23.02.05r.
WYKŁAD I
A. Definicja ekonomiki przedsiębiorstwa.
B. Charakter ekonomiki przedsiębiorstwa jako nauki.
C. Metody badawcze wykorzystywane w ekonomice przedsiębiorstwa.
D. Interdyscyplinarność ekonomiki przedsiębiorstwa.
E. Ewolucja ekonomiki przedsiębiorstwa.
Ad. A. Definicja ekonomiki przedsiębiorstwa.
Wg J. Duraja ekonomika przedsiębiorstwa jest to dyscyplina naukowa o:
Ø warunkach
Ø instrumentach
Ø sposobach
racjonalnego gospodarowania w przedsiębiorstwach.
GOSPODAROWANIE – pozyskiwanie, gromadzenie, przetwarzanie i wykorzystywanie zasobów dla zaspokojenia określonych potrzeb społecznych; ma charakter społeczny.
Najważniejszym ogniwem procesu gospodarowania jest przedsiębiorstwo.
RACJONALNE GOSPODAROWANIE = EKONOMICZNOŚĆ
· (z pkt. widzenia prakseologii) trzecia podstawowa forma sprawności (obok skuteczności i korzystności). Miarą ekonomiczności jest stosunek wyniku użytecznego (efektu) do kosztów działania.
· Oznaczając: W- wynik użyteczny, K- koszty, mamy następującą sytuację:
(1) W: K>1 - działanie ekonomiczne
(2) W: K=1 - działanie obojętne z pkt. widzenia ekonomiczności
(3) W: K<1 - działanie nieekonomiczne (brak racjonalnego gospodarowania; gospodarowanie nieracjonalne)
ekonomiczność – względna (stosunek)
korzystność – wartość bezwzględna
Ekonomizacja działań – zwiększenie ekonomiczności, czyli znalezienie bardziej ekonomicznego sposobu działania. Jest to dążenie do maxymalizacji przedstawionego wyżej stosunku. Ekonomizacja bywa przedstawiana w następujących formach:
Formy alternatywne
W -> maximum
ZASADA EFEKTYWNOŚCI
K constans
Przy stałych kosztach maksymalizujemy wynik użyteczny. Jest to tzw. w a r i a n t w y d a j n o ś c i o w y (wariant efektywnościowy).
W constans
ZASADA OSZCZĘDNOŚCI
K -> minimum
Przy stałym wyniku użytecznym minimalizujemy koszty. Jest to tzw. w a r i a n t o s z c z ę d n o ś c i o w y.
Forma niealternatywna ekonomizacji
Maksymalizujemy wynik (zwiększamy wydajność), minimalizujemy koszty (zwiększamy oszczędności). Oskar Lange nie widział możliwości jednoczesnego występowania formy niealternatywnej (...jak wiele innych osób).
Inne definicje ekonomiki przedsiębiorstwa:
· S. Dębski – ekonomika przedsiębiorstw jest nauką o zależnościach ekonomicznych zachodzących między poszczególnymi czynnikami potrzebnymi do wytwarzania dóbr i usług w przedsiębiorstwach oraz o zasadach organizacji pracy i zarządzania.
· Encyklopedia Powszechna PWN – ekonomika to określenie używane jako synonim gospodarowania?????? Zatem ekonomika przedsiębiorstwa to gospodarka przedsiębiorstwa.
02.03.05r.
WYKŁAD II
Ad. B. Charakter ekonomiki przedsiębiorstwa jako nauki.
Ekonomika przedsiębiorstwa jest częścią nauk ekonomicznych. Ma charakter nauki:
· Teoretycznej: bada współzależności między ludźmi a rzeczami w procesie pracy oraz związki między przedsiębiorstwem a jego otoczeniem, formułuje twierdzenia i ustala generalne zasady i metody racjonalnego gospodarowania w przedsiębiorstwie.
· Empirycznej: ustala i weryfikuje zalecane zasady i instrumenty ich stosowania w praktyce działania przedsiębiorstwem.
· Stosowanej: badania teoretyczne w ekonomice przedsiębiorstwa są ściśle powiązane z praktyką, je ma wspomagać, jest służebna.
Ad. C. Metody badawcze wykorzystywane w ekonomice przedsiębiorstwa.
Ekonomika przedsiębiorstwa wykorzystuje różnorodne metody badań naukowych. Są to m.in.:
· metoda abstrakcji,
· metody dedukcji i indukcji,
· metody heurystyczne,
· metody badań operacyjnych,
· metody porównawcze,
· metody eksperymentalne.
Ad. D. Interdyscyplinarność ekonomiki przedsiębiorstwa.
W ekonomice przedsiębiorstwa znajdujemy zastosowanie teorii i praktyki wielu nauk:
ü nauki o zarządzaniu,
ü ekonomii,
ü rachunkowości,
ü finansów,
ü analizy ekonomicznej,
ü analizy matematycznej,
ü techniki i technologii (czynnik ludzki),
ü psychologii,
ü pedagogiki (w firmach rodzinnych),
ü polityki.
Ad. E. Ewolucja ekonomiki przedsiębiorstwa.
Ekonomika przedsiębiorstwa jako dyscyplina naukowa powstała w europejskim kręgu działalności gospodarczej na początku XX w.
Istnieją trzy podstawowe przesłanki ewolucji przedsiębiorstwa:
1) dominujące doktryny ekonomiczne,
2) stadium rozwoju gospodarczego (stan, warunki otoczenia),
3) konieczność poszukiwania najlepszych rozwiązań zarządzania przedsiębiorstwem.
Wpływ 1) na funkcjonowanie przedsiębiorstwa:
Merkantylizm (Europa Zachodnia XVI – XVII w.) – doktryna, która stworzyła zasadnicze podstawy ukonstytuowania się przedsiębiorstwa jako jednostki gospodarczej. Był to system społeczno-ekonomiczny, który zmierzał do zbudowania potęgi politycznej państwa na podstawie jego potęgi gospodarczej.
Narzędzia tego rozwoju stanowiły:
· tworzenie przez państwo własnych manufaktur, kopalni i in. Przedsiębiorstw produkcyjnych,
· gromadzenie zasobów kruszcowych,
· podatki,
· rozwój administracji gospodarczej,
· pojawienie się kredytu publicznego,
· rozwój bankowości,
· wynalazki techniczne i ich zastosowanie w działalności gospodarczej.
Gł. przedstawiciele: Th. Mun, A. Serna, J. B. Colbert, w Polsce: A. M. Fredro, W. Gostkowski, M. Kopernik.
Liberalizm – (zaczął się formować w Europie Zach. Od końca XVII w. Jako ideologia rodzącej się burżuazji, kontynuacja w XVII w. I XIX) – doktryna głosząca, że państwo powinno pozostawić wszystkim jednostkom gospodarczym swobodę działania. Działalność gospodarcza stała się wyłącznie kwestią samych podmiotów gospodarczych –przedsiębiorstw, które decydowały: co, kiedy, jak, gdzie i za pomocą czego i przy pomocy kogo produkować i sprzedawać.
Narzędzia realizacji:
· zniesienie feudalnych ograniczeń wiążących chłopów,
· zniesienie ograniczeń krępujących rozwój, rzemiosła przemysłu i handlu.
Gł. przedstawiciele: Smith, Ricardo (fizjokraci).
Interwencjonizm – (rozpoczął się w okresie międzywojennym w USA i Europie Zach., rozwinął się na szeroką skalę – II wojna św.) – całokształt polityki gospodarczej państwa mającego na celu wpływanie na rozwój gospodarki, gł. przeciwdziałanie kryzysom i przyspieszenie wzrostu gospodarczego. Powstał na skutek kryzysów gospodarczych i polegał m.in. na zerwaniu z zasadami wolnego handlu i przywróceniu protekcjonistycznego systemu celnego. Po I wojna św. W wielu państwach europejskich zaczęto tworzyć przedsiębiorstwa państwowe oraz nacjonalizować przedsiębiorstwa prywatne.
Gł. przedstawiciele: J. M. Keynes
Etatystyczna gospodarka planowa (kraje socjalistyczne 1945-1989) – rynek został zastąpiony planem centralnym określającym:
· wielkość produkcji,
· strukturę produkcji,
· środki realizacji.
Stosowanie do potrzeb gospodarki i społeczeństwa.
Własność indywidualna zastąpiona społeczną. Przedsiębiorstwa sprowadzono do roli wykonawcy planu centralnego.
W S P Ó Ł C Z E S N E K O N C E P CJ E
· interwencjonizm państwowy ma być ograniczony do wprowadzenia, utrzymania i utrwalenia wolnej konkurencji,
· opieka społeczna jest wyjątkiem a nie regułą, winna mieć charakter jednostkowy a nie grupowy,
· tylko efektywne przedsiębiorstwo może liczyć na pomoc.
Neoliberalne
· istnieje potrzeba subsydiowania przez państwo przedsiębiorstw prywatnych wchodzących na rynek z natury rzeczy obsługiwany przez państwo (budowa dróg, regulacja rzek itp.).
· potrzeba ochrony celów obywateli oraz interesu gospodarczego państwa przed mechanizmami rynku,
· nie kwestionuje się jednak zasady wolności rynku oraz efektywności przedsiębiorstw.
EKONOMIKA A STADIUM ROZWOJU GOSPODARCZEGO
Można wyróżnić następujące orientacje działalności państw na skutek zmian otoczenia:
· produkcyjna,
· rynkowa,
· postindustrialna.
Orientacja produkcyjna – obejmuje erę rewolucji przemysłowej i erę produkcji masowej;
o najważniejszą inwestycją dla przedsiębiorstwa było ”co i jak produkować dużo i tanio”, a rozwiązanie tego problemu było warunkiem i zasadniczym instrumentem istnienia i rozwoju przedsiębiorstwa,
o na poziomie przedsiębiorstwa dominowało przekonanie, że to, co dobre dla przedsiębiorstwa, jest dobre tez dla kraju,
o przedsiębiorstwo stało się najważniejszym instrumentem postępu: technicznego, organizacyjnego i społeczno-gospodarczego,
o nastąpiły zmiany w konkurencji państw, polegające na zdominowaniu lub wchłonięciu konkurenta, a nie spotkaniu się z nim na rynku,
o rozszerzenie skali produkcji i sprzedaży i min. kosztu jednostkowego produkcji,
o podstawowy paradygmat ekonomiki przedsiębiorstwa. W tym okresie zwycięża ten, kto oferuje produkt o tym samym standardzie, ale o niższej cenie.
Orientacja rynkowa – kryzys ekonomiczny lat 1929 – 1933 zmusił przedsiębiorstwa do:
o przesunięcia uwagi z produkcji na rynek,
o przesunięcia uwagi produkcji ujednoliconej na zróżnicowaną.
Cechy tej orientacji:
o produkowane wyroby standardowe przestały być czynnikiem sukcesu przedsiębiorstwa,
o gł. czynnikiem rozwoju przedsiębiorstwa stała się sprzedaż produktów,
o punktem wyjścia zarządzania przedsiębiorstwem stało się badanie potrzeb rynku,
o pojawiły się środki wspierania sprzedaży: reklama, promocja, zróżnicowanie cen i produktów, public relations, komunikacja społeczna,
o przedsiębiorstwa zakładały własne oddziały i laboratoria badawcze, inicjowały badania naukowe,
o przedsiębiorstwa stały się bardziej otwarte na otoczenie.
Orientacja postindustrialna (tzw. wiek nieciągłości lub „trzecia fala”);
o pojawiła się w latach 60. XX wieku. Została wywołana zaistnieniem wielu nowych zjawisk społecznych i ekonomicznych,
o proces demokratyzowania stosunków społecznych,
o działalność i postulaty związków zawodowych,
o rozwijające się ruchy społeczne, np. konsumeryzm, ruchy na rzecz ochrony środowiska,
o ...
wuzeczek1