Biuletyn DSW 2008 nr 1.pdf
(
1010 KB
)
Pobierz
419887399 UNPDF
numer
1
– lato 2008
spis treści
Biuletyn
DWS.org.pl
Krzysztof Miller (k.miller)
Analiza ilości uzbrojenia wojsk pancernych
Wojska Polskiego 1939 roku na tle armii ZSRR,
III Rzeszy i Francji ...............................
2
Słowo się rzekło – kobyłka u płota. Przed Wami –
drodzy Koleżanki i Koledzy z forum DWS – pierwszy
numer „Biuletynu DWS.org.pl”. Jak zapowiadałem
– ukazał się na Zlot. I mam nadzieję – nie ostatni to
raz, i że jeszcze będę miał okazję przedstawić prace
forumowiczów.
Jak widać ze spisu treści tematyka różnorodna,
tak jak nasze Forum. Tekst Krzysztofa Millera może
się wydawać nieco kontrowersyjny, ale osobiście nie
spotkałem się jeszcze z tego rodzaju analizą czarno
na białym wykazującą mizerię naszej broni pancer-
nej we wrześniu 1939.
Tekst Wojciecha Mazura to fragment jego pracy
doktorskiej sprzed sześciu lat, zatytułowanej – a jak-
że – „Eksport polskiego sprzętu wojennego na Bał-
kany w latach 1926–1939”. Wybraliśmy z Autorem
Turcję, jako stosunkowo najmniej znaną. O ile Woj się
zgodzi, co ciekawsze wyjątki będziemy publikować
w przyszłości. Tu uwaga Autora, iż stan jego wiedzy
w międzyczasie nieco się zmienił, więc być może do-
czekamy się czegoś zupełnie nowego.
Oskar Myszor podjął się trudu zebrania rozsypa-
nych po różnych publikacjach informacji o kolabora-
cji wśród Górali podhalańskich. Wydaje się, że efekt
interesujący.
Drobiazg Pawła Piwońskiego polecam szczegól-
nie modelarzom. Choć żal, że brak ilustracji.
Na koniec recenzja pióra Łukasza Pasztelańca dla
wszystkich zainteresowanych ruchem oporu w Pol-
sce.
Wyjaśnić muszę jeszcze jedną rzecz… Otóż z peł-
ną świadomością zrezygnowałem z jakichkolwiek fo-
tograii i innych materiałów ikonograicznych. To ze
względu na prawa autorskie (a raczej ich brak). Nie
wykluczam – ba, mam nadzieję – że w przyszłości się
to zmieni.
Zapraszam wszystkich do lektury… I do pisania.
Wojciech Mazur (woj)
Eksport polskiego sprzętu wojennego na Bałkany
w latach 1926–1939. Turcja .....................
20
Oskar Myszor (pothkan)
Goralenvolk. Kolaboracja Górali podhalańskich
z okupantem niemieckim 1939–1945 ...........
26
Paweł Piwoński (hayabusa)
Samoloty F6F-5 Hellcat w rękach japońskich ....
32
Łukasz Pasztaleniec (Janowiak)
Recenzja: Marek Jedynak,
Robotowcy 1943
......
33
Biuletyn.DWS.org.pl
nr 1 – lato 2008
Wydawca, redakcja, DTP:
Tadeusz Zawadzki
biuletyn-dws@pro.wp.pl
Projekt graiczny:
Teresa Oleszczuk
Biuletyn jest bezpłatny. Prawa Autorów są chronione usta-
wami i konwencjami międzynarodowymi.
Kopiowanie, przedruk i wykorzystanie fragmentów obszer-
niejszych niż przewiduje ustawa tylko za zgodą Autorów.
Tadeusz Zawadzki (TZaw1)
2
Biuletyn DWS.org.pl
Analiza ilości uzbrojenia wojsk pancernych Wojska Polskiego 1939
roku na tle armii ZSRR, III Rzeszy i Francji
@
Krzysztof Miller (k.miller)
1.
WPROWAdZEnIE
—
dostosowania parku sprzętowego do konliktu, z ja-
Celem niniejszej pracy jest dokonanie zestawienia ilościo-
wego wojsk pancernych Polski, Związku Radzieckiego i Rzeszy
niemieckiej w wrześniu 1939 roku. Oprócz samego określenia
i przedstawienia liczebności tych sił, celem jest dokonanie kil-
ku porównań i wykazanie różnic pomiędzy charakterem i kon-
cepcją „wojsk szybkich” tych trzech państw.
Praca ta w założeniu ma stanowić źródło danych do analiz
już nie tyle liczbowych, co systemowych. Celem jest stworze-
nie „podbudowy” pod rozważania na temat koncepcji użycia
sił pancernych, czy też realnych osiągnięć w dziedzinie pro-
dukcji i organizacji. Artykuł ten ma uporządkować wiedzę do-
tyczącą tematu i zaprezentować ją w formie łatwej do „dalszej
obróbki”.
Wojska pancerne odegrały podczas drugiej Wojny Świa-
towej jedną z głównych ról. To właśnie rozwój czołgów oraz
wojsk zmechanizowanych i zmotoryzowanych najbardziej
wpłynął na sztukę operacyjną Europejskiego Teatru działań
Wojennych, już od początku konliktu czyniąc go zupełnie
odmiennym od Wielkiej Wojny. W pierwszej z kampanii nowej
wojny globalnej niemieckie dywizje pancerne i zmotoryzo-
wane dały Wojskom Lądowym III Rzeszy o wiele większą dy-
namikę w skali operacyjnej niż Wojsko Polskie było w stanie
osiągnąć choćby lokalnie.
Z drugiej strony patrząc, Polacy posiadali broń pancerną już
od momentu odzyskania niepodległości i rozwijali ten rodzaj
wojsk przez całe dwudziestolecie międzywojenne. Biorąc pod
uwagę fakt, że siły zbrojne obu silniejszych sąsiadów intensyw-
nie tworzyły zmotoryzowane i zmechanizowane formacje wojsk
lądowych, wiele dyskusji wzbudza ostatnimi czasami kwestia
na ile Polska Broń Pancerna „odstawała” od potencjalnych agre-
sorów. O ile bowiem pominiemy kwestie liczb bezwzględnych
– gdzie możliwości drugiej Rzeczypospolitej wyglądały wobec
Rosji i niemiec mizernie – a skupimy się na porównywaniu war-
tości względnych, uzyskamy obraz dający nam porównanie
trendów i kierunków, którymi szły Panzerwafe, Bronjetanko-
wyje Wojska i Broń Pancerna. To zaś pozwoli nam nie tyle na po-
równanie potencjałów gospodarczych – tu liczby są bezlitosne
– ale także spojrzeć na wydolność wykorzystania skromnych
środków przez polskie kierownictwo wojskowe.
Kryteria przyjęte do zaprezentowanych poniżej po-
równań zostały wybrane pod kątem dwóch kluczowych
zagadnień:
—
W przypadku pierwszego zagadnienia przyjęto podstawo-
we charakterystyki dotyczące pojazdów pancernych, a więc
mobilność, siła ognia i stopień ochrony wnętrza. drugi punkt
został zrealizowany poprzez analizę podporządkowania i sa-
modzielności oddziałów pancernych w strukturze wojsk. dla
obu problemów szukano rozwiązania w postaci określenia
procentowego udziału w odniesieniu do całkowitej liczby (czy
to dla pojazdów o określonym stopniu ruchliwości, czy też
czołgów zgrupowanych na poziomie brygad lub dywizji). na
zakończenie wywodu zaprezentowano kilka możliwych inter-
pretacji wyników analizy.
Analizę poszerzono o siły pancerne Francji, teoretycznie
„największego gracza” w Zachodniej Europie.
kim mieliśmy do czynienia w wrześniu 1939 r.,
koncepcji użycia posiadanych sił pancernych.
2.
PRZyGOTOWAnIE dAnyCH
Przy określaniu ilości poszczególnych typów pojazdów
pancernych używanych w czterech krajach uwzględniano
informacje pochodzące z możliwie dużej ilości dostępnych
źródeł. W kilku przypadkach widoczne były rozbieżności od-
nośnie ilości czołgów i samochodów pancernych będących w
uzbrojeniu poszczególnych armii. Takie przypadki zostały za-
sygnalizowane w tekście lub przypisach.
Kwestią dużo bardziej skomplikowaną pozostaje organiza-
cja wojsk pancernych poszczególnych krajów. dla Polski i nie-
miec materiał źródłowy jest dość obity, ale w odniesieniu do
Związku Radzieckiego brakuje informacji o strukturach wojsk
pancernych i zmechanizowanych. dopiero ostatnie lata przy-
niosły relatywnie dużo nowych wydawnictw rosyjskich, które
poważnie poszerzyły zakres wiedzy na temat RKKA i jej sił pan-
cernych. W przypadku Armii Francuskiej istnieje w źródłach
kilka rozbieżności – zostały one zaznaczone.
Wśród źródeł jest też wiele stron i witryn internetowych.
W większości były one traktowane jako uzupełnienie do ist-
niejących izycznie książek i artykułów „papierowych”, ale dla
kilku przypadków pozostawały jedynym dostępnym autorowi
źródłem wiedzy. Przy każdej przywołanej informacji zostało
podane jej pochodzenie, bezpośrednio lub w przypisie.
numer
1
– lato 2008
3
Biuletyn DWS.org.pl
1.
Ilość tankietek TK-3 i TKS w służbie Wojska Polskiego
Źródło
Ilość zbudowanych
TK-3
Ilość zbudowanych
TKS
Ilość TK-3 w służbie
1.09.1939
Ilość TKS w służbie
1.09.1939
T. Pawłowski „Kierunki …”
280
282
a
?
?
b
Z. Lalak i d. Jędrzejewski „niemiecka …”
?
?
156
234
R. Szubański „Początek …”
?
?
403
A. Zasieczny „Czołgi …”
~300
~300
574
a Plus 18 TKF.
b W październiku 1936 r. liczba maszyn tej kategorii w WP wynosiła 543 sztuki (plus 10 maszyn szkolnych wykonanych z miękkiej stali). T. Pawłowski „Kierunki rozwoju …”.
3.
POLSKA
2.
Czołgi, tankietki i samochody pancerne Wojska Polskiego 1 września 1939 r.
Typ
Ilość
Ilość tankietek TK, TKF i TKS będących w służbie polskich
Wojsk Pancernych nie była łatwa do ustalenia – pomimo do-
stępnych licznych opracowań, wiele z nich różniło się w sza-
cunkach (tab. 1).
Co widać, źródła są dość rozbieżne, a wynika to głównie
z różnego podejścia do deinicji pojazdów będących w służbie.
niektórzy autorzy przyjmowali, że za liczbę pojazdów pozo-
stających w użyciu przyjąć należy tylko tankietki zgrupowane
w oddziałach liniowych, bez uwzględnia zapasów i jednostek
tyłowych. Pozostali brali pod uwagę liczbę całkowitą, skalku-
lowaną w mniej lub bardziej dokładny sposób. Aby uwzględ-
nić normalne w warunkach pokojowych zużycie sprzętu, przy-
jęto, że w Wojsku Polskim znajdowało się 1 września 1939 r.
220 TK-3 oraz 280 TKS (w tym 24 TKS z armatą automatyczną
20 mm), czyli łącznie 500 tankietek (tab. 2).
Ilość czołgów 7TP – 132 egzemplarze – nie uwzględnia
2 maszyn prototypowych („Słoń” i „Smok”), ale obejmuje 11
czołgów, które w chwili wybuchu wojny znajdowały się w Pol-
skich Zakładach Inżynieryjnych i – po zakończeniu odbioru
wojskowego – wzięły udział w obronie Warszawy
1
. W przypad-
ku czołgów Renault R-35, zakupionych tuż przed wybuchem
konliktu, ilość pojazdów (49 egzemplarzy, czyli pełne wypo-
sażenie batalionu) w służbie Wojska Polskiego nie wzbudza
wątpliwości. Ilość czołgów Renault FT-17 oraz jego pochod-
nych to efekt kalkulacji, w której od podawanej najczęściej
ilości 102 maszyn wszystkich wersji odjęto 32 pojazdy przebu-
dowane do roli drezyn kolejowych. Odsetek czołgów dwóch
podstawowych wariantów uzbrojenia (karabin maszynowy
lub armata 37 mm) oceniono na około 50 procent dla każdego
wariantu z niewielką korektą „na korzyść” czołgów z armatą.
W kwestii rozmieszczenia pojazdów pancernych w struktu-
rach Wojska Polskiego czasu wojny istnieje w dostępnej litera-
turze dość duża zbieżność poglądów (tab. 4). Literatura i mate-
riał faktograiczny w tej dziedzinie jest dość bogaty, w związku
z czym trudno tu o jakiekolwiek niejasności. Rozbieżności po-
jawiać się mogą w kwestii rozdysponowania pojazdów pan-
cernych w jednostkach szkolnych i zapasowych, ale to zagad-
nienie nie będzie tu akurat analizowane dokładniej.
Łącznie było to:
3 bataliony czołgów,
7TP (jednowieżowy)
108
7TP (dwuwieżowy)
24
Vickers E (dwuwieżowy)
16
Vickers E
22
R-35
49
Renault FT-17 (armata 37 mm)
20
Renault FT-17
25
Renault TSF
6
Renault nC i M 26/27
29
TKS/TKF
256
TK-3
220
TKS (armata 20 mm)
24
wz. 29
8
wz. 34-II
60
wz. 34-II (armata 37 mm)
20
RAZEM
887
Czołgi – łącznie
299
Tankietki – łącznie
500
Samochody pancerne – łącznie
88
3.
Rozmieszczenie pojazdów pancernych Wojska Polskiego
Poziom
organizacyjny
Ilość
Procent
batalion/dywizjon
404
a
45
kompania
292
33
pociąg pancerny
70
8
oddziały szkolne i
zapasowe
121
14
RAZEM 887 100
a Tu odjęto już „brakujące” 16 samochodów pancernych (wykazane w tabeli 4).
—
gadach kawalerii, 2 w brygadach szybkich i 1 samo-
dzielny) ,
19 kompanii tankietek,
—
3 kompanie czołgów lekkich,
—
dystrybucję pojazdów pancernych, biorąc pod uwagę naj-
wyższą etatową jednostkę przedstawionow w tabeli 3.
10 pociągów pancernych.
—
—
13 dywizjonów i szwadronów pancernych (10 w bry-
1 J. Magnuski„Produkcja czołgów 7TP…”. A. Zasieczny twierdzi, że w dniu 1 lipca
1939 roku w wojsku znajdowało się 137 czołgów 7TP.
numer
1
– lato 2008
4
Biuletyn DWS.org.pl
4.
Rozmieszczenie pojazdów pancernych w jednostkach Wojska Polskiego
Armia
Wielka Jednostka
Oddział pancerny
Stan etatowy
czołgi
tankietki
sam.
panc.
Odwody nW
odwody
111. kompania czołgów (wolnobieżnych)
15
0
0
112. kompania czołgów (wolnobieżnych)
15
0
0
113. kompania czołgów (wolnobieżnych)
15
0
0
14. pociąg pancerny
5
2
0
15. pociąg pancerny
5
2
0
21. batalion czołgów lekkich
49
0
0
Warszawska
BPanc-Mot
11. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
12. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
szwadron czołgów
0
13
8
SGO „narew”
Suwalska BK
31. dywizjon pancerny
0
13
8
Podlaska BK
32. dywizjon pancerny
0
13
8
Armia „Modlin”
dywizje piechoty,
odwody
62. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
63. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
13. pociąg pancerny
5
2
0
Mazowiecka BK
11. dywizjon pancerny
0
13
8
nowogródzka BK
91. dywizjon pancerny
0
13
8
Armia „Pomorze”
81. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
nowogródzka BK
81. dywizjon pancerny
0
13
8
Armia „Poznań”
31. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
71. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
72. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
82. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
11. pociąg pancerny
5
2
0
12. pociąg pancerny
5
2
0
Podolska BK
62. dywizjon pancerny
0
13
8
Wielkopolska BK
71. dywizjon pancerny
0
13
8
Armia „Łódź”
dywizje piechoty,
odwody
32. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
41. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
42. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
91. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
92. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
52. pociąg pancerny
5
2
0
53. pociąg pancerny
5
2
0
Wołyńska BK
21. dywizjon pancerny
0
13
8
Kresowa BK
61. dywizjon pancerny
0
13
8
Armia „Kraków”
dywizje piechoty,
odwody
51. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
52. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
61. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
51. pociąg pancerny
5
2
0
54. pociąg pancerny
5
2
0
Krakowska BK
51. dywizjon pancerny
0
13
8
10 BKZmot
101. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
102. kompania czołgów rozpoznawczych
0
13
0
szwadron czołgów
0
13
8
numer
1
– lato 2008
5
Biuletyn DWS.org.pl
Rozmieszczenie pojazdów pancernych w jednostkach Wojska Polskiego (c.d.)
Armia
Wielka Jednostka
Oddział pancerny
Stan etatowy
czołgi
tankietki
sam.
panc.
Armia „Prusy”
odwody
33. dywizjon pancerny
0
13
8
1. batalion czołgów lekkich
49
0
0
2. batalion czołgów lekkich
49
0
0
GO „Wyszków”
odwody
53. pociąg pancerny
5
2
0
W oddziałach liniowych
242
436
104
W oddziałach szkolnych i zapasowych
57
64
-16
a
RAZEM
299
500
88
a Oczywiście jest to efekt stanu faktycznego niższego od stanu etatowego.
4.
nIEMCy
Ilość czołgów PzKpfw I Ausf A i Ausf B została podana łącz-
nie, gdyż parametry podlegające analizie w tej pracy dla obu
wariantów znajdują się w tym samym zakresie wartości. Zgod-
nie z dostępnymi informacjami przyjęto, że wszystkie były wy-
posażone w radiostacje. Ilość czołgów PzKpfw II na wrzesień
1939 r. w pracy Z. Lalaka i d. Jędrzejewskiego podawana jest
na 1223, w liczbie tej mieszczą się jednak zarówno wozy pierw-
szych serii (Ausf a1 – 10, Ausf a2 – 15, Ausf a3 – 50 i Ausf b – 25
szt.), jak i „seryjne”, czyli Ausf c, A, B, C, d i E (1156 szt. w latach
1939–1940). Tu – ze względu na różnice w osiągach, dokona-
no rozbicia na produkowane seryjnie „wersje starsze” i „wersje
nowsze” (tab. 5).
O wiele trudniejsze było poprawne zidentyikowanie ilo-
ści samochodów pancernych pozostających w służbie Wehr-
machtu we wrześniu 1939 r. Pomiędzy dostępnymi źródłami
istnieje sporo rozbieżności, trudnych do wytłumaczenia. Infor-
macje na temat produkcji samochodów pancernych zawarte
w pracy Z. Lalaka i d. Jędrzejewskiego zestawiono w tab. 6
2
.
Z kolei jednak wg artykułu M. Skotnickiego „Ciężkie ośmio-
kołowe samochody pancerne SdKfz 231, 232, 233 i 263” łączna
produkcja tych pojazdów wynosiła 1235 sztuk, zaś w interne-
towym serwisie „Lexikon der Wehrmacht” znajdziemy jeszcze
inne informacje (tab. 7).
Łącznie wyprodukowano 1801 samochodów 4-kołowych
(4-rad.), 161 samochodów 6-kołowych (6-rad.) i 861 samocho-
dów 8-kołowych (8-rad.). Pominięta tutaj produkcja samocho-
dów typu SdKfz 234 Puma (rozpoczęta w 1943 roku) wyniosła
487 samochodów, co oznacza, że samochodów 8-kołowych
przez całą wojnę zbudowano 1348 sztuk.
na podstawie dostępnych źródeł możemy stwierdzić, że
prawdopodobnie M. Skotnicki podał łączną liczbę samocho-
dów 8-kołowych (uwzględniając produkcję SdKfz 234).
Porównując dane o całkowitej produkcji („niemiecka broń
pancerna …”) i produkcji po wybuchu wojny („Lexikon …”)
możemy określić przybliżone ilości samochodów pancernych
będących w służbie Wehrmachtu i Wafen-SS na 1 września
1939 r. (tab. 8)
5.
Stan ilościowy czołgów Panzerwafe 1.09.1939 w rozbiciu na typy.
Typ
D. Jędrzejewski,
Z. Lalak,
„Niemiecka broń
pancerna…”
Z. Kozaczuk
„Wehrmacht
1933–1939”
PzKpfw I Ausf A/B
1445
1945
PzKpfw II Ausf a1/a2/a3/b
90
900
PzKpfw II Ausf A/B/C 1113
PzKpfw III 98
a
ponad 55
b
PzKpfw IV 211 343
c
PzKpfw 35(t) 219 ?
PzKpfw 38(t) 59 ?
Razem 3235 ~3200
a Produkcja pierwszych wersji miała wynosić: 15 PzKpfw III Ausf A (1937 r.),
15 PzKpfw III Ausf B (1937 r.), 15 PzKpfw III Ausf C (1937–1938 r.), 30 PzKpfw III
Ausf d (1938–1939 r.). Wersja PzKpfw III Ausf E miała być w produkcji od 1938
roku. d. Jędrzejewski, Z. Lalak „niemiecka broń pancerna 1939–1945”, strona
internetowa „Achtung-Panzer!”.
b W pracy podano ilości wyprodukowanych „wczesnych” wersji (Ausf A – 10
szt., Ausf B, C i d – po 15 szt.) oraz informację o trwających dostawach czołgu
PzKpfw III Ausf E. Z. Kozaczuk „Wehrmacht 1933–1939”, s. 338–340.
c W pracy podano ilości wyprodukowanych czołgów poszczególnych wa-
riantów: 35 szt. PzKpfw IV Ausf A, 42 Ausf B i 140 Ausf C, z zaznaczeniem, że
wytwarzanie ostatniego wariantu zakończono w 1939 r. Z. Kozaczuk „Wehr-
macht 1933–1939”, s. 343.
6.
Produkcja samochodów pancernych w niemczech 1932–1944
Typ
Początek
produkcji
(rok)
Koniec
produkcji
(rok)
Wielkość
produkcji
(sztuk)
SdKfz 221
1935
1942
339
SdKfz 222
1935
1943
989
SdKfz 223
1935
1944
550
SdKfz 231/232 (6-Rad)
1932
1937
123
SdKfz 261 (6-Rad)
1932
1937
28
SdKfz 231/232/261 (8-Rad) 1937
1942
928
2 Z. Lalak, d. Jędrzejewski „niemiecka broń pancerna …”, s. 339–344.
numer
1
– lato 2008
Plik z chomika:
hermes50
Inne pliki z tego folderu:
Biuletyn DSW 2008 nr 1.pdf
(1010 KB)
Biuletyn DSW 2008 nr 2.pdf
(10246 KB)
Biuletyn DSW 2009 nr 3.pdf
(4841 KB)
Biuletyn DSW 2009 nr 4.pdf
(6666 KB)
Biuletyn DSW 2009 nr 5.pdf
(2361 KB)
Inne foldery tego chomika:
1981.10.13 Instr nr 1 LOK broń i amunicja
2010 Służba Więzienna - Szkolenie strzeleckie
Beretta wiatrówka - instrukcja obsługi
Bołotin D N - Radziecka broń strzelcka 1990r
Cudowne dziewiątki 1999r
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin