Temat 2. Człowiek pod władzą despotyzmu. Rozważ problem, odwołując się do sceny Sen Senatora oraz innych wybranych fragmentów Dziadów cz. III Adama Mickiewicza.
SEN SENATORA
SENATOR: (przez sen)
Pismo! – To do mnie – reskrypt jego carskiej mości!
Własnoręczny – Ha! Ha! Ha! – Rubli sto tysięcy.
Order! – Gdzie lokaj? Przypnij tu! Tytuł książęcy!
A! – A! – Wielki marszałku! A... pękną z zazdrości!
(przewraca się)
Do cesarza! – Przedpokój – oni wszyscy stoją;
Nienawidzą mnie wszyscy, kłaniają się, boją.
Marszałek – grand – controleur – ledwie poznasz, w masce.
Ach, jakie lube szemrania,
Dokoła lube szemrania:
„Senator w łasce, w łasce, w łasce, w łasce”.
Ach, niech umrę, niech umrę śród tego szemrania,
Jak śród nałożnic moich łaskotania!
Każdy się kłania,
Jestem duszą zebrania.
Patrzą na mnie, zazdroszczą – nos w górę zadzieram
O rozkoszy! Umieram, z rozkoszy umieram!
Cesarz! Jego imperatorska mość – a! Cesarz wchodzi,
A! – Co? – Nie patrzy! Zmarszczył brwi, spojrzał ukosem?
Ach, najjaśniejszy panie! – Ach! – Nie mogę głosem –
Głos mi zamarł! – Ach, dreszcz, pot – ach, dreszcz ziębi, chłodzi!
Ach, marszałek...Co? Do mnie odwraca się tyłem!
Tyłem! A! Senatory, dworskie urzędniki!
Ach, umieram, umarłem, pochowany, zgniłem
I toczą mię robaki, szyderstwa, żarciki.
Uciekają ode mnie. Ha! Jak pusto, głucho!
Szambelan szelma, szelma: patrz, wyszczerza zęby –
Dbrum – ten uśmiech, jak pająk, wleciał mi do gęby.
(spluwa)
Jaki dźwięk! – To kalambur! – O brzydka mucho!
(opędza koło nosa)
Lata mi koło nosa,
Jak osa.
I epigramy, żarciki, przytyki,
Te szmery, – ach, to świerszcze wlazły mi w ucho...
Moje ucho, moje ucho!
(wytrząsa palcem ucho)
Jaki szmer! – Kamerjunkry świszczą jak puszczyki,
Damy ogonem skrzeczą, jak grzechotniki;
Jaki okropny szmer, śmiechy, wrzaski:
„Senator wypadł z łaski, z łaski, z łaski, z łaski”
(pada z łóżka na ziemię)
DIABŁY: (zstępują widomie)
Teraz duszę ze zmysłów wydrzem, jak z okucia
Psa złego, lecz niecałkiem: nałożym kaganiec,
Na wpół zostawim w ciele, by nie tracił czucia;
Drugą połowę wleczmy aż na świata kraniec,
Gdzie się doczesność kończy, a wieczność zaczyna,
Gdzie z sumieniem graniczy piekielna kraina –
I złe psisko uwiążem tam, na pograniczu:
Tam pracuj, ręko moja, tam świstaj, mój biczu!
Nim trzeci kur zapieje, musim z tej męczarni
Wrócić zmordowanego, skalanego ducha,
Znowu przykuć do zmysłów, jako do łańcucha,
I znowu w ciele zamknąć, jako w brudnej psiarni.
(A. Mickiewicz, Dziady cz. III, Warszawa 1982.)
games4you