Nadzór nad warunkami pracy.
Państwowy nadzór nad warunkami pracy sprawują miedzy innymi:
· Państwowa Inspekcja Pracy,
· Inspekcja Sanitarna,
· Urząd Dozoru Technicznego,
· inne państwowe organy nadzoru, jak urzędy morskie, urzędy górnicze prokuratura. a także organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego (starosta, wojewoda, Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego).
Społeczny nadzór nad warunkami pracy sprawują:
· Związki zawodowe,
· Społeczna Inspekcja Pracy.
PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY
Państwowa inspekcja Pracy jest organem powołanym do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (Q 002). Państwowa Inspekcja Pracy podlega Sejmowi. Nadzorem i kontrola PIP są objęte wszystkie zakłady pracy. Państwowa Inspekcję Pracy tworzy:
· Główny Inspektorat Pracy,
· okręgowe inspektoraty pracy (w liczbie 16).
Zadania Państwowej Inspekcji Pracy
Do zakresu dziania Państwowej Inspekcji Pracy należą w szczególności:
· nadzór i kontrola przestrzegania przez zakłady pracy prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, ochrony pracy kobiet, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych oraz inicjowania przedsięwzięcia w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym,
· kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i innych urządzeń technicznych oraz technologii,
· uczestniczenie w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych zakładów pracy albo ich części w zakresie ustalonym w przepisach prawa pracy,
· nadzór i kontrola przestrzegania przez zakłady pracy wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy przy konstruowaniu i produkcji maszyn, urządzeń oraz narzędzi pracy,
· nadzór i kontrola przestrzegania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji wyrobów i opakowań, których użytkowanie mogłoby spowodować zagrożenie dla zdrowia i życia,
· analizowanie przyczyn wypadków przy pracy, na zasadach określonych w przepisach prawa pracy,
· współdziałanie z organami ochrony środowiska w kontroli przestrzegania przez zakłady przepisów o przeciwdziałaniu zagrożeniom dla środowiska,
· karanie winnych wykroczeń przeciwko prawom pracownika w postępowaniu mandatowym do 500 zł, lub wnioskowanie o ukaranie karą grzywny do Kolegium ds. Wykroczeń przy Sądzie Rejonowym,
· opinie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy oraz inicjowanie prac legislacyjnych w tej dziedzinie,
· inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w dziedzinie przestrzegania prawa pracy, w szczególności bezpieczeństwa i higieny pracy,
· udzielanie porad i informacji technicznych w zakresie eliminowania zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników oraz porad i informacji w zakresie przestrzegania prawa pracy,
· wnoszenie powództw, a za zgodą zainteresowanej osoby - uczestniczenie w postępowaniu przed sądem pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy,
· wykonywanie innych zadań określonych w ustawie i przepisach szczególnych.
Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Pracy należy ponadto:
· nadzór i kontrola zapewnienia przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,
· nadzór i kontrola zapewnienia przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków zajęć odbywanych na jego terenie przez studentów i uczniów nie będących pracownikami,
· nadzór i kontrola bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przez jednostki organizujące pracę wykonawczą przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy, w ramach prac społecznie użytecznych,
· nadzór i kontrola zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przez pracodawcę przy wykonywaniu pracy na terenie zakładu pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę przez osoby przebywające w zakładach karnych w zakładach poprawczych oraz zadań wykonywanych przez żołnierzy w czynnej służbie.
Uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy
Pracownicy Państwowej Inspekcji Pracy wykonujący lub nadzorujący czynności kontrolne uprawnieni są do przeprowadzania bez uprzedzenia kontroli przestrzegania przez zakłady pracy przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, o każdej porze dnia i nocy. Mają także prawo przeprowadzania czynności kontrolnych wobec podmiotów, na rzecz których wykonywana jest praca przez osoby fizyczne, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy(np. na podstawie umowy zlecenia czy umowy o dzieło). Pracownicy ci przeprowadzają kontrole za okazaniem legitymacji służbowej.
W razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy właściwe organy PIP uprawnione są do stosowania następujących środków prawnych w stosunku do kierownika zakładu (pracodawcy):
· Nakazu (decyzji administracyjnej):
- usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym w nakazie terminie,
- wstrzymania robót wykonywanych przez pracowników wtedy, gdy naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników zatrudnionych przy tych robotach,
- skierowania do innych robót pracowników zatrudnionych wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych albo niebezpiecznych albo pracowników zatrudnionych przy robotach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci nie posiadają odpowiednich kwalifikacji,
Nakazy wstrzymania robót i skierowania pracowników do innych robót podlegają natychmiastowemu wykonaniu.
- zaprzestania przez zakład pracy lub jego część działalności bądź działalności określonego rodzaju - w wypadku stwierdzenia, że stan bezpieczeństwa i higieny pracy zagraża życiu lub zdrowiu pracowników.
· Sprzeciwu przeciwko uruchomieniu wybudowanego lub przebudowanego zakładu pracy albo
jego części, jeżeli z powodu nieuwzględnienia wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy
dopuszczenie do ich eksploatacji mogłoby spowodować bezpośrednie zagrożenie życia lub
zdrowia pracownik6w.
Sprzeciw wstrzymuje uruchomienie zakładu pracy lub jego części.
· Wystąpień
· w razie stwierdzenia innych naruszeń niż wymienione powyżej, a także w razie potrzeby o
wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób winnych.
· Karanie winnych wykroczeń przeciwko prawom pracownika w postępowaniu mandatowym do 500 zł lub wnioskowanie o ukaranie karą grzywny do Kolegium ds. Wykroczeń przy Sądzie Rejonowym za:
- zawieranie umowy cywilnoprawnej w warunkach w których zgodnie z art. 22 § 1 (Q 001)powinna być zawarta umowa pracę,
-niepotwierdzanie na piśmie, w terminie 7 dni, zawartej z pracownikiem umowy o prace,
-wypowiadanie lub rozwiązywanie z pracownikiem stosunku pracy bez wypowiedzenia, naruszające w sposób rażący przepisów prawa pracy,
-naruszanie przepisów o czasie pracy lub ochronie pracy kobiet i zatrudnianiu młodocianych,
-nieprowadzenie dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników,
-niewypłacanie w ustalonym terminie wynagrodzenia ze pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika,
-bezpodstawne obniżanie powyższych świadczeń albo dokonywanie bezpodstawnych potrąceń,
-nieudzielanie pracownikowi przysługującego mu urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawne obniżanie wymiaru tego urlopu,
-niewydawanie pracownikowi świadectwa pracy.
-niewykonywanie pod1egającego wykonaniu orzeczenia sądu pracy tryb ugody zawartej przed komisja pojednawczą lub sądem pracy,
-nieprzestrzeganie przez odpowiedzialnego za stan bezpieczeństwa i higieny pracy tub kierującego pracownikami przepisów tub zasad bezpieczeństwa higieny pracy,
-nie zawiadomienie, wbrew obowiązkowi, w terminie 14 dni właściwego inspektora pracy i właściwego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności i o przewidywanej liczbie pracowników oraz niezłożenie pisemnej informacji o środkach i procedurach przyjętych do spełnienia wymagań wynikających z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, dotyczących danej dziedziny działalności,
-niezawiadamianie o zmianie miejsca, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności,zwłaszcza o zmianie technologii lub profilu produkcji,
-niezapewnianie wbrew obowiązkowi, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego części, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy,pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców,
-wyposażanie, wbrew obowiązkowi, stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie uzyskały wymaganego certyfikatu na znak bezpieczeństwa i nie zostały oznaczone tym znakiem, albo nie posiadają deklaracji zgodności,
-niedostarczenie, wbrew obowiązkowi, pracownikowi środków ochrony indywidualnej, które nie uzyskały wymaganego certyfikatu na znak bezpieczeństwa i nie zostały oznaczone tym znakiem albo nie posiadają deklaracji zgodności,
-stosowanie, wbrew obowiązkowi:
a)materiałów i procesów technologicznych bez poprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości i bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych,
b)substancji chemicznych nie oznakowanych w sposób widoczny i umożliwiający ich identyfikacje,
c)niebezpiecznych substancji chemicznych nie posiadających kart charakterystyki tych substancji, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem,
-niezawiadamianie właściwego inspektora pracy, prokuratora lub innego właściwego organu o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy,
-niezgłaszanie choroby zawodowej albo podejrzenia o taka chorobę,
-nieujawnianie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, albo przedstawia nie niezgodnie z prawda informacji, dowodów lub dokumentów dotyczących takich wypadków i chorób,
-niewykonanie w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu inspektora pracy,
-utrudnianie działalności organu Państwowej Inspekcji Pracy, a w szczególności uniemożliwienie prowadzenia wizytacji zakładu lub nieudzielenie informacji niezbędnych do wykonywania jej zadali.
INSPEKCJA SANITARNA
Inspekcja Sanitarna jest powołana do nadzoru nad warunkami:
· higieny środowiska,
· higieny pracy w zakładach pracy,
· higieny w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych szkołach wyższych oraz w ośrodkach wypoczynku,
· zdrowotnymi żywności i żywienia, w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem czynników szkodliwych lub uciąż1iwych, a w szczególności w celu zapobiegania powstawania chorób zakaźnych i zawodowych.
Inspekcja Sanitarna podlega Ministrowi Zdrowia i Opieki Społecznej. Kieruje nią Główny Inspektor Sanitarny, który jest centralnym organem administracji rządowej podległym ministrowi właściwemu do spraw zdrowia. Organem doradczym i opiniodawczym Głównego Inspektora Sanitarnego, w sprawach objętych zakresem działania rządowej, jednostki samorządu terytorialnego Inspekcji Sanitarnej jest Rada sanitarno-epidemiologiczna, powoływana na okres 3 lat.
Zadania Inspekcji Sanitarnej wykonują organy:
o Główny Inspektor Sanitarny
o wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora sanitarnego, jako kierownika
o wojewódzkiej inspekcji sanitarnej wchodzącej w skład zespolonej administracji wojewódzkiej,
o powiatowy inspektor sanitarny, jako kierownik powiatowej inspekcji sanitarnej wchodzącej w skład zespolonej administracji powiatowej,
o portowy inspektor sanitarny dla morskich portów i przystani, wód wewnętrznych i terytorialnych oraz jednostek pływających na tym obszarze,
o kolejowy inspektor sanitarny dla obszarów kolejowych.
Zakres działania Inspekcji Sanitarnej
Wykonywanie zadań IS polega na sprawowaniu bieżącego i zapobiegawczego nadzoru sanitarnego oraz na prowadzeniu działalności zapobiegawczej przeciwepidemicznej w zakresie chorób zakaźnych i innych chorób powodowanych warunkami środowiska, jeżeli ich występowanie ma charakter epidemiczny, a także na prowadzeniu działalności oświatowo-zdrowotnej.
Zapobiegawczy nadzór sanitarny to:
o opinie projektów regionalnych i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz lokalizacji inwestycji pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych,
o opiniowane projektów norm pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych oraz inicjowanie wydawania takich norm,
o opiniowanie projektów wytycznych w sprawach techniczno-budowlanych pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych,
o kontrola przestrzegania wymagań higienicznych i zdrowotnych w dokumentacji projektowej:
o budowy i przebudowy obiektów budowlanych, statków morskich, żeglugi śródlądowej i powietrznej,
o nowych materiałów i procesów technologicznych przed ich zastosowaniem w produkcji i budownictwie;
uczestniczenie w dopuszczeniu do użytku obiektów budowlanych i statków morskich, żeglugi śródlądowej i powietrznej oraz w przyjmowaniu do eksploatacji wybudowanych i przebudowywanych zakładów pracy lub ich części.
o inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w dziedzinie zapobiegania negatywnym wpływom czynników i zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych na zdrowie ludzi
Bieżący nadzór sanitarny obejmuje kontrole:
· przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, dotyczących:
- higieny środowiska (czystości powietrza atmosferycznego, gleby. wody i innych elementów środowiska),
- utrzymania należytego stanu higienicznego nieruchomości zakładów pracy, instytucji, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, dróg ulic oraz środków komunikacji publicznej
· warunków produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży żywności. oraz warunków żywienia zbiorowego,
· warunków zdrowotnych produkcji i obrotu przedmiotami użytku oraz innymi wyrobami mogącymi mleć wpływ na zdrowie ludzi
· warunków zdrowotnych środowiska pracy, a zwłaszcza zapobiegania powstawania chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami pracy,
· higieny pomieszczeń wymagań w stosunku do sprzętu używanego w szkołach i innych placówkach oświtowo-wychowawczych, szkołach wyższych oraz w ośrodkach wypoczynku,
· higieny procesów nauczania.
· Zapobieganie chorobom zakaźnym i epidemicznym obejmuje miedzy innymi:
· dokonywanie analiz i ocen epidemiologicznych,
· opracowywanie programów i planów działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej, przekazywanie ich do realizacji publicznym zakładom opieki zdrowotnej oraz kontrola realizacji tych programów i planów,
· ustalanie zakresu i terminów szczepień ochronnych oraz sprawowanie nadzoru w tym zakresie,
o planowanie i organizowanie sanitarnego zabezpieczenia granic państwa.
o kierowanie akcją sanitarną przy masowych przemieszczeniach ludności, zjazdach
zgromadzeniach.
Działalność oświatowo-zdrowotna obejmuje:
· inicjowanie i wytyczanie kierunków przedsięwzięć zmierzających do zaznajomienia społeczeństwa z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, popularyzowanie zasad higieny i racjonalnego żywienia, metod zapobiegania chorobom oraz umiejętności udzielania pierwszej pomocy,
· pobudzanie aktywności społecznej do działań na rzecz własnego zdrowia,
· udzielanie porad i informacji w zakresie zapobiegania i eliminowania negatywnego wpływu czynników i zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych na zdrowie ludzi, ocenę działalności oświatowo-zdrowotnej prowadzonej przez szkoły i inne placówki oświatowo-wychowawcze, szkoły Wyższe oraz środki masowego przekazywania, zakłady opieki zdrowotnej, inne zakłady, instytucje i organizacje oraz udzielanie im pomocy w prowadzeniu tej działalności.
Uprawnienia Inspekcji Sanitarnej
o W przypadku stwierdzenia naruszenia wymagań higienicznych i zdrowotnych, Inspektor Sanitarny nakazuje, w drodze decyzji. usunięcie w ustalonym terminie stwierdzonych uchybień.
o Jeśli naruszenie wymagań higienicznych i zdrowotnych spowodowało bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, inspektor sanitarny nakazuje:
- unieruchomienie zakładu pracy lub jego części (stanowiska pracy, maszyny lub innego
urządzenia),
- zamknięcie obiektu użyteczności publicznej.
- wyłączenie z eksploatacji środka transportu,
- wycofanie z obrotu środka spożywczego, przedmiotu użytku lub innego wyrobu mogącego mieć wpływ na zdrowie ludzi,
podjecie lub zaprzestanie innych działań.
Decyzje w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu.
o Inspektorowi sanitarnemu przysługuje prawo zgłoszenia sprzeciwu przeciwko uruchomieniu wybudowanego lub przebudowanego zakładu pracy lub innego obiektu budowlanego, wprowadzeniu nowych technologii lub zmian w technologii, dopuszczenia do obrotu materiałów stosowanych w budownictwie lub innych wyrobów mogących mieć wpływ na zdrowie ludzi -jeżeli w toku wykonywanych czynności stwierdzi, ze z powodu nieuwzględnienia wymagań higienicznych i zdrowotnych określonych w obowiązujących przepisach mogłoby nastąpić zagrożenie zdrowia lub życia ludzi.
URZAD DOZORU TECHNICZNEGO
Urząd Dozoru Technicznego jest centralnym organem administracji państwowej realizującym zadania związane z wykonywaniem dozoru technicznego w zakresie ustalonym w ustawie o dozorze technicznym aktach wykonawczych do tej ustawy (Q 007, Q 251, Q 252).
Urząd Dozoru Technicznego podlega Ministrowi Przemysłu. Działają jeszcze specjalistyczne organy dozoru technicznego, jak:
organy kolejowego dozoru technicznego i organy dozoru technicznego żeglugi morskiej, podporządkowane Ministrowi Transportu i Gospodarki Morskiej, organy wojskowego dozoru technicznego podlegające Ministrowi Obrony Narodowej.
Działalność UDT polega na sprawowaniu dozoru technicznego nad urządzeniami technicznymi stwarzającymi zagrożenie życia lub zdrowia oraz mienia i środowiska.
Zakres działania Urzędu Dozoru Technicznego
Na obszarze kraju działa 29 inspektoratów, w których zatrudnionych jest ok. 600 pracowników inżynieryjno-technicznych uprawnionych do wykonywania ustawowych czynności z zakresu dozoru technicznego, takich jak.
- uzgadnianie dokumentacji urządzeń technicznych w zakresie zgodności z przepisami o dozorze technicznym i warunkami dozoru technicznego,
- przeprowadzanie kontroli określonych materiałów i elementów przeznaczonych do budowy i naprawy urządzeń technicznych,
- przeprowadzanie badań technicznych urządzeń przed wydaniem decyzji zezwalającej na eksploatacje lub dopuszczającej do obrotu,
- prowadzenie ewidencji urządzeń technicznych,
- ustalanie formy dozoru technicznego,
- prowadzenie postępowania w sprawach:
- uprawnień do wytwarzania materiałów i elementów stosowanych do budowy naprawy urządzeń technicznych,
- uprawnień do wytwarzania urządzeń technicznych,
- uprawnień do dokonywania napraw urz4dzel'i technicznych,
- zezwalania na eksploatacje urządzeń technicznych,
- wstrzymywania eksploatacji urządzeń technicznych, wycofywanie urządzeń z obrotu i wstrzymywanie ich wytwarzania,
- dopuszczania urządzeń technicznych do obrotu,
- zawieszania lub wycofywania uprawnieni do wytwarzania materiałów, elementów lub urządzeń technicznych w wypadkach określonych w art. 8 ust. 4 ustawy,
- wyrażania zgody na dokonywanie przeróbek urządzeń technicznych,
- wydawania decyzji administracyjnych,
- wydawania upoważnień pracownikom jednostek gospodarki uspołecznionej do wykonywania określonych czynności z zakresu dozoru technicznego,
- wykonywania badań i kontroli stanu urządzeń technicznych,
- sprawdzania kwalifikacji osób wytwarzających, obsługujących, konserwujących i naprawiających urządzenia techniczne, potwierdzane wydaniem zaświadczeń uprawniających, wymaganych odrębnymi przepisami,
- wykonywania kontroli nad przestrzeganiem przepisów dozoru technicznego oraz norm i zasad z zakresu bezpiecznej pracy urządzeń technicznych,
- uzgadniania programów szkolenia osób projektujących, wytwarzających, obsługujących i konserwujących urządzenia techniczne,
- prowadzenia doradztwa w zakresie bezpiecznej pracy urządzeń technicznych.
Dozorowi Technicznemu podlegają między innymi:
Urządzenia ciśnieniowe, w których są zawarte płyny, ciecze lub materiały sypkie o ciśnieniu różnym od ciśnienia atmosferycznego, jak na przykład:
o kotły parowe,
o kotły wodne,
o zbiorniki stałe i przenośne,
o...
betigothic