Biuletyn DSW 2010 nr 9.pdf

numer 9 – lato 2010

No to jedziemy!

Zaczyna Slavomir tekstem o XIX-wiecznych reformach

w brytyjskiej armii. To dwa przynajmniej powody do za-

dowolenia. Po pierwsze, kolejny autor wypuszcza się poza

ścisłe ramy czasowe Forum DWS. Po drugie, może wreszcie

pojmiemy zawiłości brytyjskiego systemu pułkowego.

Tekst Klaudiusza Klobucha to przypomnienie pewnego

dokumentu, wprawdzie onegdaj już publikowanego, ale

wciąż pozostającego poza świadomością wielu forumowi-

czów zajmujących się polskim lotnictwem. Sądzę, że warto

się przyjrzeć mu bliżej.

Szymona Tetery opowieść o przewagach Gabby’ego

Gabreskiego w Korei jest pierwszym w tym numerze teks-

tem już wcześniej publikowanym. Wersja dla Biuletynu jest

nieco szersza od wydrukowanej w Lotnictwie nr 2/2009

i oczywiście inaczej zilustrowana. Redakcji Lotnictwa i Wy-

dawnictwu Magnum-X niniejszym dziękuję za zgodę na

przedruk.

Tekst Huberta Michalskiego syntetycznie przypomina

o losach potencjalnego następcy Pantery. Poczytać warto.

Oskara Myszora myszkowanie po dziwnych lotach

i lotyllach daje się zauważyć od dawna, choćby na za-

przyjaźnionym forum FOW. Tym razem pothkan wziął na

warsztat lotę Mandżukuo. Rezultat osądźcie sami – dla

mnie bomba!

Wreszcie na koniec drugi przedruk. Za zgodą Autora –

ppłk. Juliusza Tyma, oraz redakcji Przeglądu Historyczno-

Wojskowego (wielkie podziękowania!) poajwia się obszer-

na recenzja z dwóch książek, swego czasu udzielającego

się również na naszym Forum, dra Tymoteusza Pawłow-

skiego. Jak sądzę warto ją upowszechnić.

A na samiutkim końcu spis treści najnowszego nume-

ru Przeglądu Historyczno-Wojskowego. Być może jest to

zwiastum sciślejszej współpracy :)

Tadeusz Zawadzki (TZaw1)

Biuletyn

DWS.org.pl

ISSN 2080-5780

spis treści

Sławomir Walenczykowski (Slavomir)

Reformy armii brytyjskiej

w drugiej połowie XIX wieku .................... 2

Klaudiusz Klobuch (Klaud3)

Zapomniany dokument. Jeszcze o polskiej

doktrynie lotniczej w końcu lat trzydziestych ... 16

Szymon Tetera (Gizmo)

Gabby, Sabre’y i aleja migów ................... 19

Hubert Michalski

Czołg średni Panzerkampfwagen „Panther” II ... 30

Oskar Myszor (pothkan)

Rzeczne i morskie siły Mandżukuo (1932–1945) . 39

ppłk dr Juliusz S. Tym

Jeden autor, dwie książki – releksja negatywna,

czyli wojsko II Rzeczypospolitej w krzywym

zwierciadle .................................... 62

PS Gdyby ktoś nie pamiętał... Przypominam, że wszyst-

kie podkreślenia to łącza do odpowiednich stron interne-

towych.

Biuletyn.DWS.org.pl

nr 9 – lato 2010

Przegląd Historyczno-Wojskowy 2/2010.

Spis treści .....................................82

Wydawca, redakcja, DTP:

Tadeusz Zawadzki

biuletyn-dws@pro.wp.pl

Projekt graiczny:

Teresa Oleszczuk

Biuletyn jest bezpłatny. Prawa Autorów są chronione

ustawami i konwencjami międzynarodowymi.

Kopiowanie, przedruk i wykorzystanie fragmentów obszer-

niejszych niż przewiduje ustawa tylko za zgodą Autorów.

ISSN 2080-5780

BIuletyN DWS.org.pl

Reformy armii brytyjskiej w drugiej połowie XIX wieku

Sławomir Walenczykowski (Slavomir)

Jedną ze specyicznych instytucji w brytyjskich wojskach

lądowych jakie wytworzyły się pod koniec XIX wieku był tery-

torialny system pułków piechoty. Jego odmienność od innych

rozwiązań europejskich powoduje częste pomyłki i trudności

interpretacyjne. Są one spowodowane nie tylko przez proble-

my w tłumaczeniach 1 ale i w funkcji jaką pełnił pułk (regiment)

w armii brytyjskiej. W większości ówczesnych armii europej-

skich pułk był zarówno jednostką administracyjno-organiza-

cyjną jak i jednostką bojową. Z kolei w wojskach brytyjskich

jednostką bojową była brygada walcząca w składzie dywizji.

Struktura najbardziej zbliżona do systemu brytyjskiego wy-

kształciła się przed II wojną światową w Norwegii 2 .

Dla uniknięcia nieporozumień w identyikacji poszczegól-

nych jednostek zachowano ich nazwy w oryginale. Dosłowne

bowiem tłumaczenie nazw pułków izylierów, strzelców itp.

jest nieistotne, tym bardziej że podział ten wraz z zanikiem

specjalizacji i ujednoliceniem uzbrojenia i taktyki poszcze-

gólnych pododdziałów miał już tylko charakter ceremonialny

i służył podtrzymaniu tradycji. Dlatego też Royal Irish Fusiliers

zamiast Królewskiego Pułku Fizylierów Irlandzkich. Ponadto

przy opisywaniu poszczególnych jednostek użyto oryginalne-

go terminu „regiment”, zamiast najczęściej spotykanego i nie-

jako naturalnego wydawałoby się tłumaczenia, czyli „pułk”.

Trudno jest bowiem nazywać pułkiem jednostkę w omawia-

nym okresie w większości składającą się z jednego batalionu

(przed reformami Cardwella-Childersa) czy też 6–7 batalionów

(po reformach), pamiętając, że w czasie pierwszej i drugiej

wojny światowej w ramach regimentów sformowano nawet

do kilkunastu dodatkowych batalionów. Przy opisie pułków

kawalerii pozostawiono ogólnie przyjęte nazewnictwo, po-

nieważ brytyjski pułk kawalerii pod względem siły i funkcji nie

odbiegał od analogicznych jednostek polskiej kawalerii.

Stwierdzenie, że koniec XIX wieku to okres, kiedy wytwo-

rzył się system terytorialny nie oznacza, że to właśnie wtedy

utworzono regimenty w armii angielskiej. System ten istniał

już od kilkuset lat. Za najstarszy regiment uznaje się do dzi-

siaj Honourable Artillery Company utworzoną na mocy edyk-

Tabela 1. Stan brytyjskich wojsk lądowych na 01.04.1862.

brytyjskie wojska regularne a

218 309

wojska kolonialne b

175 153

Razem wojska regularne

393 462

siły rezerwowe w Wielkiej Brytanii c

258 336

siły rezerwowe w brytyjskich posiadłościach d

52 573

Razem siły rezerwowe

310 909

RAZEM

704 371

Źródło: Organization, composition and strength of the army of Great Britain 1862–

1863. London 1863, s. 7

a tzw. active regular forces oraz jednostki zapasowe, garnizonowe i rekrutacyjne.

b regimenty kolonialne oraz wojska armii indyjskiej

c rezerwa armii pierwszej klasy, rezerwa armii drugiej klasy, milicja, yeomani,

ochotnicy

d jednostki milicji i ochotnicze w koloniach.

tu Henryka VIII 25 sierpnia 1537 3 . Za drugi w kolejności pod

względem starszeństwa uznaje się Inns and Court Regiment

powstały w 1584 do obrony Londynu przed groźbą inwazji

hiszpańskiej 4 . Koniec XIX wieku to odniesienie do procesu jaki

zaowocował przekształceniem systemu klasycznego w system

terytorialny. Celem artykułu jest prześledzenie drogi jaka do-

prowadziła do jego powstania na tle reform armii brytyjskiej

podjętych przez sekretarza stanu ds. wojny ( Secretary of State

for War ) Edwarda Cardwella i kontynuowanych przez jego na-

stępców aż do Hugh Childersa 5 .

W drugiej połowie XIX wieku wojska lądowe Wielkiej Bryta-

nii składały się z dwóch zasadniczych komponentów. Armii re-

gularnej, obejmującej wojska brytyjskie i wojska kolonialne 6 ,

oraz sił rezerwowych. Wprawdzie na papierze siły te wyglądały

naprawdę imponująco (patrz tabela 1), to były przecież roz-

rzucone po całym Imperium Brytyjskim 7 . Co więcej, znaczną

ich część stanowiły jednostki milicji ( Militia) i ochotnicze ( Vo-

lunteers ), których użycie w konlikcie zbrojnym ograniczało

się do obrony Wielkiej Brytanii przed bezpośrednią inwazją

i – w ograniczonym zakresie – do pacyikowania rozruchów

i powstań zbrojnych.

1 Już samo tłumaczenie ang. Regiment na pułk może sugerować funkcje tożsa-

me z pułkami armii europejskich, to niektóre pułki przy bezpośrednim tłuma-

czeniu nazywa się kompanią ( Honourable Artillery Company), brygadami ( Rile

Brigade) lub nawet korpusem ( King’s Royal Rile Corps). Poza nazewnictwem nic

się jednak nie różniły od pozostałych regimentów armii brytyjskiej.

2 Więcej na ten temat: S. Walenczykowski, Valdres – zapomniana bitwa kampanii

norweskiej. Biuletyn Dws.org nr 4 (wiosna 2009)

3 Do dzisiaj Honourable Artillery Company otwiera listę regimentów brytyjskiej

Armii Terytorialnej.

4 P.D. Griin, Encyclopedia of Modern British Regiments . Stroud 2006, str. 1

5 Kolejnego impulsu do reform armii brytyjskiej dostarczyły doświadczenia

drugiej wojny burskiej (1899–1902) ale wykraczają one poza zakres artykułu.

6 Jednostki tworzone z ludności lokalnej ale z brytyjską kadrą oicerską.

7 Organization, composition and strength of the army of Great Britain 1862–63.

London 1863. str. 7

numer 9 – lato 2010

BIuletyN DWS.org.pl

Armia regularna stanowiła główny komponent sił lądo-

wych. Przy liczebności prawie 220 tysięcy żołnierzy, składała

się z 31 pułków kawalerii (3 pułki gwardii konnej, 10 pułków

dragonów, 5 pułków lansjerów oraz 13 pułków huzarów), 3 re-

gimentów gwardii pieszej, 110 regimentów piechoty liniowej,

pododdziałów artylerii (30 baterii artylerii konnej, 79 baterii

artylerii polowej, 111 baterii artylerii stałej), saperów (34 kom-

panie Royal Engineers ), służby zaopatrzenia (6 batalionów)

oraz jednostek zapasowych, szkolnych i garnizonowych 8 .Ar-

mia regularna tworzona była w oparciu o zaciąg ochotniczy.

Od 1847 roku okres służby wynosił 10 lat dla piechoty oraz 12

lat dla kawalerii, artylerii i saperów 9 . Po ukończeniu kontraktu

żołnierz, miał prawo do przedłużenia go na okres 11 lat dla

piechoty oraz 9 lat dla pozostałych broni. Jedynym ogranicze-

niem był tylko stan jego zdrowia oraz wolne miejsca. Wraz z

zakończeniem drugiego kontraktu żołnierz nabywał prawa do

emerytury lub mógł służyć dalej, tak długo jak pozwalały mu

na to warunki zdrowotne.

Wysokość emerytury uzależniona była od całkowitego

okresu służby, jej przebiegu lub też inwalidztwa nabytego w

związku z wykonywaniem obowiązków służbowych i wynosi-

ła od 8 pensów do 3 szylingów 6 pensów dziennie 10 . Nie było

to mało, jeśli weźmiemy pod uwagę średnie tygodniowe za-

robki w Londynie w połowie lat 60. XIX wieku wynoszące od

3 szylingów 9 pensów dla niewykwaliikowanego robotnika

do 6 szylingów 6 pensów dla rzemieślnika i 8 szylingów dla

urzędnika 11 . Warto tu wspomnieć, że żołnierz mógł zakończyć

zakontraktowaną służbę wcześniej. Wiązało się to jednak z ko-

niecznością wykupu kontraktu. Koszt wykupu był uzależniony

od okresu pozostałego do zakończenia kontraktu, osiągnięć

w służbie itp. i wynosił na początku lat 60. maksymalnie 30

funtów w kawalerii i 20 funtów w piechocie 12 .

Drugim komponentem wojsk lądowych były siły rezer-

wowe obejmujące jednostki milicji ( Militia ), Yeomanry oraz

korpus ochotniczy ( Volunteer Corps ). Jednostki milicji po raz

pierwszy ujęto w ramy organizacyjne w czasie wojny siedmio-

letniej (tzw. Militia Bill of 1759), jednak po zakończeniu wojny

jej znaczenie podupadło. Ponownie reaktywowano milicję w

roku 1852 13 . Była ona jedyną formacją, w której służba – przy-

najmniej teoretycznie – mogła być organizowana na zasadzie

zaciągu przymusowego. Wymagany przez każde hrabstwo

limit żołnierzy zgodnie z prawem mógł być osiągany przez

losowanie spośród wszystkich mężczyzn pomiędzy 18 a 45

rokiem życia według list corocznie sporządzanych przez Lor-

dówPoruczników ( Lord Lieutenants ) 14 hrabstwa . W praktyce

poprzestano na zaciągu ochotniczym a co roku Parlament

uchwalał zawieszenie zaciągu (tzw. Ballot Suspension Act ) 15 .

W 1863 roku przy ustalonym pułapie 120 000 ludzi milicja

liczyła 64 889 żołnierzy zgrupowanych w 121 regimentach

piechoty oraz 33 bateriach artylerii 16 . Żołnierze milicji zobo-

wiązani byli do obowiązkowego szkolenia w wymiarze 14 dni

w roku. W przypadku wojny i zagrożenia inwazją mogli zostać

powołani do służby czynnej jednak na okres nie dłuższy niż

5 lat. Nie można było skierować ich do służby poza granicami

Wielkiej Brytanii bez ich pisemnej zgody 17 . W czasie szkolenia

lub służby czynnej otrzymywali takie same uposażenie jak żoł-

nierze armii regularnej 18 .

Jako że milicja obejmowała tylko jednostki piechoty i ar-

tylerii, jej uzupełnieniem były ochotnicze jednostki kawalerii,

tzw. Yeomanry, po raz pierwszy zorganizowane w czasie wo-

jen napoleońskich 19 . Ich dość specyiczna organizacja oparta

była – podobnie jak w milicji – na zaciągu terytorialnym. Ze

względu na zróżnicowanie pod względem zaludnienia skład

Yeomanry w poszczególnych hrabstwach był różny. Jednostki

Yeomanry występowały jako szwadrony (2 plutony), korpusy

(3–5 plutonów) i regimenty (6–10 plutonów). W 1863 roku ist-

niało 49 takich jednostek skupiających 15 596 żołnierzy 20 . Yeo-

mani zobowiązani byli do uczestnictwa w szkoleniach (14 dni

rocznie), w trakcie których otrzymywali 2 szylingi dziennie

oraz 1 szyling 4 pensy dziennie na utrzymanie konia. Ich głów-

nym przeznaczeniem była konna służba w wypadku nieprzy-

jacielskiej inwazji, istniała także możliwość wykorzystania ich

do tłumienia zamieszek lub powstań zbrojnych 21 .

Ostatnią formacją, powstałą najpóźniej, bo w 1859, był kor-

pus ochotniczy ( Volunteers Corps ). Organizowany na zasadzie

zaciągu ochotniczego w poszczególnych hrabstwach, podob-

nie jak milicja podlegał pod jurysdykcję Lordów-Poruczników

hrabstwa. Zgodnie z raportem komisji do zbadania stanu sił

ochotniczych, na dzień 01.04.1862 formacje Volunteers liczy-

ły 162 681 ludzi zorganizowanych w 86 batalionów skonso-

lidowanych i 134 bataliony administracyjne 22 . Zdecydowaną

większość stanowiły pododdziały piechoty (134 096) 23 . Ochot-

nicy byli klasyikowani jako zdolni do działania ( efectives ) lub

niezdolni do działania ( non-efective ). Klasyikacja ta prowa-

dzona była corocznie. Aby zostać uznanym za zdolnego do

działania każdy ochotnik musiał w ciągu 18 dni szkoleniowych

w roku wziąć udział w ściśle określonej liczbie ćwiczeń, zarów-

no musztry indywidualnej i zespołowej, jak i strzelań 24 .

Głównym zadaniem jednostek ochotniczych była obrona

Wielkiej Brytanii przed obcą inwazją oraz udział w pacyikacji

zamieszek lub zbrojnego powstania. Podlegały one jednak

D. French, Military Identities. The regimental system, the British army & British

people 1870–2000. Oxford 2005, str. 11.

18 Organization… , str. 94.

19 P.D. Grii n, op. cit. str. 7.

P.D. Griin, op. cit. str. 7.

20 Organization… str. 29.

21 Ibidem, str. 96.

22 Celem podniesienia możliwości poszczególnych pododdziałów ochotni-

czych zdecydowano o grupowaniu ich w większe pododdziały. Bataliony tzw.

skonsolidowane powstały poprzez podniesienie stanów istniejących już jedno-

stek, szczególnie w rejonach zurbanizowanych o większej populacji. Bataliony

administracyjne powstały poprzez podporządkowanie mniejszych pododdzia-

łów nowopowstałym sztabom regionalnym, gdzie nie istniała możliwość pod-

niesienia stanów liczebnych istniejących jednostek do etatu batalionu.

23 Report of the Commissioners appointed to inquiry into the condition of the Vol-

unteer Force in Great Britain. London 1862. str. v.

24 Organization… str. 98–100.

G.P. Landow, Wages and cost of living in the Victorian Era. Victorian Web.

http://victorianweb.org/economics/wages2.html

12 Organization… str.17

13 P.D. Grii n, op.cit. str. 8

P.D. Griin, op.cit. str. 8

14 Lord – Lieutenant był początkowo odpowiedzialny za tworzenie jednostek

milicji w hrabstwie, później zadanie te rozszerzono na jednostki Yeomanry i Vo-

lunteers. Lord-Lieutenant odpowiadał za wyszkolenie, politykę kadrową (min.

mianował oicerów tych jednostek) a w czasie wojny miał nimi dowodzić.

15 Organization… str. 12

numer 9 – lato 2010

16 Ibidem… str. 28–29

17 D. French,

8 Ibidem , str. 22–23.

9 H. Strachan, European armies and the conduct of war. Routlege 2005, str. 68

10 Organization…, str. 16–17.

11 G.P. Landow,

BIuletyN DWS.org.pl

określonym ograniczeniom. Jednostka ochotnicza w czasie po-

koju mogła zostać wezwana do służby przez władze cywilne.

Jednak w wypadku samych tylko zamieszek lub strajków nie

występowała jako jednostka wojskowa lecz siły policyjne, tak

jak one uzbrojona tylko w pałki 25 . Dopiero w sytuacji bezpo-

średniego ataku na magazyny lub zbrojownie oraz w wybuchu

zbrojnego powstania jednostki Volunteers mogły użyć broni 26 .

Analizując stany liczebne armii brytyjskiej można odnieść

wrażenie, że siły lądowe były w stanie zabezpieczyć interesy

Imperium w każdym miejscu globu. Wystarczały one w zu-

pełności do zapewnienia potencjału niezbędnego do pro-

wadzenia krótkich kampanii kolonialnych przeciwko słabiej

wyposażonemu i zorganizowanemu przeciwnikowi. Jednak

doświadczenia wojny krymskiej (1853–1856) oraz powstania

sipajów w Indiach (1857–1859) wykazały, że w wypadku wy-

słania znacznych sił ekspedycyjnych, wojska lądowe nie są w

stanie w krótkim czasie zmobilizować sił wzmocnienia 27 . Rów-

nież przedłużająca się kampania wykazywała poważne prob-

lemy z uzupełnianiem strat 28 .

Traktowane jako naturalna rezerwa armii regularnej podod-

działy milicji i ochotników nie mogły spełnić swojej roli choćby

z powodu ograniczeń prawnych, wręcz uniemożliwiających ich

wykorzystanie w operacjach zamorskich. Co więcej mogły być

one powoływane tylko w stanie wojny w sytuacji bezpośred-

niego zagrożenia inwazją 29 . Liczne komisje powołane na prze-

łomie lat 50./60. XIX wieku wykazały wiele zagadnień wymaga-

jących uwagi. Jednak przy braku woli politycznej reformy były

opóźniane lub wręcz ich nie podejmowano. Doświadczenia

wojny prusko-austriackiej 1866 wykazały, że państwa europej-

skie są zdolne do szybkiej rozbudowy stanu liczebnego swoich

sił zbrojnych. O wiele mniejsze możliwości armii brytyjskiej w

tym zakresie stawiały Wielką Brytanię w gorszej sytuacji, szcze-

gólnie na początku potencjalnej wojny 30 .

W wyniku wyborów pod koniec 1868 roku partia konser-

watywna utraciła większość w parlamencie. Nowym premie-

rem został William Ewart Gladstone. Jedną z jego pierwszych

nominacji był wybór Edwarda Cardwella na sekretarza stanu

ds. wojny. Wydawał się on naturalnym kandydatem mającym

doświadczenie w ministerstwie inansów i ministerstwie ds.

kolonii, szczególnie pomocnych przy planowanych redukcjach

wydatków na siły lądowe. Ponieważ problem reformy wojsk

lądowych narastał już od co najmniej kilkunastu lat, nie było

więc trudne zdeiniowanie obszarów wymagających uwagi

nowego rządu. Już 3 grudnia 1868 roku Cardwell przedsta-

wił premierowi memorandum, według którego do głównych

Edward Cardwell – sekretarz stanu ds. wojny w latach 1868–1874

zainicjował proces reform armii brytyjskiej

problemów jakimi należało się zająć należały:

dobór oicerów oraz ich późniejszy awans, szczegól-

—

nie w kontekście konieczności wykupu każdego kolej-

nego awansu,

zaciąg żołnierzy, długość ich służby, proporcje po-

—

między liczebnością sił stacjonujących w kraju jak i w

koloniach, zależności pomiędzy poszczególnymi for-

macjami,

system emerytalny żołnierzy i oicerów, możliwości

—

ich późniejszego zatrudnienia,

zasadność zachowania przywilejów jednostek gwar-

dii wobec jednostek liniowych 31 .

Główne założenia budżetu na rok inansowy 1869/1870 32

zostały przedstawione w styczniu 1869 roku. Zakładały obni-

żenie wydatków o 1,3 mln funtów (ok. 10%) oraz zredukowa-

nie sił brytyjskich w koloniach z ponad 50 do 26 tysięcy. Trzy-

naście batalionów miało zostać wycofanych do Wielkiej Bryta-

nii, co zwiększyłoby ich liczbę w kraju z 53 do 66. Podniesieniu

stopnia wyszkolenia milicji służyła propozycja Cardwella, aby

oicerowie armii regularnej pozostający w rezerwie kadrowej

( half-pay list ) dostali przydziały do jednostek milicji. Jednostki

ochotnicze, które nie mogły się wykazać przynajmniej 50%

stanem żołnierzy zdolnych do działania ( efectives ), miały zo-

stać rozwiązane, a szkolenie pozostałych prowadzone razem

z jednostkami regularnymi i milicji 33 .

25 Memorandum on Volunteers acting in aid of the civil Power. [w:] The Military Forc-

es of the Crown. Their administration and government. London 1869 str. 651–652

26 Queen’s regulations and orders 1868. Duties In aid of the Civil Power. Para.

914–918 . str. 189

27 Wymagało to przeniesienia dodatkowych batalionów z placówek zagra-

nicznych do Wielkiej Brytanii, uzupełnienia ich stanów do etatów wojennych i

wysłania w teatr działań.

28 D. French �. Str. 12

D. French �. Str. 12

R. Biddulph, Lord Cardwell At the War Oice. A history of his administration

1868–1874. London 1904. str. 18–19.

32 Rok budżetowy w Wielkiej Brytanii trwał od marca do marca.

33 R. Biddulph,

R. Biddulph, op.cit. str. 33

numer 9 – lato 2010

—

Str. 12

29 Volunteer Act of 1863 . 26 & 27 Victoriae c.65 [w:] The Statutes of the United

Kingdom of Great Britain and Ireland. London 1863. str. 255–278

30 O ile obrona wysp brytyjskich przed bezpośrednią inwazją była jeszcze moż-

liwa, to szybkie wyekwipowanie i wysłanie znacznego kontyngentu choćby do

Belgii, której neutralnością W. Brytania była żywotnie zainteresowana, nastręczał

znaczne problemy, związane choćby z koniecznością zebrania odpowiednich sił

armii regularnej rozrzuconych po całym świecie.

31 R. Biddulph,

BIuletyN DWS.org.pl

Broniąc założeń swojej reformy, Cardwell udowadniał, że

jego głównym zamiarem było stworzenie małej, ale efektyw-

nej armii czasu pokoju oraz rezerw dostępnych w każdej chwi-

li do szybkiego rozwinięcia stanów pokojowych do stanów

wojennych. Aby spełnić ten warunek, jednostki regularne,

milicji i ochotnicze muszą zostać włączone w jeden system,

podlegający sekretarzowi stanu ds. wojny 34 .

Największym problemem w tym układzie był właśnie brak

rezerw. Próby stworzenia takiej rezerwy w 1867 roku zawiodły

totalnie, gdy z zatwierdzonej przez parlament liczby 20 tysięcy

zaciągnęło się tylko 2,5 tysiąca 35 . Jeśli doliczyć do tego około

tysiąca żołnierzy tzw. rezerwy pierwszej klasy, zdolnej do służ-

by zagranicą, daje to ledwie 3,5 tysiąca rezerwistów 36 .

Dlatego też Cardwell zaproponował zmianę statusu sił re-

zerwowych oraz warunków ich wykorzystania. Ustalony pułap

dla milicji miał zostać zmniejszony ze 120 do 90 tysięcy, ale

uzupełniony do 100%, co oznaczało faktyczne zwiększenie

stanu z niecałych 65 do 90 tysięcy, czyli realny wzrost o 30%.

Co więcej, regimenty milicji miały zostać połączone w brygady

z jednostkami armii regularnej w celu podniesienia poziomu

wyszkolenia. W czasie wspólnych szkoleń zarówno oicerowie

jak i żołnierze milicji mieli otrzymywać wynagrodzenie równe

wynagrodzeniu armii regularnej 37 .

Liczba jednostek ochotniczych miała zostać zredukowa-

na, jednak redukcji miały podlegać tylko jednostki o niskich

stanach osobowych. Także i one miały szkolić się razem z jed-

nostkami milicji i armii regularnej, co miało przynieść podwyż-

szenie poziomu wyszkolenia. Proponowano też zwiększenie

nagrody inansowej za osiągnięcie i utrzymanie stanu zdolno-

ści do działania ( efective ). Miało się to jednak wiązać ze zwięk-

szeniem wymagań wobec żołnierzy formacji ochotniczych 38 .

Podobne działania miały zostać podjęte wobec Yeomanry 39 .

Kolejnym krokiem podjętym przez Cardwella było dokoń-

czenie reformy Ministerstwa Wojny ( War Oice 40 ), mającej na

celu ograniczenie wydatków i uproszczenie struktury przez

zlikwidowanie bądź połączenie dublujących się departamen-

tów. Przedstawiciele ministerstwa od tej pory mogli występo-

wać w parlamencie na tych samych warunkach co przedstawi-

ciele Admiralicji 41 .

Prace nad budżetem na rok 1870/1871 zostały utrudnio-

ne przez wniosek rządu indyjskiego, w którym postulowano

redukcję opłacanych z budżetu lokalnego sił brytyjskich sta-

cjonujących w Indiach. Proponowano przeniesienie 4 puł-

ków kawalerii i 7 regimentów pieszych do Wielkiej Brytanii

oraz rozwiązanie kilku batalionów piechoty. Chcąc uchronić

jednostki przed rozwiązaniem obniżono etat batalionów sta-

cjonujących w Indiach z 12 do 10 kompanii a kompanie za-

pasowe przeniesiono do Wielkiej Brytanii. Zredukowano także

liczbę plutonów w pułkach kawalerii 42 .

Budżet na 1870/1871 zakładał dalszą redukcję wydatków

na wojska lądowe o kolejny milion funtów. Rozwiązano nie-

które regimenty kolonialne oraz wycofano dalsze bataliony

z kolonii podnosząc ich liczbę w Wielkiej Brytanii do 68. Nie

oznaczało to jednak jednoczesnego znaczącego zwiększenia

liczby żołnierzy armii regularnej. O ile w 1868 roku było ich

na wyspach 87 505 skupionych w 53 batalionach, to w 1870

było to 89 051 – co prawda w 68 batalionach. Co więcej, reduk-

cja wydatków wiązała się z redukcją stanów liczebnych. O ile

w 1863 roku przy etacie wojennym 1000 żołnierzy bataliony

posiadały średnio ok. 900 żołnierzy (950 w batalionach służą-

cych w Indiach) 43 , to w 1868 stany te zmniejszono do ok. 600

żołnierzy, a w 1870 do ok. 500, z wyjątkiem 10 batalionów wy-

znaczonych do służby w Indiach (o stanach 650–800) 44 .

Zmniejszenie stanów pokojowych w batalionach stacjonują-

cych w Wielkiej Brytanii miało zostać zrekompensowane przez

znaczące zwiększenie liczby żołnierzy rezerwy, którzy w krótkim

czasie mogli zostać powołani z powrotem do służby. Zdawano

sobie sprawę, że dotychczasowy system, w którym milicja i jed-

nostki ochotnicze miały stanowić główne źródło uzupełnień,

może doprowadzić do wydrenowania tych formacji z najlep-

szych żołnierzy przez co znacząco obniży się zdolność ich do

działania i de facto do obrony Wielkiej Brytanii przed inwazją 45 .

Rozwiązaniem problemu musiało być zwiększenie zaciągu.

Zamierzano to osiągnąć poprzez poprawę warunków służby

oraz jej skrócenie z jednoczesnym uelastycznieniem warun-

ków kontraktu.

Zgodnie z nową ustawą o zaciągu ( Army Enlistment Act of

1870 ), kontrakt na pełnienie służby został ograniczony do 12 lat;

z tego zasadniczo 6 lat przypadało na służbę linii, następne 6 w

rezerwie (dla kawalerii odpowiednio 7 i 5 lat) 46 . Minimalny okres

służby liniowej wynosić miał 3 lata (następne 9 w rezerwie) co

go znacząco uelastyczniało 47 . Jakkolwiek okres służby ograni-

czono do lat 12 nadal istniała możliwość przedłużenia służby do

pełnych 21 lat wysługi, dających prawo do emerytury. Zgodnie

z ustawą nie było to już jednak zagwarantowane prawo żołnie-

rza, a miało mieć zastosowanie tylko wtedy, gdy żołnierz będzie

spełniał wymogi służby jako podoicer i wiązać się miało z pod-

pisaniem nowego kontraktu, a nie automatycznym przedłuże-

niem poprzedniego 48 . W ciągu kilku lat miało to doprowadzić

do powstania rezerw liczących ok. 60 tysięcy żołnierzy zdolnych

do służby poza granicami kraju. Z drugiej strony, krótsza służ-

ba – szczególnie zagraniczna – miała ograniczyć liczbę dezercji

z jakimi musiała do tej pory borykać się armia brytyjska 49 .

W związku z wprowadzeniem nowych zasad służby, Card-

well zmienił podział wojsk lądowych. Jednostki milicji, Yeo-

HC Deb. 11 Feb 1870 vol. 199 c. 1159

35 D. French,

D. French, op.cit. str. 12

36 Ochotnicy, który wstąpili do rezerwy pierwszej klasy otrzymywali 1 funta

rocznie przez okres pięciu lat kiedy pozostawali w rezerwie.

37 R. Biddulph,

R. Biddulph, op. cit. str. 34

38 Ibidem, str. 35–36

39 HC Deb. 11 Feb 1870 vol. 199 c. 166

R. Biddulph, op. cit. str. 55–57.

43 Organization… str. 67

44 R. Biddulph,

HC Deb. 11 Feb 1870 vol. 199 c. 166

40 War Oi ce Act of 1870.

R. Biddulph, op.cit. str. 64–67

45 HL Deb. 26 July 1870, vol. 203 c. 930–935

War Oice Act of 1870.

41 Przed reformą w parlamencie mógł występować tylko sekretarz stanu, Po utwo-

rzeniu trzech silnych departamentów, ich szefowie ( Oicer Commanding-in-Chief,

Financial Secretary oraz Surveyor-General of Ordnance) mogli również brać udział w

debatach, nawet jeśli nie byli członkami parlamentu. Wcześniej takie prawo przy-

sługiwało członkom Admiralicji ( Lord Commissioners of the Board of Admiralty ).

HL Deb. 26 July 1870, vol. 203 c. 930–935

46 HC Deb. 11 May 1871. vol. 206 c. 623

HC Deb. 11 May 1871. vol. 206 c. 623

47 HC Deb. 23 June 1870 vol. 202 c. 787

48 HC Deb. 26 July 1870 vol. 203 c. 951

HC Deb. 26 July 1870 vol. 203 c. 951

49 W latach 1860–1865 zanotowano 22 321 takich przypadków. Za:

Za: The Military

Forces of the Crown. Their Administration and Government. London 1869, str. 46

numer 9 – lato 2010

34 HC Deb. 11 Feb 1870 vol. 199 c. 1159

42 R. Biddulph,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: