Historia prawa - tezy.doc

HISTORIA PRAWA – TEZY

1. Fontes iuris oriundi- fontes iuris cognoscendi

Fontes iuris oriundi- źródła powstanie prawa-skąd wywodzi się prawo, jakie są podstawy jego tworzenia, czyli czynniki prawotwórcze, np.: dla Babilończyków ówczesnych Hammurabiemu jego kodeks był źródłem powstania prawa

Fontes iuris cognoscendi- źródła poznania prawa to same pomniki przeszłości, materiały prawne umożliwiające nam zapoznanie się z prawem minionych epok, np.: dla nas ten sam kodeks Hammurabiego jest tylko źródłem poznania prawa

2. Ius publicum- ius privatum

Podstawowy podział wprowadzony przez jurysprudencję rzymską. Podstawą podziału była korzyść (utilitas)

Ius publicum – przepisy prawne bezwzględnie obwiązujące, dotyczące ogółu regulujące organizację i funkcje państwa oraz kompetencje i działalność organów państwowych i administracji.

Ius privatum – przepisy prawne, ulegające zmianie w drodze umów prywatnych, dotyczące ochrony praw i interesów poszczególnych jednostek w zakresie osobowym i majątkowym.  

3. Źródła prawa starożytnej Mezopotamii

Kodeks Urukaginy – (Urukagina (2378-2371)- władca miasta Lagasz w Mezopotamii), kodeks powstał ku poprawie sytuacji chylącemu się ku upadkowi Lagasz, zajął się:

umniejszeniem dochodów świątyń,

wyzyskowi biedaków przez bogaczy,

ustalił jednolite ceny za pogrzeby,

zabraniał wielomęstwa,

bronił praw wdów i sierot,

zwalczał przekupstwo sędziów.

Prawa z Esznunny – (pochodz. z I poł.XX w.p.n.e), kodeks ten zawierał 61 artykułów, został napisany w języku akkadyjskim, dotyczył  przepisów ustalających ceny i opłaty oraz przepisy rodzinne i o niewolnikach, opisywał również system kar, często stosując karę śmierci

Kodeks Lapis Isztara -  (pochodz. z 1868 r.p.n.e), zawierał 37 artykułów, odnosił się głównie do odszkodowań za krzywdy wyrządzone ludziom i zwierzętom gospodarczym, kodeks ten był przełomowy dla ubogich wyzwolonych od ucisku możnych, regulował sprawy dotyczące niewolników, między ojcem, a synem oraz o stosowaniu prawa odwetu (obraza).

Kodeks Hammurabiego – (powstał ok. 1792-1750 p.n.e.), składał się z 282 artykułów, prologu i epilogu. Zawierał przepisy prawa karnego, prywatnego oraz procesowego. Miał charakter kazuistyczny (przewidywanie szczegółowych wypadków). Kary były odzwierciedlające wg zasady talionu. Wielkość kar zależała od przynależności do stanu (niewolnicy, lud, możni). Kodeks zawierał także prawa dotyczące kwestii majątkowych, ich ochrony, spraw rodzinnych, jak również ceny towarów i usług. 

Kodeks Hetycki – (powstał pod koniec XV w.p.n.e), często stosował kary odszkodowawcze, zamiast odwetu, na śmierć skazywano za bunt przeciwko władcy i za cudzołóstwo, gwałt, sodomię. Okaleczanie jako karę stosowano tylko wobec niewolników. Król jako najwyższy autorytet. Normuje uprawnienia i obowiązki wojowników oraz stanowisko niewolników. Całkowite oderwanie od zemsty prywatnej. Rodzina jako patriarchalno-egzogamiczna organizacja, kodeks ustalał ceny i regulował stosunki gospodarcze w państwie.

4. Źródła prawa starożytnego Egiptu i Izraela

Źródła prawa egipskiego – odkrycia archeologiczne XIXw. I odczytanie pisma klinowego (ustawy karne XIX dynastii faraona Horemheba i Ramzesa II)

-zbiór praw faraona Bocchorisa z II poł. VIII w.p.n.e.

-epoka Ptolemeuszy- przenikanie i oddziaływanie różnych systemów prawnych: egipskich, grecko-helleńskich, rzymskich

-papirologia prawnicza- dziedzina zajmująca się badaniem papirusów egipskich

Źródła prawa starożytnego Izraela – Biblia stanowiła zbiory praw

- przep. Starego Testamentu – odzwierciedlenie przemian wśród plemion izraelskich

- pięcioksiąg – powstał z objawienia przez Boga Mojżeszowi

- normy prawne Starego Testamentu i ich powiązanie z nakazami religijnymi

- prawo wywodziło się z bezpośrednich nakazów Boga

- wymiar kar ewoluował od krwawych zemst do publicznego wymiaru sprawiedliwości

- zasada Talionu - oko, za oko

5. Źródła praw greckich i hellenistycznych

-dzieła literackie: Iliada i Odyseja Homera

-dzieła historyczne i filozoficzne: Arystoteles, Platon

-komedie, tragedie, zachowane mowy sądowe

-Podstawowe akty pawne:

Sparta- prawodawstwo Likurga,

Ateny – reformy Drakona i Solona

-ustawodawstwo Gortynu, ustawa pogrzebowa Julis z wyspy Kos, ustawa z Efezu dot. Własności na gruntach, Ustawa Ligdanis z Halikarnasu

6. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych w prawach antycznych

Zdolność prawna – zdolność do tego by być podmiotem praw i obowiązków, zdolność prawna była uzależniona od:

- stanowiska społecznego,

- przynależności państwowej,

- dobrej sławy,

- płci czy

- stanu zdrowia.

Posiadali ją ludzie wolni, nabywając ją w chwili urodzenia.

Zdolność do czynności prawnych – to zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych. Pełną zdolność posiadali dorośli mężczyźni, obywatele Rzymu. Ograniczona była z powodów:

- niedojrzałości,

- płci (kobiety) oraz

- marnotrawstwa.

7.  Źródła powstawania niewoli i stanowisko prawne niewolników

Niewola powstała poprzez: urodzenie, długi, degradację, jeńcy wojenni, porzucenie dziecka, kradzież ludzi,

mogła ustać w skutek: wyzwolenia, wykupienia się lub z mocy prawa.

Stanowisko prawne niewolnik...