18. źródła prawa krajowego a źródła prawa unijnego
Prawo pierwotne: układy tworzące Wspólnoty Europejskie i UE, aneksy do nich, traktaty je nowelizujące, traktaty o przystąpieniu nowych państw do wspólnot, traktaty z państwami nienależącymi do wspólnot.
Praw wtórne obejmuje akty stanowione przez organy wspólnot: rozporządzenia (wiążące we wszystkich częściach, obowiązują bezpośrednio w każdym państwie członkowskim); dyrektywy (wiążą państwo członkowskie, którego dotyczą, ale pozostawiają mu swobodę wyboru środków służących realizacji określonych przez siebie zadań); decyzje (wiążą we wszystkich częściach państwo członkowskie, ale mogą być też skierowane do osób fizycznych lub prawnych).
Większość z obowiązujących konstytucji nie uznaje przed sobą pierwszeństwa prawa międzynarodowego oraz dokładnie określa miejsce jego norm w systemie prawa. Plasuje się ono zawsze poniżej konstytucji.
Stanowisko opowiadające się za uznaniem prawa UE za część składową prawa międzynarodowego:
Prawo wspólnotowe nie może być postrzegane w oderwaniu od społeczności międzynarodowej i jej nieustannej ewolucji. Relacje między prawem międzynarodowym a wspólnotowym i krajowym należy ujmować dynamicznie, a przejście od organizacji międzynarodowej o char. klasycznym do organizacji ponadnarodowej, państwa konfederalnego lub federalnego trzeba widzieć jako możliwą drogę ewolucji życia międzynarodowego. Prawo wspólnotowe nie utraciło cech prawnomiędzynarodowych.
Stanowisko opowiadające się za uznaniem samodzielności prawa UE:
Traktuje ono porządek prawny UE jako samodzielny porządek prawny spełniający wymogi oryginalności i efektywności. Jest wyodrębniony od prawa międzynarodowego mimo, że u jego podstaw leżą mający charakter prawnomiędzynarodowy akty konstytuujące UE. Decydujące znaczenie ma dająca się wyprowadzić z traktatów tworzących Wspólnoty struktura prawa, która jest inna niż w przypadku umów międzynarodowych.
Traktat lizboński przewiduje istnienie aktów o charakterze nieprawodawczym w zasięgu ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają niektóre inne niż istotne elementy aktu prawodawczego. Przed wejściem w życie traktatu lizbońskiego, zauważano brak w materii traktatowej wyraźnego rozgraniczenia uprawnień organów wspólnoty wg ich zdolności do stanowienia prawa, pozwala organom EU na podstawie wynikających z pierwotnego prawa wspólnotowego kompetencji stanowić prawo pochodne. Dzieje się tak stosownie do teologicznej wykładni, która pozwala działać UE przy braku do tego traktatowych upoważnień . taki sposób działania stanowi poważne wyzwanie dla suwerennych kompetencji państw członkowskich.
UE składa się z państw członkowskich, które przekazują przysługujące im kompetencje w określonych traktatami sprawach. Proces kształtowania woli w traktatach wyznacza p.k poszczególnych państw. Determinuje zasady udziału ich przedstawicieli w pracach na rzecz integracji i określa zakres ich pełnomocnictw.
Tylko konstytucja irlandzka przyznaje prawu UE pozycję nadrzędną. W pozostałych państwach członkowskich konstytucja lub jej zasady naczelne zachowują nadrzędność nad prawem wspólnotowym. Niewiele zmieniło przyjęcie traktatu lizbońskiego- z punktu widzenia większości obowiązujących konstytucji państw członkowskich akt ten mógłby być jednoznacznie określony tylko jako umowa międzynarodowa.
Prawa UE nie można rozpatrywać w izolacji od prawa wewnętrznego krajów członkowskich.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości: Nie stanowi naruszenia prawa UE niedokonanie zmiany norm prawa wewnętrznego, gdy cel, jakim jest przystosowanie tego prawa do prawa unijnego może być osiągnięty w drodze odpowiedniej wykładni prawa wewnętrznego lub w inny sposób, jaki dane państwo wybierze.
Pogląd polskiego TK: wykładnia prawa wspólnotowego, dokonywana przez ETS, winna mieścić się w zakresie funkcji i kompetencji przekazanych przez państwo członkowskie na rzecz wspólnot. Powinna korelować z zasadą subsydiarności, powinna być oparta na założeniu wzajemnej lojalności pomiędzy instytucjami wspólnotowo- unijnymi a państwami członkowskimi. Powinność po stronie ETS przychylności dla krajowych systemów prawnych, powinność państw członkowskich najwyższego standardu respektowania norm wspólnotowych. Państwa członkowskie zachowują prawo do oceny, czy prawodawcze organy wspólnotowe, wydając określony akt, działały w ramach kompetencji przekazanych i czy wykonywały swe uprawnienia zgodnie z zasadami subsydiarności i proporcjonalności. Przekroczenie tych ram powoduje, że wydane poza nimi akty nie są objęte zasadą pierwszeństwa prawa wspólnotowego.
Stanowisko TK dotyczące miejsca prawa unijnego w stosunku do konstytucji RP: w przypadku wystąpienia kolizji między normą konstytucyjną, a normą prawa wspólnotowego, nie można uznać nadrzędności normy wspólnotowej w relacji do normy konstytucyjnej. Nie może to też prowadzić do utraty mocy obowiązującej normy konstytucyjnej, zastąpienia jej normą wspólnotową ani ograniczenia zakresu zastosowania tej normy do obszaru, który nie został objęty regulacją prawa wspólnotowego. W takiej bowiem sytuacji należy podjąć decyzję o zmianie Konstytucji, albo spowodowanie zmian w regulacjach wspólnotowych, ostatecznie wystąpienie z UE- decyzję taką powinien podjąć naród bądź jego reprezentant.
TK: przekazanie kompetencji w niektórych sprawach rozumiane musi być jako zakaz przekazania ogółu kompetencji danego organu, przekazania kompetencji w całości spraw w danej dziedzinie, przekazania kompetencji co do istoty spraw określających gestię danego organu władzy państwowej. Konieczne jest precyzyjne określenie dziedzin, wskazanie zakresu kompetencji obejmowanych przekazaniem.
Konstytucja RP nie rozstrzyga o skutkach zasady prymatu umów międzynarodowych ratyfikowanych za zgodą wyrażoną w ustawie- nie wiadomo, czy stosowanie przepisu niezgodnego z taką umową zostaje jedynie zawieszone, czy przepis taki jest nieważny, czy nieskuteczny. Wniosek: przepis prawa wewnętrznego niestosowany ze względu na pierwszeństwo wobec niego prawa unijnego pozostaje nadal częścią systemu prawa i będzie mógł być stosowany, gdy przepis prawa unijnego przestanie obowiązywać na terytorium RP. Wtórne prawo UE: ma pierwszeństwo przed ustawami, te same skutki rozwiązywania kolizji jak przy prawie pierwotnym.
weronia155