Zinovieff Sofka - Tajemnice carskiego dworu Zapiski Czerwonej Księżniczki.pdf - kszymona

Sofka Zinovieff

Tajemnice Carskiego Dworu

Zapiski Czerwonej Księżniczki

Przełożyła Sławomira Kaczmarek

Jj BELLONA

Warszawa

Tytuł oryginalny

Red Princess. A Revolutionary Life

Okładka i strona tytułowa Maciej Żumirski midea.pl

Redaktor merytoryczny Ewa Grabowska

Redaktor prowadzący Zofia Gawryś

Redaktor techniczny Małgorzata Ślęzak

Korekta Teresa Kępa

First published in Great Britain by Granta Books, 2007 Originally published in English by Granta

Sofka Zinovieff asserts the moral right to be identified as the author of this Work.

Bellona SA prowadzi sprzedaż wysyłkową wszystkich swoich książek z rabatem

www.ksiegarnia.bellona.pl

Nasz adres: Bellona SA

ul. Grzybowska 77, 00-844 Warszawa

Dział Wysyłki: tel. 022 457-03-06, 652-27-01

fax 022 620-42-71

biuro@bellona.pl

www.bellona.pl

www.ksiegarnia.bellona.pl

ISBN 978-83-11-11503-3

Spis treści

Pamiętnik..................................................................................... 9

Księżniczka.................................................................................. 25

Mała bolszewiczka....................................................................... 50

Uciekinierka................................................................................. 77

Europejka.....................................................................................103

Żona.............................................................................................132

Więźniarka...................................................................................159

Komunistka..................................................................................195

Sowa.............................................................................................221

10. Małe rybki....................................................................................236

Podziękowania...................................................................................251

Źródła.................................................................................................253

Drzewo genealogiczne.......................................................................255

„Z iloma, Babuniu kochana, Za młodu się całowałaś?"

„Spłacałam długi piosenkami, Dług odbierałam - pierścionkami.

Ni nocki na próżno przespanej, Co noc bywałam w raju..."

„A jakże Babciu, Panu Bogu, Pokażesz się w Dzień Sądu?"

„Szpaki gwiżdżą w swojej budce, Spójrz - wiosna dookoła! Powiem - grzesznicąjestem, Panie, Ałe

byłam szczęśliwa.

A Wy, kość z moich kości, Gdy umrę, garść ziemi z grobu Weźcie dla Was obu I żyjcie tak, jak ja

żyłam".

Z wiersza Mariny Cwietajewej Babcia, 1919 Tłum. na język angielski - Sofka Skipwith, 1941 Tłum. na

język polski - Sławomira Kaczmarek

Rozdział I

Pamiętnik

Piękno to tajemnicza i straszna rzecz. Bóg zmaga się w nim z diabłem, a polem bitwy są ludzkie serca.

Fiodor Dostojewski

Moja babcia Sofka nigdy nie wyjaśniła, dlaczego postanowiła podarować mi swój pamiętnik. Po

prostu wręczyła mi tę zaskakująco ciężką księgę, oprawną w zielony aksamit zdobiony miedzianymi

okuciami. Wykonano ją dla mojej prapraprababki. Pamiętnik otrzymałam, gdy miałam szesnaście lat i

choć sama księga bardzo mi się podobała, to jednak mało obchodziła mnie jej zawartość. Wyglądała

staro i to było najważniejsze. Przejrzałam ją pobieżnie i schowałam do szuflady.

Dopiero niedawno, w pewien ponury styczniowy dzień, postanowiłam w końcu przeczytać pamiętnik.

Od śmierci Sofki minęło dziesięć lat. Jack, towarzysz ostatnich trzydziestu lat jej życia, umierał na raka

w domu opieki. Ich kamienny wiejski domek na kornwalijskim odludziu wystawiono już na sprzedaż, a

mój ojciec i jego bracia toczyli zawzięte spory o pozostałe po matce dokumenty i notatki. Wydawało

się, że więź łącząca mnie z babcią pęka i miałam nadzieję, że dzięki przeczytaniu pamiętnika na

powrót stanie mi się bliższa.

Książka wygląda solidnie i zarazem delikatnie. Mimo potężnej metalowej ramy grzbiet pamiętnika się

wystrzępił, ujawniając misterne rzemiosło rosyjskiego introligatora, który zszył i skleił go jakieś sto

pięćdziesiąt lat temu. Krawędź zdobi klamra z twarzą cherubina. Po otwarciu księgi widać jedwabną

wewnętrzną okładkę i kremowe, obramowane na złoto, kartki zapisane ozdobnym charakterem

pisma, niebieskim atramentem. Wklejone przed laty wycinki z gazet i listy pożółkły i odpadają

pozostawiając ślady kleju. Na tych kartkach miały się znaleźć kobiece zapiski petersburskiej damy z

wyższych sfer - przejażdżki powozem wzdłuż Newskiego Prospektu, miłosne sekrety, towarzyskie

intrygi przy herbatce, pałacowe bale, grzybobrania w brzozowych lasach, rodzinne skandale, podróże

do zagranicznych uzdrowisk, może nawet jakieś poje-

dynki... Do takiego życia w 1907 roku urodziła się Sofka - księżniczka Sophy Dołgoruka. Ale zanim w

1940 roku w końcu skorzystała z pamiętnika, i ona, i okoliczności, w których przyszło jej żyć, zmieniły

się całkowicie. Była teraz panią Sofką Skipwith, obywatelką brytyjską, a na świecie toczyła się wojna.

Sofka zaczęła pisać pamiętnik w Paryżu. Być może przeczuwała, że rok 1940 okaże się przełomowy w

jej życiu - aby zacząć pisać w takim pamiętniku, czeka się, aż nadejdzie właściwy moment i właściwy

powód. Miała trzydzieści dwa lata. Na zdjęciach ma piękną, pełną wyrazu twarz, osadzoną na mocnej,

zgrabnej szyi, wydatne słowiańskie kości policzkowe, delikatnie rzeźbiony nos i lekko wydętą górną

wargę, nadającą twarzy kokieteryjny wyraz. Długie, ciemne włosy dzieli równym przedziałkiem i zwija

w elegancki kok lub „nauszniki". Duże, ciemne oczy patrzą zuchwale, jakby rzucała komuś wyzwanie:

„Wcale się nie boję!", ale jest w niej też dużo kobiecej łagodności i smutnego piękna. Czasem jej oczy

wydają się mówić: „Wiem, co to strach".

Sofka przyjechała do Paryża odwiedzić matkę. To typowe dla niej - pokonała wszystkie trudności

piętrzące się przed samotną kobietą w cywilu wybierającą się za granicę w czasie wojny. Znajomy z

Ministerstwa Spraw Zagranicznych pomógł załatwić formalności i udało jej się przepłynąć kanał La

Manche na brytyjskim transportowcu. Wojna wciąż jeszcze była trochę „na niby" i nikt nie wiedział,

co się stanie. Sofka miała nadzieję, że uda jej się prześlizgnąć do Francji (i z powrotem), żeby pomóc

matce i ojczymowi. Jak wielu innych „białych" Rosjan na uchodźstwie, mieli trudności z ułożeniem

sobie życia od nowa, a ich paryskie wygnanie było pełne ograniczeń i gorzkiego poczucia żalu. Stali się

finansowo zależni od Sofki i choć ona sama nie grzeszyła zamożnością, nauczyła się jakoś sobie radzić.

Sofka planowała zabrać z sobą wszystkie angielskie oszczędności i zatrzymać się w Paryżu na kilka

miesięcy - wystarczająco długo, by znaleźć dorywcze zajęcie jako sekretarka lub tłumaczka i opłacić

czynsz za mieszkanie matki na pół roku z góry.

Znałam już tę historię z autobiografii Sofki wydanej w 1968 roku. Jej ukochany drugi mąż, Grey

Skipwith, niedawno wstąpił do RAF-u. Byli małżeństwem od zaledwie trzech lat, a ich półtoraroczny

syn Patrick został w Anglii pod opieką teściowej mleczarza. Dwaj starsi synowie Sofki z pierwszego

małżeństwa z Leo Zinovieffem, Peter (mój ojciec) i łan, mieszkali z Londynie z dziadkami ze strony

ojca.

Wiedziałam także, co miało stać się później. Po raz drugi w życiu Sofki wydarzenia na świecie

gwałtownie wpłynęły na jej egzystencję. Przez następne cztery lata nie widziała swoich dzieci. Wojna

przyniosła jej tragedię i zmieniła ją w sposób, którego nie mogłaby sobie nawet wyobrazić. Zawsze

mówiła, że wojna była największym katalizatorem jej życia. Twierdziła, że oczyszcza jej duszę. Lektura

pamiętnika wywoływała jednak inne wrażenie. Mogłam obserwować rozwijające się wydarzenia,

zanim ona sama zdążyła je zanalizować lub zaprawić z perspektywy czasu charakterystyczną dla

siebie nutką ironii. Jako kobieta w podeszłym wieku była pełna cynizmu i autoironii, a jej teksty

cechował lekko drwiący obiektywizm. Tymczasem na kartach pamiętnika odnalazłam uczuciową,

zagubioną pełną sprzeczności młodą kobietę i mogłam poznać jej bezpośrednie wrażenia. Nie była

jeszcze wtedy moją babcią. Nic w jej życiu nie było jeszcze nieuniknione.

Pamiętnik rozpoczyna się mniej więcej miesiąc po jej przyjeździe do Paryża. Było to już po

hitlerowskiej inwazji na Francję, w której wyniku upokorzona armia francuska rozpierzchła się w

popłochu. Wiele osób uległo panice, niektórym udało się nawet wyjechać (wśród nich innemu

rosyjskiemu emigrantowi, Władimirowi Nabokowowi). Sofka wyobrażała sobie, że planowany powrót

do Anglii może się opóźnić. Początkowo robiła jednak wrażenie dość wesołej.

„21 maja

Trwa ewakuacja Paryża - banków, firm itp. Wszyscy uciekają chociaż Niemcy ogłosili podobno, że

Paryż nie będzie bombardowany...

Dzisiejsze gazety mają tylko jedną stronę z powodu braku papieru. Francuskie stacje radiowe

przestały nadawać muzykę... taniec jest zabroniony.

W dzielnicach mieszkalnych na ulicach nie ma prawie żywego ducha. Można odnieść wrażenie, że to

nowe Pompeje - nieuszkodzone, ale niezamieszkane.

3 czerwca

Dziś po raz pierwszy na Paryż spadły bomby... Alarm zignorowano... ale w ciągu kilku minut zaczęła

się straszliwa strzelanina, usłyszeliśmy ogłuszający ryk silników, gwizd spadających bomb i gwałtowne

eksplozje. Szyby drżały w oknach. Zdecydowaliśmy się zejść do piwnicy.

czerwca

Miasto jest dzisiaj puste i pozbawione wyrazu. Nigdzie nie można znaleźć taksówki - albo zostały

zarekwirowane na potrzeby wojska, albo wywożą ewakuowanych. Z Paryża wypływa rzeka

samochodów z materacami na dachach... Całe miasto ładuje pierzyny na samochody i ręczne wózki...

Dzieci zasypiają na rogach ulic, gdzie objuczone tobołkami rodziny czekają na tramwaj lub samochód.

Przerywany ostrzał, monotonny huk samolotów i palące słońce.

czerwca

W konsulacie brytyjskim, do którego zadzwoniłam dziś rano, powiedziano mi, że nie ma rozkazu

ewakuacji i że poddani brytyjscy zostaną poinformowani za pośrednictwem prasy. Pewnie dowiemy

się, jak i kiedy wyjechać, jeśli chcemy. Wszyscy mówią że pewnie załadują nas wszystkich na

ciężarówki, jeśli zajdzie taka potrzeba, i że wyjazd na własną rękę to czyste szaleństwo...

Montparnasse - ludzie w różnym wieku siedzący na ulicy, oparci

0 ściany domów, tłoczący się w bramach. Samą stację oplata ludzki wieniec, szeroki na dziesięć,

piętnaście rzędów. Wszyscy cisną się ze swoimi zawiniątkami i walizkami. Żołnierz rozdaje wafle z

dużego koszyka. Stacja jest zamknięta, zabezpieczona metalowymi kratami

1 otoczona kordonem policji, aby tłum nie wdarł się przemocą. Ludzie mdleją i chorują dzieci

płaczą kobiety szlochają dziewczęta chichoczą niektórzy czytają jedzą śpią inni tylko patrzą. Ludzie,

ludzie, ludzie... Zaduch nie do opisania...

Nie ma nikogo, kto mógłby im powiedzieć, dokąd mają się udać, jak długo będą musieli czekać,

nikogo, kto zadbałby o jedzenie dla nich. Nie ma nic. Czerwony Krzyż wyjechał wczoraj.

Środa, 12 czerwca

Gorączkowa ewakuacja, bieganie od stacji do stacji, ucieczka piechotą. .. Trasę ewakuacji nazywa się

teraz La Route du Sang1. Samochody i ciężarówki pędzą nie bacząc, kto lub co stoi im na drodze -

ręczne wózki, rowery, wózki dziecięce - wszyscy spychani są do rowów lub giną pod kołami, a po ich

ciałach przejeżdżają kolejne

1 Droga krwi (franc.). Wszystkie przypisy pochodzą od tłumacza.

Zinovieff Sofka - Tajemnice carskiego dworu Zapiski Czerwonej Księżniczki.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: