Spotkanie z innością - Burszta
Etnocentryzm – samo wartościowanie grup społecznych, a także ich samo identyfikacja. Każda kultura przekonana jest o własnej wyjątkowości, wyznaczali „Centrum świata”.
Zazwyczaj centrum świata („pępek Ziemi”) zamieszkiwany jest przez prawdziwych, wybranych ludzi, otoczonych przez barbarzyńców, innowierców, którzy chcą zniszczyć ich kulturę. „my” kontra „oni”
„Ludzie” ponieważ:
a) Angażują się uczuciowo w związek seksualny
b) Ogień nie służy im tylko po to by się ogrzać, ale także by podgrzać jedzenie
c) Malują swoje ciała, przekłuwają, ubierają odpowiednie stroje
Dlatego właśnie pożywienie, seks i stosunek do nagości obwarowywane są w kulturach tzw. TABU.
Megalomania plemienna (lub narodowa) – moje plemię lub państwo jest najlepsze!
Idea czasu linearnego – w tradycji judeochrześcijańskiej, czas rzeczy ważnych dla „ludu wybranego”, nie miał charakteru uniwersalnego, a dotyczył tylko ważnych dla nich wydarzeń, poza nim zostawało wszystko to co pogańskie. Biblijna wizja świata.
Pokolenia kolonizatorów wpajali podbijanym ludom swoje wartości i zasady, kierowali nimi i mówili jak mają żyć, nie zostawiali innych możliwości – ksenofobia, a przez to: etnocentryzm agresywny, prowadzi do powstawania niewolnictwa, maksymalnego eksploatowania dóbr i megalomanii.
Dwie ważne postacie: Bartolomé de La Case1 i Michel de Montaigne2
1Postulował aby zamiast podbijać nowe ziemie Ameryki jedynie je pokojowo eksplorować i wprowadzać ich mieszkańców do kościoła Chrześcijańskiego. Niezłomny obrońca człowieczeństwa Indian.
2 Prekursorskie podejście (prawie jak relatywizm kulturowy), według niego należy skończyć z europocentryzmem, wszystkie kultury mają tę samą wartość. Dzięki jego poglądom narodziła się koncepcja Szlachetnego Dzikiego, który żyje w zgodzie z naturą.
Takie podejście prowadzi do powstania samokrytyki kultury nowożytno europejskiej , co bezpośrednio prowadzi do złamania „etnocentrycznego zamknięcia”. Spotkanie prężnie rozwijającej się kultury europejskiej z różnorodnymi, ale nie rozwijającymi się kulturami „innych” przyczynia się do powstania wielu nowych teorii i filozofii.
Duże zamieszanie wywołuje odkrycie kultury chińskiej, która ma dużo dłuższy rodowód niż kultura europejska.
„Czas” dopiero w XVIII w przestał być linearny, wtedy to zgodzono się, że czas jest naturalnym czynnikiem rzeczy, a także, że jest wszędzie taki sam.
Jan Jakub Rousseaue – relacja pomiędzy naturą a kulturą.
Według niego aby zbadać naturę człowieka należy badać samego siebie i własne środowisko, a to wymaga spojrzenia na to z dystansu. Antropolog powinien badać ludy „innych” i zapomnieć o własnej tożsamości i pochodzeniu kulturowym. Uważał też że natura współistnieje z czystym postrzeganiem świata poprzez zmysły, a życie umysłowe z nauką. Przejście od natury do kultury przejawia się zdolnością odróżnienia siebie od „innych” . Atakuje cywilizację, która jest wypaczeniem natury człowieka.
Stan natury – praktyczne ujęcie społeczeństwa prototypowego.
Pierwszy skrystalizowany kierunek Antropologii – ewolucjonizm schematyczny; przedmiotem jego badań była dzikość. Trzy interesujące go pojęcia:
1) Społeczeństwo pierwotne
Człowiek w społeczeństwie pierwotnym wytworzył już podstawowe formy społecznej organizacji i wytworzył najprostsze zachowania kulturowe. Człowiek – istota nieświadoma, z natury myśląca racjonalnie, ale nielogicznie, zależna od świata zjawisk naturalnych (MAGIA). Ludy pierwotne – antyteza społeczeństwa współczesnego. Pomimo to społeczeństwa pierwotne posiadały swoje miejsce w przestrzeni i czasie. Człowiek pierwotny był zarówno odległy i jak i bliski; odległy ponieważ reprezentował odległe w czasie postawy życiowe – był tzw. Przeżytkiem, a bliski ze względu na to, że można było zbadać jego życie zbliżając się do niego.
Henry Morgan wydzielił 3 etapy rozwoju ludzkości: dzikość, barbarzyństwo i cywilizacja.
Dołącza dwa nowe pojęcia do „Społeczeństwa pierwotnego”:
a) Egzogamia
b) Związki grup pochodzeniowych (zakaz zawierania związków z kimś spoza grupy)
Podejście logiczno - taksonomiczne: badacza nie interesowały różnice pomiędzy kulturami pierwotnymi , a także pomiędzy jednostkami danej kultury. Interesował ich głównie rozwój kolejnych schematów kultury
Henry Maine całkowicie przeciwko Russeaue! – według niego społeczeństwo pierwotne miało charakter patriarchalny, a nie matriarchalny.
2) Umysł pierwotny (odnosił się tylko do społeczeństw „niższych”)
3) Kultura
Kultura jest złożoną całością zawierająca wierzenia, wiedzę, sztukę, prawa, moralność, obyczaj oraz wszystkie inne zdolności człowieka nabyte w zakresie danego społeczeństwa.
Krytyka Ewolucjonizmu schematycznego doprowadziła do innego traktowania społeczeństwa pierwotnego; jako ciągłą, wieloelementową i synchroniczną całość podlegającą określonym prawom funkcjonalno-strukturalnym.
Zadaniem antropologa jest analizowanie możliwie jak największej liczby kultur, w celu ustalenia, co sprawia, że są do siebie podobne, a jednocześnie tak odmienne od kultury nowożytnej.
Émile Durkheim –socjolog, wyodrębnił dwa przypadki w których typy solidarności społeczeństwa i jednostki przedstawiają się w sposób odmienny.
1. Solidarność mechaniczna – całkowite podporządkowanie się społeczeństwu, człowiek narzędziem w rękach społeczeństwa
2. Solidarność organiczna – wydzielone prace, autonomiczne jednostki
Podkreślał spójność i harmonijność kultur pierwotnych oraz to jak wielki wpływ miały one na swoich członków.
Późniejsza antropologia posługuje się również dwoma pojęciami kultury prymitywnej:
1) Żywy organizm z którym stykał się badacz
2) Skonstruowany przez badaczy idealny obiekt teoretyczny
Etapy badań antropologa: etap empiryczny (wejście w kulturę), etap „uogólnienie” (wykazanie jak funkcjonuje dana kultura w całości), etap trzeci -> badania porównawcze nad wieloma kulturami
Inna „Inność” – inność ludowa! W obrębie kultury europejskiej (etnologia – inna antropologia) bada zachowanie na wsiach i ich wpływ na całe społeczeństwo
aetnaa