
KONCEPCJA PRODUKTU– konsumenci preferują te produkty, które dostarczają im najwyższą jakość, najlepsze cechy użytkowe lub cechy innowacyjne; organizacje zorientowane na produkt koncentrują swe działania na wytworzeniu produktów o wyjątkowych cechach i ciągłym ich udoskonalaniu; koncepcja ta prowadzi do „krótkowzroczności marketingowej” - koncentrowaniu się na produkcie a nie na potrzebie klienta, przy opracowywaniu nowego produktu nie bierze się pod uwagę opinii klientów, bo zakłada się, że samemu wie się najlepiej, co ludzie będą kupować.
KONCEPCJA SPRZEDAŻOWA– klienci pozostawieni sami sobie nie kupią wystarczająco dużo produktów przedsiębiorstwa, organizacja musi więc podjąć agresywną sprzedaż i działania promocyjne; koncepcja ta jest stosowana najczęściej przy towarach mniej poszukiwanych, o których kupnie nabywcy normalnie nie myślą.
KONCEPCJA MARKETINGU- klucz do osiągnięcia sukcesu celów organizacji leży w określeniu potrzeb i wymagań rynków docelowych oraz dostarczeniu pożądanego zadowolenia w sposób bardziej wydajny i skuteczny niż konkurenci; opiera się ona na czterech głównych filarach:
a) Rynek docelowy – Firmy działają najlepiej kiedy trafnie wybiorą rynki docelowe i przygotują skrojone na ich miarę programy marketingowe
b) Potrzeby klienta – 5 typów potrzeb: deklarowane(klient chce kupić niedrogi samochód), realne (klient chce samochodu, którego koszt użytkowania, a nie cena zakupu jest niski), nie zgłaszane (klient oczekuje od dealera dobrej usługi), przyjemne (klient kupuje samochód i otrzymuje prezent w postaci atlasu samochodowego), dyskretne (klient chce, aby przyjaciele oceniali go jako rozumnego konsumenta, kierującego się przy zakupie wartością produktu); ważne aby zaspokajać realne potrzeby klienta, a nie deklarowane.
c) Marketing zintegrowany– różne funkcje marketingowe jak sprzedaż, reklama, zarządzanie produktem, badania marketingowe, itd. muszą być wzajemnie skoordynowane, ponadto marketing musi być dobrze skoordynowany z innymi działami przedsiębiorstwa; marketing wewnętrzny – ma za zadania zatrudnianie, szkolenie i motywowanie pracowników, którzy chcą dobrze służyć klientom; marketing wewnętrzny musi poprzedzać zewnętrzny
d) Rentowność – celem koncepcji marketingowej jest pomoc organizacjom w osiągnięciu jej celów.
KONCEPCJA KLIENTA
Klient indywidualny => Potrzeby i wartości klienta => Integracja marketingu indywidualnego i wartościowego => Pomyślny rozwój sieci dzięki przejęciu aktywów klienta, lojalności i długotrwałej wartości
KONCEPCJA MARKETINGU SPOŁECZNEGO – zadanie organizacji polega na określeniu potrzeb, wymagań i interesów rynków docelowych oraz dostarczeniu pożądanego zadowolenia w sposób bardziej efektywny i wydajny niż konkurenci, przy jednoczesnym zachowaniu lub podniesieniu dobrobytu konsumenta i społeczeństwa; koncepcja ta wymaga wyważenia trzech elementów przy określaniu polityki marketingowej: zysku przedsiębiorstwa, zaspokojenia wymagań konsumenta oraz interesu publicznego.
Strony 168-178
OTOCZENIE EKONOMICZNE
Rynki potrzebują siły nabywczej, która zależy od dochodu, cen, oszczędności, poziomu zadłużenia i dostępności kredytów.
*podział dochodu: kraje różnią się pod względem poziomu i rozdziału dochodów oraz struktury przemysłowej( wyróżniamy gosp. naturalną, g. eksportujące surowce nat.- dobry rynek dla sprzętu, narzędzi i dóbr luksusowych, g. uprzemysławiające się np. Indie- nowa klasa bogata i rosnąca kl. średnia- popyt na nowe rodzaje towarów, g. uprzemysłowione- rynki atrakcyjne dla wszelkiego rodzaju towarów; specjaliści ds. marketingu dzielą kraje wg. podziału dochodów- 1.b. niskie dochody, 2.przede wszystkim niskie dochody, 3.b. niskie i b. wysokie, 4.niskie, średnie, wysokie, 5.przede wszystkim średnie dochody.
*oszczędności, dług i dostępność kredytu: wpływają na wydatki klienta (Japończycy odkładają więcej niż Amerykanie, w konsekwencji dostęp do niższych stóp procentowych pomógł japońskim firmom w szybszym rozwoju)
ŚRODOWISKO NATURALNE
Pogarszanie się jego stanu to podstawowy problem w skali globalnej. Niektóre gałęzie boleśnie odczuły wprowadzenie nowych przepisów, musiały zainwestować np. w inny sprzęt. Do trendów związanych ze środowiskiem naturalnym należą:
*niedobory surowców nat.- zasoby dzielą się na nieograniczone(woda), ograniczo...
jelonka72