Prawo pracy. Praktyczny poradnik pracodawcy.pdf

(291 KB) Pobierz
porad-wojciech-zm03-05-zm21-05.qxd
Piotr Wojciechowski
PRAWO
PRACY
Praktyczny poradnik
dla pracodawcy
1
6156560.002.png
Projekt graficzny okładki
Dorota Zając
Opracowanie typograficzne i łamanie
Barbara Charewicz
www.pip.gov.pl
PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY
GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY
WARSZAWA 2004
2
6156560.003.png
SPIS TREŒCI
Rozdział pierwszy WIADOMOŚCI WSTĘPNE
1. Hierarchia aktów prawnych w prawie pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2. Charakterystyka prawna specyficznych aktów prawa pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Rozdział drugi STOSUNEK PRACY
1. Definicja stosunku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2. Test na stosunek pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3. Umowy o pracę a umowy cywilnoprawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
4. Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
5. Zawieszanie przepisów prawa pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
6. Typy umów o pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
7. Zawarcie trzech kolejnych umów o pracę na czas określony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
8. Treść umowy o pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
9. Rozwiązywanie umów o pracę. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
10. Wypowiedzenie zmieniające warunki pracy lub płacy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
11. Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem
wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
12. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika . . . . . . . . . . . . 27
13. Rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia bez winy
pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
14. Rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę bez zachowania okresu
wypowiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
15. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez
pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
16. Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika
umowy o pracę bez wypowiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
17. Wygaśnięcie umowy o pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
18. Warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium
Rzeczypospolitej z krajów U.E. oraz nie będących członkiem U.E. . . . . . . . . . . . . . . 33
Rozdział trzeci RÓWNE TRAKTOWANIE, ZAKAZ DYSKRYMINACJI ORAZ MOBBINGU
W STOSUNKACH PRACY
1. Równe traktowanie w stosunkach pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2. Mobbing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Rozdział czwarty WYNAGRODZENIE ZA PRACĘ I INNE ŚWIADCZENIA
1. Pojęcie „wynagrodzenia za pracę” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
2. Ustalanie wynagrodzenia za pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
3. Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
4. Gotowość do pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
5. Przestój . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
6. Normy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
7. Ochrona wynagrodzenia za pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
8. Forma, oraz termin wypłaty wynagrodzenia za pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
9. Potrącenia z wynagrodzenia za pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
10. Inne świadczenia związane z pracą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
11. Naruszenie przepisów w zakresie wynagrodzeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
3
6156560.004.png
Rozdział piąty ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI PRACOWNIKA
1. Odpowiedzialność porządkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
2. Procedura nakładania kar porządkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
3. Ogólne zasady odpowiedzialności materialnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
4. Odpowiedzialność za mienie powierzone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Rozdział szósty CZAS PRACY
1. Systemy czasu pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
2. Rozliczanie czasu pracy (wymiar czasu pracy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
3. Charakter prawny pracy w godzinach nadliczbowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
4. Dokumentacja z zakresu czasu pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Rozdział siódmy URLOPY WYPOCZYNKOWE
1. Nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
2. Wymiar urlopu wypoczynkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
3. Urlop wypoczynkowy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze
czasu pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
4. Zasady udzielania urlopu wypoczynkowego na godziny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
5. Urlop w wymiarze proporcjonalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
6. Przesunięcie terminu urlopu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
7. Odwołanie z urlopu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
8. Udzielenie urlopu do końca kwartału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
9. Urlop w okresie wypowiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
10. Urlop na żądanie pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
11. Plan urlopu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
12. Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy . . . . . . . . . . . . . . . . 89
13. Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
14. Urlopy bezpłatne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Rozdział ósmy UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM
ORAZ OCHRONA PRACY PRACOWNIKÓW MŁODOCIANYCH
A. Rodzicielstwo
1. Ochrona kobiet w okresie ciąży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
2. Zasady udzielania urlopu macierzyńskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
3. Inne uprawnienia związane z rodzicielstwem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
B. Młodociani
1. Wiadomości ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
2. Zatrudnienie przy lekkich pracach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
3. Ochrona zdrowia młodocianego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
4. Urlopy wypoczynkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Rozdział dziewiąty BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
1. Obowiązek zgłoszenia działalności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
2. Prawo pracownika do powstrzymania się od wykonywanej pracy . . . . . . . . . . . . . . . 102
3. Profilaktyczna ochrona zdrowia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
4. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
5. Szkolenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
6. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
7. Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Informacje o Państwowej Inspekcji Pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
4
6156560.005.png
Rozdział pierwszy
WIADOMOŒCI WSTÊPNE
1. Hierarchia aktów prawnych w prawie pracy
Przez prawo pracy, zgodnie z art. 9 k. p., rozumie się prze-
-pisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wy-
konawczych, określające prawa i obowiązki pracowników
i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych
pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych,
regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron
stosunku pracy.
Regułą w prawie pracy jest, że postanowienia układów
zbiorowych i porozumień zbiorowych oraz regulaminów i sta-
tutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż
przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonaw-
czych. Postanowienia regulaminów i statutów nie mogą być
natomiast mniej korzystne dla pracowników niż postanowie-
nia układów zbiorowych i porozumień zbiorowych.
A zatem hierarchia aktów prawnych obowiązujących
w naszym kraju z uwzględnieniem specyficznych aktów
prawa pracy wygląda następująco:
1. Konstytucja RP,
2. Ustawy, a w tym Kodeks pracy,
3. Akty wykonawcze do ustaw, w tym głównie rozpo-
rządzenia,
4. Postanowienia układów zbiorowych, porozumień
zbiorowych,
5. Postanowienia regulaminów (w tym regulaminu
pracy oraz regulaminu wynagradzania, statutów).
Przedstawiona kolejność aktów prawnych oznacza, że akt
rangi niższego rzędu nie może być mniej korzystny niż akt
prawny wyższego rzędu. Jeżeli przykładowo u pracodawcy za-
warty został układ zbiorowy pracy a jednocześnie obowiązuje
5
6156560.001.png
Zgłoś jeśli naruszono regulamin