Tomasz Mann - Królewska Wysokość.pdf - Tomasz Mann NAGRODA NOBLA 1929 - ChomikKulturalny

Tomasz Mann

Królewska Wysokość

Tytuł oryginału niemieckiego

KÖNIGLICHE HOHEIT

Przełożył

Witold Hulewicz

(ji14)

Prolog

Rzecz dzieje się na ulicy Albrechta, stołecznej arterii, łączącej plac Albrechta

i Stary Zamek z koszarami fizylierów gwardii — w południe, w dzień powsze-

dni, pora roku obojętna. Pogoda średnia, nieokreślona. Nie pada, ale niebo nie

jest czyste; jest równomiernie białoszare, pospolite, nieświąteczne, a ulica trwa

w tępym i przejrzystym świetle, które nie dopuszcza nic tajemniczego, żadnej

osobliwości nastroju. Panuje ruch o średnim ożywieniu, bez wielkiego hałasu

i tłoku, odpowiadający nie bardzo ochoczemu charakterowi miasta. Suną tram-

waje, parę dorożek przejeżdża, po trotuarach chodzi ludność, bezbarwni miesz-

kańcy, przechodnie, publiczność, ludzie.

Dwaj oficerowie, z rękami w skośnych kieszeniach szarych płaszczy, zbliżają

się ku sobie: generał i podporucznik. Generał idzie od strony zamku, podporucz-

nik od koszar. Podporucznik to młokos, półdziecko. Jest wąski w ramionach, ma

ciemne włosy i szerokie kości policzkowe, jak wielu ludzi w tym kraju, niebie-

skie, z pewnym zmęczeniem patrzące oczy i twarz chłopięcą o uprzejmym wyra-

zie, nie zdradzającą uczuć. Generał jest siwy jak gołąb, wysoki, o szeroko wy-

pchanych ramionach, zjawisko nad wyraz władcze. Brwi ma jak z waty, a wąsy

okrzewiają zarówno usta jak podbródek. Idzie z godnym rozmachem, szabla

dzwoni po asfalcie, pióropusz trzepocze na wietrze — i powolnie chwieją się za

każdym krokiem czerwone wyłogi płaszcza. Tak obaj zbliżają się ku sobie.

Czy może to sprowadzić zawikłania? Wydaje się to niemożliwe. Każdy obser-

wator widzi jasno naturalny przebieg tego spotkania. Jest to stosunek wieku

podeszłego i młodości, autorytetu i subordynacji, leciwej zasługi i niewypierzo-

nych początków. Istnieje tu ogromny dystans hierarchiczny, określony przepisa-

mi. Naturalny porządku, rozwiń się!

A co się dzieje zamiast tego? Zamiast tego odbywa się następujące, niespo-

dziewane, kłopotliwe, rozkoszne i opaczne widowisko. Generał, skoro zoczył

młodego podporucznika, w dziwny sposób zmienia postawę. Zwiera się w sobie

i zarazem robi się jakby mniejszy. Jednym ruchem tłumi niejako paradę swego

— 2 —

wystąpienia, wstrzymuje brzęk szabli, a podczas gdy twarz przybiera wyraz

mrukliwy i zakłopotany, generał najwidoczniej nie wie, gdzie patrzeć, co tak usi-

łuje ukryć, że spod brwi niby z waty patrzy skośnie przed siebie w asfalt. Młody

podporucznik, jeśli się mu przyjrzeć dokładnie, zdradza również lekkie zakłopo-

tanie, które jednak u niego dziwnym sposobem wydaje się bardziej opanowane

dzięki pewnej gracji i dyscyplinie, niż u sędziwego dowódcy. Napięcie jego ust

zmienia się w uśmiech skromny i dobrotliwy zarazem, a oczy z cichym i opano-

wanym spokojem, który ma pozory beztrudu, mijają na razie generała i patrzą

w dal.

Teraz zbliżyli się na trzy kroki. I zamiast wykonać przepisany ukłon, mło-

dziutki podporucznik cofa nieco głowę, wyciąga jednocześnie prawą rękę z kie-

szeni płaszcza — tylko prawą, to jest uderzające — tą właśnie biało urękawicz-

nioną prawicą wykonuje mały, zachęcający i grzeczny ruch, tyle tylko, że z dło-

nią ku górze otwiera palce. Ale generał, który z rękami zwieszonymi czekał na

ten znak, raptem szarpnął dłoń do hełmu; wymija, z półukłonem niejako ustępu-

je z chodnika i salutuje podporucznikowi, zwracając ku niemu czerwoną twarz

o poczciwych i wodnistych oczach. Podporucznik z ręką przy czapce odpowiada

na honory przełożonego, odpowiada, a dziecięca uprzejmość rozjaśnia mu całe

oblicze, odpowiada — i idzie dalej.

Cud! Fantastyczna scena! Idzie dalej. Ludzie patrzą nań, ale on nie patrzy na

nikogo, on ponad ludźmi patrzy wprost przed siebie, trochę wzrokiem damy,

która wie, że ją obserwują. Kłaniają mu się, wówczas on odwzajemnia pozdro-

wienia, prawie serdecznie, a jednak z jakiegoś oddalenia. Jak się zdaje, nie cho-

dzi dobrze; jak gdyby nie bardzo był przyzwyczajony do używania nóg albo jak-

by krępowała go powszechna uwaga, tak nierówny i wahający jest jego krok,

chwilami nawet sprawia wrażenie, jakby kulał. Policjant staje na baczność, ele-

gancka dama, wychodząc ze sklepu, z uśmiechem czyni głęboki dyg. Oglądają

się za nim, wskazują głową, brwi podnoszą i szeptem wymawiają jego imię...

Jest to Klaudiusz Henryk, młodszy brat Albrechta II i najbliższy agnat do tro-

nu. Tam idzie, jeszcze go widać. Znany, a jednak obcy, obraca się wśród ludzi,

kroczy w tłumie, a jakby mimo to otoczon pustką, idzie samotny przed siebie

i dźwiga na wąskich barkach brzemię swej wysokości.

— 3 —

Wada rozwojowa

Oddano strzały, kiedy za pomocą różnych nowoczesnych środków komunika-

cyjnych dotarła do stolicy wieść, że na Grimmburgu księżna Dorota po raz wtóry

powiła księcia. Siedemdziesiąt i dwa strzały huknęły na miasto i kraj cały z dział

wojskowych na wałach Cytadeli. Zaraz potem ozwała się kanonada miejskich

moździerzy straży ogniowej, która nie chciała pozostawać w tyle; lecz przy tym

następowały długie pauzy między poszczególnymi detonacjami, co pobudzało

ludność do niewyczerpanej wesołości.

Zamek Grimmburg z porośniętego krzakami wzgórza panował nad malowni-

czym miasteczkiem tej samej nazwy; szare, skośne dachy miasteczka odbijały

się w przepływającej rzece, a od stolicy oddalone ono było o pół godziny jazdy

kolejką, która nie dawała dochodów. Stał tam na górze ów zamek, w zamierz-

chłych dniach przez margrabiego Klaudiusza Grimmbarta, protoplastę książęce-

go rodu, hardo wzniesiony, niejednokrotnie odtąd poddawany restauracjom,

zaopatrywany w wygody zmieniających się czasów, zawsze utrzymywany w sta-

nie mieszkalnym i w szczególny sposób czczony, jako siedziba domu panujące-

go, jako kolebka dynastii. Istniało bowiem prawo rodowe i tradycja, że wszyscy

bezpośredni potomkowie Grimmbarta, wszystkie dzieci panującej rodziny tu się

rodzić musiały. Tradycję tę nie bardzo można było lekceważyć. Kraj widział był

suwerenów o jasnych i przekornych umysłach, którzy z tradycji szydzili, a jednak

podporządkowywali się jej ze wzruszeniem ramion. Teraz już odstępstwo byłoby

najzupełniej spóźnione. Czy to było rozsądne i zgodne z duchem czasu, czy nie

— po cóż bez potrzeby łamać dostojny zwyczaj, który niejako wytrzymał próbę

czasu? Lud wierzył święcie, że coś w tym jest. Dwukrotnie w ciągu piętnastu

pokoleń dzieci panujących książąt ujrzały światło dzienne na skutek różnych

okoliczności w innych zamkach: jedno i drugie skończyło w sposób nienaturalny

i mało zaszczytny. Ale od Henryka Pokutnika i Jana Gwałtownego wraz z ich

wdzięcznymi i dumnymi siostrami — aż do Albrechta, ojca panującego obecnie

księcia, i aż do niego samego, Jana Albrechta III, wszyscy monarchowie i ich

— 4 —

rodzeństwo tu na świat przybyli, a przed sześcioma laty Dorota tu pierwszego

syna powiła, następcę tronu...

Zresztą rezydencja rodowa była schronieniem równie godnym jak zacisznym.

Jako siedzibie letniej, dzięki chłodowi komnat i cienistemu urokowi okolicy,

dawano jej nawet chętnie pierwszeństwo przed schludnym, sztywnym zamkiem

Hollerbrunn. Podjazd od miasteczka, straszliwie brukowana uliczka między ubo-

żuchnymi domkami a popękanym murem, poprzez masywne bramy aż do prasta-

rej karczmy z zajazdem przy wejściu na dziedziniec zamkowy, kędy pośrodku

stał kamienny posąg Klaudiusza Grimmbarta — wszystko to było raczej malow-

nicze niż wygodne. Wszelako rozległy park pokrywał stoki zamkowej góry

i łagodnymi drożynami prowadził w dół, w zalesiony i lekko falisty teren, pełen

okazji do przejażdżek i cichych spacerów.

Wnętrze zamku ostatnio, za panowania Jana Albrechta III, zostało poddane

zasadniczemu remontowi i upiększeniu — z nakładem kosztów, który wywołał

wiele gadaniny. Urządzenie komnat mieszkalnych uzupełniono i odnowiono

w stylu rycerskim i przytulnym zarazem, herbowe tafle Sali Sądowej zrekonstru-

owano dokładnie według pierwowzoru. Złocenia pokrętnych urozmaiconych

sklepień krużgankowych ukazały się w rozweselonym blasku. Wszystkie komna-

ty zaopatrzono w posadzki, a Sale Bankietowe, zarówno Wielką jak i Małą, arty-

styczna ręka profesora von Lindemanna, znakomitego akademika, przyozdobiła

wielkimi malaturami ściennymi, scenami z historii domu panującego, wykona-

nymi w manierze gładkiej i błyszczącej, odległej i obcej niespokojnym dążeniom

młodszych szkół. Nie brak było niczego. Ponieważ stare kominki i dziwnie kolo-

rowe, w okrągłych terasach ku pułapom wznoszące się piece zamkowe nie bardzo

nadawały się do użytku, postawiono nawet, na wypadek zimowego pobytu, piece

antracytowe.

Ale w dniu owych siedemdziesięciu dwu strzałów pora roku była najlepsza,

późna wiosna, wczesne lato, początek czerwca, dzień po Zielonych Świętach.

Jan Albrecht, o samym świcie telegraficznie zawiadomiony, że nad ranem rozpo-

czął się poród, o ósmej przybył nie przynoszącą dochodu kolejką na stację Grim-

mburg, życzeniami przywitany przez trzy czy cztery oficjalne osobistości: bur-

mistrza, sędziego pokoju, pastora, lekarza z miasteczka — i powozem udał się

natychmiast na zamek. W eskorcie książęcej przybyli: minister doktor baron

Knobelsdorff i generalny adiutant, generał piechoty hrabia Schmettern. Nieco

później zjawili się w rezydencji jeszcze dwaj czy trzej ministrowie, nadworny

kaznodzieja i oberprezydent synodu, doktor teologii Wislizenus, kilku panów

— 5 —

Tomasz Mann - Królewska Wysokość.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: