op_smok_komentarz_pl.pdf

KOMENTARZ DO „OPOWIADANIA O SMOKU”

„Opowiadania o SMOKU” zostały napisane jako materiał pomocniczy do programu nauczania „Okno na świat i drzwi do Polski. Program nauczania zintegrowanego dla klas I-III

szkoły podstawowej przeznaczony dla polskich dzieci uczących się za granicą. Blok przedmiotów humanistycznych.”. Zamieszczone w tym projekcie opowiadania są fragmentem

zaprojektowanej całości. Nie stanowią one podręcznika do programu nauczania, a jedynie materiał ilustracyjny do proponowanych w nim treści i zakresu problematyki.

Komentarze zamieszczone poniżej są otwartymi rozważaniami i propozycjami, które nauczyciele być może zechcą wykorzystać w swojej pracy.

Postać Smoka została wymyślona w taki sposób, żeby z jednej strony był on interesujący jako bohater fantastycznych, na poły baśniowych przygód, z drugiej zaś funkcjonował po

prostu jako mały mieszkaniec współczesnej Polski. Dzięki takiej konstrukcji Smok staje się dla dziecka uosobieniem jego własnych zainteresowań, wątpliwości, niepokojów. Różne etapy

procesu edukacji – kulturowej, historycznej, społecznej czy też obyczajowej – jakie przechodzi ten bohater, są tożsame z poznawczymi aspektami „Opowiadania o SMOKU” , z którymi winno

się zaznajomić samo dziecko. Postać Smoka przyjmuje zatem rolę rówieśnika-przewodnika, wprowadzającego ucznia w świat dawnej i współczesnej Polski.

Nieco inna funkcja została przypisana postaci Kraka. Już sam fakt, że jest to legendarny książę, a zatem ktoś z racji swojej pozycji winien znać wszystkie tajniki rządzonego przez

siebie kraju, sprawia iż pełni on funkcję wyrozumiałego nauczyciela. Z łagodnością i cierpliwością wyjaśnia swojemu małemu przyjacielowi, Smokowi, a co za tym idzie także dzieciom, różne

konteksty istnienia państwa, związku współczesności z tradycją i życia obywateli.

Oprócz postaci fantastycznych na planie akcji pojawiają się także bohaterowie, którzy swoim wizerunkiem nie odbiegają od mieszkańców współczesnej Polski. Niekiedy wysuwają się

nawet na plan pierwszy i zaczynają animować cały przebieg akcji. Nakładanie się w „Opowiadaniach o SMOKU” dwóch planów – rzeczywistych wydarzeń z motywami fantastycznymi –

sprawia, że jego poznawczy aspekt przybiera formę łagodnego pouczenia, dalekiego od natrętnej dydaktyki: dziecko śledzi z zainteresowaniem na poły bajkowe, na poły realistyczne przygody

Smoka i Kraka, a przy okazji zaznajamia się z historią i współczesnością rodzinnego kraju.

„Opowiadania o SMOKU” są skonstruowane w taki sposób, by nauczyciel w zależności od wieku uczniów oraz „bieżącej potrzeby” i scenariusza prowadzonej lekcji mógł kreatywnie

wykorzystać fragmenty opowiadania. Każdy z rozdziałów stanowi kompletną całość, dzięki czemu można je wykorzystywać niezależnie od z siebie i niekoniecznie w takiej chronologii w jakiej

zostały zamieszczone w książeczce. Oczywiście, rozdział pierwszy, wprowadzający ucznia w „smoczy świat” powinien pojawić się jako pierwszy. Podobnie rzecz ma się z rozdziałami

podzielonymi na części- np. wycieczka w góry, czy rozdziały dotyczące Świąt Bożego Narodzenia, ale i w tym przypadku, każdy z rozdziałów może być użyty bez konieczności powiązania go z

drugą jego częścią.

„Opowiadania o SMOKU” powstały w dwóch wersjach. Pierwsza z nich to wersja standardowej książeczki – do czytania, bogato ilustrowana rysunkami dzieci oraz fotografiami.

Stanowi pomoc dydaktyczną do wykorzystania w pełnym znaczeniu edukacji zintegrowanej - zarówno w edukacji polonistycznej (nauka czytania, pisania, ćwiczenia ortograficzne, gramatyczne,

etc), jak i obrazów z przeszłości Polski – przy propedeutycznym nauczaniu elementów historii, geografii, przyrody, edukacji społecznej, elementów edukacji matematycznej, muzycznej,

plastycznej, motoryczno-zdrowotnej. Materiał ilustracyjny może również stanowić bazę do porównań i odniesień do miejsca przebywania dziecka i charakterystycznych cech krajobrazu,

przyrody etc. Drugą wersją opowiadania jest wersja słuchowiskowa, służąca zapewnieniu kontaktu z polskim językiem. Może ona służyć również ćwiczeniom w rozumieniu słuchanego tekstu.

Poruszana tematyka i problematyka, oprócz typowo polskich elementów zawiera także elementy o charakterze ponadnarodowym i uniwersalnym (bezpieczeństwo w różnych sytuacjach,

przyjaźń, ochrona przyrody, zmienność losów historycznych, pomaganie słabszym, równouprawnienie osób niepełnosprawnych, działania na rzecz pokoju w Europie i na świecie itp.)

„Opowiadania o SMOKU” mogą być wykorzystywane również poza lekcjami nauczania języka i kultury polskiej i stanowić pomoc dydaktyczną „pasującą” nie tylko do polskiego programu.

„Opowiadania o SMOKU” można wprowadzić na każdym etapie nauczania początkowego i w zależności od stopnia umiejętności i sprawności dzieci należy dokonać wyboru

fragmentów opowiadania. Jeśli dzieci jeszcze nie znają liter i nie umieją czytać, to można w oparciu o ten tekst wprowadzać litery i analizować budowę wyrazów i zdań. Jeśli dzieci już potrafią

czytać, można doskonalić tę umiejętność, ćwiczyć logiczne myślenie, rozbudzać wyobraźnię, prowadzić ćwiczenia ortograficzno-grmamatyczno-syntaktyczne, ćwiczenia w mówieniu - zarówno

wypowiedziach swobodnych jak i w oparciu o zadawane pytania lub dotyczące jakiegoś wybranego aspektu lub problemu. Tej wyboru powinien dokonać nauczyciel.

Oprócz elementów wspólnych (zapoznanie uczniów z polską poezją dla dzieci, układanie planu wydarzeń, wprowadzenie nowego słownictwa, przyzwyczajenie dzieci do rozumienia

tekstów odsłuchiwanych z magnetofonu/CD i zachęcenie do samodzielnego czytania, etc), każdy z rozdziałów zawiera specyficzne treści dydaktyczo-wychowawcze. Stanowi bazę do

rozpoczęcia rozmów, dyskusji, na zawarte w opowiadaniu tematy. Może być on pomocą do wprowadzania określonego zagadnienia bądź cyklu zagadnień do programu szkolnego.

Autor proponuje aby zadania wzbogacające wiedzę dziecka były przeprowadzane w formie zabawy a przekazywanie „naukowej wiedzy” odbywało się „mimochodem” bez

systematycznej nauki nazw geograficznych, przyrodniczych etc. Celem tych opowiadań, w pierwszej fazie nauczania jest emocjonalne związanie dziecka z postaciami opowiadania, pobudzenie

kreatywnego myślenia i oswojenie dziecka z „konkretną wiedzą” – nowymi nazwami, innym i prawdopodobnie nowym dla dziecka sposobem postrzegania rzeczywistości (świadome zwracanie

uwagi na określone czynniki lub cechy).

W opowiadaniu, oprócz problematyki historycznej, przyrodniczej i społecznej pojawia się także problematyka dotycząca tradycji związanych ze świętami religijnymi. Niektóre

rozdziały opowiadania („Przygotowanie do Świąt” i „Wigilia”) osnute są na polskiej, katolickiej tradycji religijnej obchodzenia Bożego Narodzenia. W treści swojej zawierają one informacje o

innych religiach i mogą stanowić tło dla rozważań międzykulturowych, ale w kasach do których uczęszczają dzieci innych wyznań powinno się te rozdziały omawiać po wcześniejszym

dokładnym przemyśleniu struktury lekcji, lub w porozumieniu z rodzicami. Ma to szczególne znaczenie jeśli do klasy uczęszczają dzieci wyznawców Świadków Jehowy, którzy często nie życzą

sobie by ich dzieci w takich lekcjach uczestniczyły 1 . W związku z tym, nauczyciel samodzielnie musi zadecydować w jakiej formie i w jakim stopniu będzie mógł wykorzystać powyższe

rozdziały. Nie musza być one odtwarzane w całości. Nauczyciel w oparciu o własne doświadczenia i specyfikę grupy dzieci, w zależności od potrzeb może wykorzystać dowolny fragment tych

rozdziałów.

„Opowiadania o SMOKU” jest napisane językiem przystępnym dla dzieci, lecz zawiera wiele zwrotów i wyrażeń frazeologicznych, które mogą być dla nich niezrozumiałe. W

zależności od poziomu dzieci, nauczyciel może je wprowadzać systematycznie, lub jedynie okazjonalnie. Pojawiają się w nim fragmenty stylizowane na mowę staropolską (w wypowiedziach

Kraka), elementy mowy potocznej, gwara, powiedzonka młodzieżowe i dziecięce. Dzięki nim nauczyciel może czynić odwołania do kompetencji językowych uczniów.

„Opowiadania o SMOKU” są osnute wokół legend i tradycji Krakowa, które dla dzieci pochodzących z innych regionów Polski lub zza granicy mogą być nieznane. Włączenie ich do

programu szkolnego nie tylko przybliży uczniom tę tematykę, ale także da okazję do porównań „świata Smoka” z bliskim dzieciom ich obszarem kulturowym.

W klasach I-III, kolejnych rozdziałów opowiadania nie należy traktować jako „jednostek lekcyjnych”, gdyż każdy z nich zawiera zbyt bogaty zestaw treści (dydaktycznych i

wychowawczych) by można je było omówić podczas jednej lekcji. Dlatego też w młodszych klasach szkolnych kolejne rozdziały należy raczej potraktować jako element uzupełniający

realizację tematycznego cyklu lekcji. Jako „elementy jednej lekcji” można te opowiadania wykorzystywać w klasach starszych szkoły podstawowej, gdy uczniowie posługują się bogatszym

zestawem pojęć i słów i nie mają problemów ze zrozumieniem lub przeczytaniem tekstu.

Komentarze do kolejnych rozdziałów zawierające wskazania do korelacji międzyprzedmiotowej

i odniesienia do modułów tematycznych proponowanych w programie nauczania.

1 Takie uwagi zgłosiły nauczycielki pani Renata Mascewicz oraz Renata Zawilińska, które testowały program nauczania i materiały dydaktyczne. Nauczycielki te pracują w

szkole polskiej w Brukseli.

Celem rozdziału pierwszego jest wprowadzenie ucznia w tematykę i problematykę opowiadania i zainteresowanie go tekstem czytanym przez nauczyciela lub odsłuchiwanym z CD,

a co za tym idzie zachęcenie ucznia do podejmowania prób samodzielnego czytania. Rozdział ten jako wprowadzający ucznia w świat Smoka powinien być omawiany w pierwszej

kolejności.

Elementy edukacji językowo-literackiej

Wprowadzenie do słownictwa dziecka związki frazeologiczne: „pomiatać czymś z kąta w kąt”, „egipskie

ciemności”, „nastawiać ucha”, „biec co tchu”, „cicho jak makiem zasiał”

Tworzenie i wymyślanie wyrazów rozpoczynających się na określoną literę, grupowanie ich według klucza- imiona,

kolory, rzeczy, maszyny

Twórcze kończenie opowiadania – co wydarzyło się w grocie, kto mógł hałasować etc?

Nazwy kolorów, części ciała – rzeczownik, przymiotnik

Tworzenie zdań oznajmujących, pytających, wykrzyknikowych- wyróżnianie w tekście, zasady ich stosowania, znaki

–pytajnik, wykrzyknik, kropka na końcu tych zdań

Tworzeniem i stosowaniem wyrazów dźwiekonaśladowczych (np.: kap,kap, plus, plusk, zgrzyt etc)

Swobodne wypowiedzi na określony temat

Nauka na pamięć wybranego wiersza

Wygłaszanie wiersza z zachowaniem modulacji głosu i interpunkcji

Elementy edukacji historycznej – obrazy z przeszłości

Elementy edukacji przyrodniczo-geograficznej

Problematyka ochrony przyrody - nietoperze- łatające ssaki mieszkające w jaskiniach – czy należy ich się bać,

ochrona przyrody, oglądanie ilustracji przedstawiających nietoperze, czy mieszkają także w okolicy,

Elementy lokalnego środowiska geograficznego i przyrodniczego – nazwy lokalnych rzek, drzew, mórz, etc

Wprowadzenie nazwy: Polska, Kraków, Wisła, Bałtyk, (z wykorzystaniem wiedzy dzieci na ten temat)

Wstępna praca z mapa, globusem

Elementy edukacji kulturowej

Przekazanie informacji o istnieniu bezpłatnych numerów alarmowych (straż, policja, pogotowie). Istotnym jest

odniesienie tych informacji do prawdziwych lokalnych numerów alarmowych

Sposoby wzywania pomocy w przypadku zagrożenia

Elementy edukacji społecznej

Sposoby przeprowadzania rozmowy telefonicznej – zawiadamianie o pożarze, wypadku

Zabawy dzieci w Polsce – gra „w chłopka” i „w klasy”, „w chowanego” – lokalne gry dziecięce

Reguły gier („chłopka” , „klasy”, lub lokalne lubiane przez dzieci) i rozmowa na temat przestrzegania reguł- jako

czynnika decydującego o kontynuacji gry, osiągnięcia efektu końcowego-wygranej. Można rozpocząć rozmowę o

tym, co by się stało, gdyby nie było reguł gier, lub gdyby je w trakcie dowolnie zmieniać – czy gra mogłaby się

toczyć, jakie efekty społeczne- w grupie zawodników mogłoby to przynieść (np.: niezadowolenie, skłócenie, niechęć,

etc). Ten temat może to być wstępem do omawiania zasad i reguł zachowania się na jedni, w szkole, w różnych

innych sytuacjach.

Zasady bezpieczeństwa - zachowanie się podczas burzy

Korelacja z innymi przedmiotami nauczania

Plastyka- ilustrowanie ciągu dalszego opowiadania, historyjka obrazkowa

Utwory literackie

Ewa Szelburg-Zarembina „Do domu! Do domu!”

Ewa Szelburg-Zarembina „Idzie niebo”

Halina Szayerowa „Wielkim wozem jedzie noc”

Uwagi

Celem tego opowiadania jest wprowadzenie dzieci w jego tematykę i problematykę, oraz wzbudzenie emocjonalnego stosunku do postaci Smoka, zapoznanie uczniów z

polakimi/krakowskiemi legendami, postaciami

Elementy edukacji językowo-literackiej

wprowadzenie do słownictwa dziecka związków frazeologicznych „stanąć jak wryty”, „zmienić się w słup soli”,

„wyrosnąć jak spod ziemi”, „wziąć nogi za pas”, „czmychnąć w krzaki”, „głowa rozpalona gniewem”, „wyciskać łzy

z oczu”, „rzucać słowa na wiatr”, „mieć złote serce”

tworzenie zdań oznajmujących, pytających, wykrzyknikowych - wyróżnianie w tekście, zasady ich stosowania, znaki

– pytajnik, wykrzyknik, kropka na końcu tych zdań

zasada pisania imion, nazw własnych wielką literą

zapoznanie z legendami polskimi – w odniesieniu do lokalnych

opowiadanie legendy

ustalanie przebiegu wydarzeń – jako przygotowaniem do pisania planu opowiadania

wyszczególnianiem cech wyglądu zewnętrznego Smoka i Kraka (korelacja z zajęciami plastycznymi) –

przygotowanie do opisu postaci

Elementy edukacji historycznej – obrazy z przeszłości

zapoznanie uczniów z legendą o Krakowie, Kraku, Szewczyku i krakowskim Smoku

Elementy edukacji przyrodniczo-geograficznej

odnajdywanie na mapie Polski, Krakowa, kraju i miejscowości zamieszkania

odczytywanie oznaczeń na mapie - kolory symbole

Elementy edukacji kulturowej

polskie i lokalne legendy - poszukiwanie analogicznych legend lokalnych (o księciu, założeniu miasta/grodu, smoku)

porównywanie imion polskich i lokalnych (podobieństwa i różnice)

Elementy edukacji społecznej

zapoznanie uczniów z zawodem szewca i innymi zawodami także współczesnymi

kształtowanie postaw tolerancji i niestereotypowego patrzenia na ludzi w odniesieniu do wykonywanych przez nich

zawodów

Korelacja z innymi przedmiotami nauczania

plastyka – ilustracje do opowiadania

wychowanie techniczne – makieta smoczej jamy i sylwetka Smoka - plastelina

Utwory literackie

Ewa Szelburg Zarembina „Złoty jeż”

Uwagi

Rozdział ten zawiera bardzo istotny fragment, który może być wykorzystany w oddziaływaniach wychowawczych.

Na podstawie tego fragmentu można przeprowadzić z dziećmi rozmowę o ocenianiu innych, o tolerancji, o

stereotypach. Jest to scena, w której Krak mówi: „Zmyliły mnie te ogniki, które umiesz pyszczkiem puszczać i

kolorowy grzebień na grzbiecie. (...) Ale ty przecież jesteś całkiem inny. Masz dobre serce i dobrze ci z oczu patrzy.

To tylko opowieści z dawnych lat i strach kazały mi w tobie poczwarę zobaczyć.... A nawet gdyby tamta poczwara

jakimś twoim pra – pra – pra - pra przodkiem była, to cóż ty jesteś winien jej czynom?. ”

Celem tego rozdziału jest wprowadzenie dzieci w tematykę i problematykę opowiadania, oraz wprowadzenie uczniów w tematykę ochrony przyrody i właściwego zachowania w

Parkach narodowych oraz podczas wycieczek.

Elementy edukacji językowo-literackiej

wprowadzenie do słownictwa dziecka związków frazeologicznych „bolec jak diabli”, „pachnieć na kilometr”,

„zatopić się w lekturze”

zasada pisania nazw własnych wielką literą – nazwy gór - Tatry

rytm w wierszu ( w oparciu o „Lokomotywę” Tuwima)

Elementy edukacji historycznej – obrazy z przeszłości

Elementy edukacji przyrodniczo – geograficznej

wprowadzenie do problematyki ochrony przyrody- parki narodowe, zwierzęta i rośliny chronione

zasady zachowania się w lesie, parku narodowym

niebezpieczne zwierzęta/rośliny/sytuacje jakie można napotkać w miejscu zamieszkania dziecka lub podczas

lokalnych wycieczek i jak zachowa się w przypadku takiego spotkania

zachowanie się w przypadku napotkania dzikich zwierząt – żmija (w Polsce)

zasady bezpiecznego zachowania się w górach

znaki i symbole turystyczne

sposoby odczytywania mapy turystycznej

Elementy edukacji kulturowej

lokalne sposoby pozdrawiania się na ścieżce

Elementy edukacji społecznej

wdrożenie do stosowania „proszę-dziękuję-przepraszam” w odpowiednich sytuacjach

zasady zachowania się na wycieczce, wzajemna pomoc, pozdrawianie się na szlaku

właściwe przygotowanie się do wycieczki - po co Smok i Krak zabrali: czapkę z daszkiem, gwizdek, latarkę, sweter,

pelerynę, butelkę wody, bandaż, czekoladę, nóż, kanapki, jabłko

sposoby zachowania się gdy ktoś zgubi się w lesie- zapoznanie dzieci z telefonami i sygnałami alarmowymi,

sposobami zostawiania znaków

zasady bezpiecznego wsiadania i wysiadania z autobusu

Korelacja z innymi przedmiotami nauczania

obliczenia zegarowe

odczytywanie rozkładów jazdy

Utwory literackie

Julian Tuwim „Lokomotywa”

Jan Brzechwa „Entliczek-Pentliczek”

Uwagi

Można zastosować zabawy dydaktyczne – poruszanie się po szkole za wskazaniami „turystycznych szlaków”

przygotowanych na zajęciach z wychowania technicznego – oswojenie dzieci i wdrożenie do odczytywania

międzynarodowych symboli turystycznych (oznakowanie szlaku, znaki ostrzegające przed lawina, zwierzętami,

drogowskazy etc), planowanie wycieczki na podstawie mapy. Podczas zajęć z wychowania technicznego lub zajęć

komputerowych uczniowie mogą wykonywać potrzebne do zabaw dydaktycznych tabliczki ostrzegawcze, znaki

turystyczne.

W oparciu o wiersz „Entliczek-Pentliczek” Jana Brzechwy można wprowadzić problematykę zdrowego odżywiania

się, mycia owoców przed spożyciem, zawartości kalorycznej i odżywcza niektórych spożywanych przez dzieci

artykułów spożywczych.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: