Moduł 3 Pierwsze kroki z komputerem Wanda Gonzurova Osoby z wadami wzroku a komputery Znacznš częć całej pozyskiwanej informacji człowiek zdobywa przy pomocy wzroku. W konsekwencji tego faktu, utrata wzroku prowadzi do poważnego niedoboru informacji. Ponieważ komputer stanowi włanie urzšdzenie, przeznaczone do pracy ze wszelkiego rodzaju informacjami, nie należy się dziwić, iż szybko pojawił się pomysł skorzystania z tej technologii przez osoby z wadami wzroku, jako z bardzo skutecznej pomocy kompensacyjnej. Wielu ludzi zdało sobie sprawę z tego, że komputer może stać się prawdziwym przełomem w zaspokajaniu tego deficytu informacyjnego, jeli dałoby się go odpowiednio wyposażyć tak, by mógł zaspokajać potrzeby użytkowników z wadami wzroku. Takie dostosowanie komputera, okrelane zwykle mianem technologii dostępu", rozwijało się bardzo szybko w okresie ostatnich lat. Dzięki temu bardzo trudno jest dzi wyobrazić sobie osobę niewidomš czy niedowidzšcš wypoczywajšcš, uczšcš się czy pracujšcš bez wykorzystania komputera. Aktualnie sytuacja jest taka, że przynajmniej podstawowa wiedza w zakresie posługiwania się komputerem jest niezbędna każdemu, ale osoby z wadami wzroku w szczególny sposób jej potrzebujš, gdyż może ona całkowicie odmienić ich dotychczasowe życie. Jest zatem całkowicie oczywiste, że każdy niewidomy czy niedowidzšcy winien - wczeniej czy póniej zaczšć korzystać z komputera. DOS albo Windows Kiedy już niewidomy czy niedowidzšcy zdecyduje się na używanie komputera, trzeba zastanowić się nad kilkoma istotnymi kwestiami. Należy rozważyć, między innymi, do czego będzie wykorzystywany komputer, od jakiego komputera zaczšć, jaka winna być jego konfiguracja, jakie oprogramowanie należałoby wykorzystać, jaka technologia dostępu będzie potrzebna do celów, do jakich będziemy używać komputera i oczywicie - jakiego winnimy używać systemu operacyjnego. W zasadzie dwa sporód systemów operacyjnych stosowane sš powszechnie i te dwa systemy pozostajš nam do wyboru DOS i Windows. DOS albo Windows to brzmi niemal jak hamletowskie być albo nie być", a odpowied na to pytanie jest naprawdę trudna, gdy zależna jest od wielu, złożonych i wzajemnie powišzanych ze sobš kwestii. Jeszcze parę lat temu wielu sšdziło, żeWindows zupełnie wyprze DOS i że osoby niewidome i niedowidzšce zostanš w tyle, jako niemal jedyni użytkownicy tego systemu operacyjnego. Przyczyny takiego przekonania sš oczywiste: kiedy wszedł system Windows, oparta na DOS'ie technologia dostępu była już wystarczajšco dobrze rozwinięta, aby niewidomi i niedowidzšcy użytkownicy komputerów mogli doć samodzielnie korzystać z komputera, ale tylko w DOS'ie. Chociaż Windows jest dzisystemem operacyjnym dla komputerów osobistych, który odniósł największy sukces komercyjny, to DOS wszak nie umarł, jak to przewidywało wielu, wszelako cały wysiłek w kierunku rozwijania technologi dostępu skupia się obecnie na rodowisku Windows. I możemy na szczęcie stwierdzić, że obecnie oba systemy sš dostępne dla osób z wadami wzroku, i mogš być przez takie osoby wykorzystywane stosunkowo niele. Abymy mogli w pełni zrozumieć całoć tego problemu, musimy najpierw zadać sobie pytanie o zalety i wady, jakie oba systemy majš z punktu widzenia niewidomego czy niedowidzšcego użytkownika. System operacyjny DOS ma bardzo prosty interfejs użytkownika. To włanie prostota interfejsu użytkownika systemu DOS umożliwiła stworzenie technologii dostępu, która jest stosunkowo łatwa w użyciu i łatwa do zrozumienia. Podstawowš zaletš tego interfejsu jest także wiersz poleceń. Wiersz poleceń stanowi centralny, właciwie jedyny punkt wprowadzania wszystkich komend do systemu. W DOS'owym rodowisku pracy komputer oczekuje na wpisanie komendy przez użytkownika w wierszu poleceń. Komenda taka mówi systemowi, co dokładnie ma wykonać. Tu użytkownik odgrywa aktywnš rolę w kierowaniu systemem operacyjnym, a przez to całym komputerem. Całoć komunikacji pomiędzy komputerem a użytkownikiem odbywa się w jednym miejscu, które łatwo zlokalizować. Jednakże problemem jest tu fakt, iż użytkownik musi znać komendy, aby być w stanie zmusić komputer do wykonania czegokolwiek. To sprawia, że DOS dla niektórych jest mniej atrakcyjny. Jednakże ta natura systemu DOS, tym niewidomym i niedowidzšcym użytkownikom komputerów, którzy opanowali komendy systemu i jego logikę, daje taki stopień sprawnoci i szybkoci pracy, jakiego Windows właciwie nie jest niemal w stanie zaoferować. Co więcej dzięki swej bardzo prostej strukturze, DOS zdaje się być znacznie stabilniejszy i bez porównania mniej niejasny w użytkowaniu dla osób niewidomych i niedowidzšcych, aniżeli Windows. Najpoważniejszš wadš systemu DOS jest bez wštpienia fakt, że DOS jest systemem operacyjnym jednoużytkownikowym i jednozadaniowym. Oznacza to innymi słowy iż faktycznie niemożliwe jest działanie dwóch programów równoczenie. To sprawia, że niemal wszystkie programy dostępu majš częć, uruchamianš jako tzw. Programy rezydentne. Niestety programy rezydentne, stosowane w DOS'ie, często sš doć trudne do skonfigurowania i stosowania, gdyż zdarza się, iż pozostajš w konflikcie z innymi aplikacjami lub nawet ze sobš nawzajem. Ponieważ DOS oferuje bardzo niski poziom komfortu pracy dla użytkownika widzšcego i znacznie gorzej sprawdza się w złożonych zadaniach graficznych i zwišzanych z publikacjš danych, aniżeli jest to w przypadku Windows, DOS został niemal zupełnie wyparty przez Windows w większoci zastosowań z dziedziny businessu czy prac biurowych. Właciwie nie tworzy się już zupełnie nowych aplikacji dla platformy DOS. Choć brzmi to bardzo pesymistycznie, istniejš nadal aplikacje działajšce w oparciu o DOS i to nie tylko dla niewidomych czy niedowidzšcych, a ich popularnoć opiera się głównie na prostocie ich działania, doskonałej jakoci i pięknym interfejsie. Ponieważ DOS nadal może zaoferować niewidomym i niedowidzšcym użytkownikom komputerów wiele z tego, co jest w stanie zaoferować Windows, będzie z pewnociš nadal jeszcze używany przez wiele osób z wadami wzroku, przynajmniej do zadań, które sš łatwiejsze do wykonania w DOS'ie niż w Windows. Podczas gdy DOS oferuje niewidomym i niedowidzšcym użytkownikom prosty interfejs,Windows jest silnie zorientowany na potrzeby użytkowników widzšcych. Zwykły użytkownik systemu Windows nie musi znać żadnych konkretnych komend. System Windows sterowany jest graficznym, tzw. Intuicyjnym interfejsem użytkownika. Oznacza to, że całoć rodowiska pracy ma bardzo wizualny charakter, ładnie wyglšda, ma mnóstwo samowyjaniajšcych się ikonek piktogramów. Ponieważ z tych włanie ikon korzysta się w miejsce wpisywania komend, komunikacja z systemem może zachodzić niemal w dowolnym miejscu ekranu. Dla osoby niewidomej czy niedowidzšcej takie miejsce aktualnej komunikacji z systemem może nierzadko być trudne do zlokalizowania. W przeciwieństwie do DOS, w filozofii komunikacyjnej Windows system w mniejszym czy większym stopniu sam mówi użytkownikowi, co robić, użytkownik za jedynie akceptuje, eliminuje bšd zmienia zaproponowane działanie. Cały schemat komunikacyjny Windows jest bardzo dobrze zaprojektowany dla osoby widzšcej, natomiast dla osoby z wadš wzroku stanowi prawdziwe wyzwanie. Nie ulega jednakże najmniejszej wštpliwoci, że Windows to nowoczesne, wielozadaniowe, przeznaczone dla wielu użytkowników równoczenie rodowisko operacyjne, którego możliwoci sš ogólnie znacznie większe od możliwoci systemu DOS. Choć osobom z wadami wzroku trudno jest posługiwać się systemem Windows, to jednak i oni bez wštpienia mogš wiele skorzystać na użytkowaniu nowoczesnych cech tego systemu, jak multimedia, Internet, itd. Ponadto, wszystkie obecnie tworzone pakiety programowe pisane sš włanie dla Windows. Wydaje się zatem, że sprawny niewidomy czy niedowidzšcy użytkownik komputera winien być w stanie pracować w obu systemach operacyjnych. Nasze długoletnie dowiadczenie wskazuje wszelako, że na poczštek DOS nadaje się lepiej niż Windows, choć korzystanie z systemu DOS może na pierwszy rzut oka wyglšdać na trudniejsze. Musimy jednak zdać sobie sprawę z tego, że intuicyjne rodowisko graficzne, które jest bardzo pomocne osobom widzšcym, staje się dla osób, które go nie mogš zobaczyć, szalenie nieprzyjazne i niezrozumiałe. Prawdę rzekłszy, niewidomy czy niedowidzšcy użytkownik systemu Windows musi na pamięć nauczyć się pewnych kroków, przez które osoby widzšce przeprowadzane sš automatycznie przez sam system bez koniecznoci aktywnego korzystania z obszerniejszej wiedzy. Rozpoczynanie od DOS'a wymaga od poczštkujšcego użytkownika bardziej skierowanego na uczenie się i bardziej aktywnego podejcia, aniżeli wymagałoby Windows od osoby widzšcej, ale dzięki temu niewidomy czy niedowidzšcy użytkownik pozyskuje bardzo jasnš wiedzę na temat podstawowej logiki działania komputera, która póniej przy pracy w Windows bardzo się przydaje. Dos dla poczštkujšcych Jednym z najbardziej podstawowych wymogów sprawnego korzystania z komputera jest dobre opanowanie posługiwania się klawiaturš. Warto zdać sobie sprawę, że osoby niewidome mogš posługiwać się klawiaturš dokładnie tak samo, jak mogš to czynić inni użytkownicy (dobra maszynistka także nie patrzy na klawiaturę). Tak więc metodyka nauczania również bardzo przypomina normalne sposoby nauczania. Przydatne okazuje się zastšpienie klawiatury maszynowej klawiaturš komputerowš i korzystanie ze specjalnych programów, przygotowanych do nauczania umiejętnoci posługiwania się klawiaturš. Bardzo często uczeń nie zdaje sobie nawet sprawy, że pracuje na komputerze zdobywa jedynie umiejętnoć posługiwania się ...
rutkowska-j