GLIKOZYDY NASERCOWE
-Są roślinnymi pochodnymi steranu i dzielą się na 2 podstawowe grupy:
-wroślinach kardenolidy i bufadienolidy występują głównie w postaci połączeń glikozydowych; większość zidentyfikowanych związków tej grupy stanowią kardenolidy
- Spotykane są w rodzinach: Ranunculaceae, Moraceae, Cruciferae, Leguminosae, Tiliace, Stercufiaceae, Celastraceae, Scrophuiariaceae, Apocynaceae Asclepiadaceae, Labiateae, Euphorbiaceae, Liliaceae
-Dotychczas poznano ponad 500 glikozydów nasercowych i około 95 aglikonów
-Jedynym ekonomicznie opłacalnym źródłem glikozydów nasercowych są surowce roślinne
-Ze względu na cenne działanie lecznicze glikozydy nasercowe są jednymi z najważniejszych związków naturalnych
BUDOWA CHEMICZNA GLIKOZYDÓW NASERCOWYCH
-Szkielet cząsteczki stanowi układ cyklopentanoperhydrofenentrenu
-W pozycji 17 znajduje się w położeniu β pięcio- (kardenolidy) lub sześcio- (bufadienolidy) -członowy pierścień laktonowy
-W pozycji 3 znajduje się grupa hydroksylowa w położeniu β, poprzez którą wiążą się O-glikozydowo cząsteczki cukrów
-W pozycji 14 znajduje się w położeniu β grupa hydroksylowa
-Grupy metylowe (atomy węgla 18 i 19) są w położeniu β
-Pierścienie A i B układu steranowego znajdują się w konfiguracji cis, B i C - trans, a C i D - cis (budowa taka warunkuje działanie biologiczne)
-Badania wykazały, że uwodornienie pierścienia laktonowego lub jego otwarcie, brak grup -OH w pozycjach 3 i 14, zmiana konfiguracji β na α, układu pierścieni AB z cis na trans, oraz całkowita utrata cukrów w wyniku hydrolizy zmniejsza lub znosi całkowicie aktywność farmakologiczną glikozydów nasercowych
-Glikozydy nasercowe zawierają od 1 do 5 cukrów związanych O-glikozydowo z aglikonem w pozycji C-3
-Obok D-glukozy występują: L-ramnoza, D-/+/-digitoksoza, D-/+/-cymaroza, oraz inne 2,6-dideoksycukry i ich 3-metylowe i 3-acetylowe pochodne
-Cukry wchodzące w skład glikozydów nasercowych mają budowę piranozowąi wiążą się między sobą wiązaniem β(1->4); jeżeli w cząsteczce glikozydu występuje glukoza - znajduje się ona zawsze na końcu łańcucha cukrowego
DZIAŁANIE I ZASTOSOWANIE GLIKOZYDÓW NASERCOWYCH
-Niezależnie od różnic w budowie chemicznej, glikozydy nasercowe wywierają podobny typ działania farmakologicznego; poszczególne związki różnią się natomiast profilem farmakokinetycznym (co ma znaczenie dla dawkowania)
-Wskazaniem do stosowania glikozydów nasercowych jest przewlekła bądź ostra niewydolność krążenia pochodzenia sercowego; nadkomorowe tachykardie i tachyarytmie, migotanie i trzepotanie przedsionków
NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA POCHODZENIA SERCOWEGO
Istota -> niedostateczna siła skurczu mięśnia sercowego
Skutki:
-Maleje objętość minutowa serca
-Gorsze zaopatrzenie tkanek w krew tętniczą
-Zaleganie krwi w komorach i przedsionkach
-Wzrasta ciśnienie żylne i w naczyniach włosowatych
-Maleje przepływ krwi, powstają zastoje żylne i obrzęki
-Niedotlenienie tkanek prowadzi do kwasicy i uszkodzeń narządów wewnętrznych
DZIAŁANIE BIOLOGICZNE GLIKOZYDÓW NASERCOWYCH:
1.Mechanizm działania à bezpośrednio na mięsień sercowy, wiązanie glikozydów nasercowych z zależną od magnezu ATP-azą Na+/ K+
2.Profil działania à farmakodynamika taka sama dla wszystkich glikozydów nasercowych, różnice w farmakokinetyce
3.Glikozydy nasercowe działają:
-Inotropowo dodatnio (zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego)
-Chronotropowo ujemnie (zmniejszają częstość skurczów)
-Dromotropowo ujemnie (zmniejszają przewodzenie bodźców)
4.Skutki powyższych działa:
-Wzrasta pojemność minutowa serca
-Do narządów napływa więcej krwi tętniczej, pojawia się działanie moczopędne (działanie wtórne)
-Zwiększa się odpływ krwi z układu żylnego; ustępują zastoje i obrzęki
-Dawki glikozydów nasercowych już 1,5 do 3 razy większe od leczniczych mogą. prowadzić do objawów zatrucia; w ciężkich przypadkach może dojść do całkowitego bloku przedsionkowo-komorowego, bradykardii lub tachykardii komorowej i migotania przedsionków
-Jony wapnia (szczególnie podane pozajelitowo) wzmagają działanie glikozydów nasercowych; zbyt niski poziom wapnia w organizmie osłabia działanie glikozydów
-Jony potasowe działają antagonistycznie do glikozydów nasercowych; niski ich poziom (np. wywołany środkami moczopędnymi) prowadzi do nadwrażliwości na toksyczne działanie glikozydów
SUROWCE KARDENOLIDOWE
Digitalia purpureae folium-liść naparstnicy purpurowejDigitalis purpurea- naparstnica purpurowa
Scrophulariaceae- trędownikowate
-glikozydy kardenolidowe àpierwotne (purpureaglikozydy) àwtórne (digitoksyna, gitoksyna),
-glikozydy pregnanowe,
-saponiny steroidowe poch. spirostanu(digitonina, digonina, gitonina),
-flawonoidy:luteolina, apigenina i ich glikozydy
-antrachinony,
-kwas cholorogenowy, kawowy,
-cholina
-enzym digipurpurydaza rozkładający glikozydy nasercowe
-za najważniejsze uważa się odmiany surowca zawierające znaczną ilość digitoksyny;
-digitoksyna działa powoli i długotrwale, bardzo dobrze wchłania się z przewodu pokarm, wiąże się silnie z białkami surowicy krwi, silnie kumuluje się w organizmie
-Gitoksyna jest pod względem ilościowym jednym z głównych glikozydów naparstnicy purpurowej; nie wchłania się z przewodu pokarmowego; utrudnia wchłanianie digitoksyny; nie jest stosowana
-Saponiny sterydowe ułatwiają resorpcję glikozydów nasercowych w przypadku preparatów galenowych
-Glikozydy pregnanowe nie działają na serce
-niewydolność krążenia pochodzenia sercowego - przypadki z szybką czynnością komór, na tle wad zastawkowych serca, na tle nadciśnienia, na tle przewlekłych zmian zwyrodnieniowych serca, na tle oporów w krążeniu małym; w zaburzeniach rytmu serca, niemiarowości z migotaniem przedsionków, częstoskurczu napadowym
!leczenie pod kontrolą lekarza
Digitalia lanatae folium-liść naparstnicy wełnistejDigitalis lanata- naparstnica wełnista
-glikozydy kardenolidowe pierwotne tzw.lanatozydy A – E i odpowiadające im wtórne,
-glikozydy pregnanu,
-saponiny sterydowe poch.spirostanu
-flawonoidy luteolina, skutelareina, --poch. azotowe cholina, acetylocholina, --poch.digitoksygeniny (Lanatozyd A, Acetylodigitoksyna, Digitoksyna)
-poch. gitoksygeniny, digoksygeniny, diginatygeniny, gitaloksygeniny
-lanatozyd A silnie kumuluje się w organizmie, choć bardziej wartościowy jest lanatozyd c - szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, słabiej niż digitoksyna wiąże się z białkami krwi, spośród glikozydów naparstnicy wełnistej w najmniejszym stopniu ulega kumulacji
- zastosowanie jak w purpurowej, ale działają szybciej, intensywniej, w mniejszym stopniu zwalniają czynność serca, mniej ulegają rozpadowi
Strophanti semen-nasienie strofantusaStrophantus gratus-strofant (skrętnik) wdzięczny
Apocynaceae- toinowate
kardenolidy poch. ubageniny - strofantydyny G
-nie wchłaniają się z prz.pokarm,
-podawane pozajelitowo,
-działanie szybkie, krótkie, nie kumulują się,
-inotropowo (+), mocniej niż niektóre glik.naparstnicy,
-w niewielkim stopniu zwalniają czynność serca, ostre przypadki,początek zawału
- szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, słabiej niż digitoksyna wiąże się z białkami krwi, spośród glikozydów naparstnicy wełnistej w najmniejszym stopniu ulega kumulacji
Strophanti semen-nasienie strofantusaStrophantus kombe-strofant (skrętnik)
zespół glikozydów: strofantyna K (poch.strofantydyny,strofantydolu i peryplogeniny)
Convallariae herba-ziele konwaliiConvallaria maialis-konwalia majowa
Liliaceae-liliowate
-Kardenolidy
*aglikony: strofantydyna, strofantydol, peryplogenina,sarmentogenina, bipindogenina,
*poch. strofanty dyny: konwalatoksyna, konwalozyd,
* poch. strofantydolu: konwalotoksol, konwalotoksoiozyd
* poch. sarmentogeniny – redoksozyd, redoksyna,
-saponiny sterydowe,
-flawonoidy (poch. kwercetyny i izoramnetyny),
-kw.chelidonowy,
-olejek farnezol (kwiaty)
podobnie jak strofantowców, ale słabiej, kumulują się w niewielkim stopniu, działają szybko, słabo wchłaniają, są izolowane z surowca, w nalewkach z saponinami
Adonis vernalis herba-ziele miłka wiosennegoAdonis vernalis-miłek wiosenny
Ranunculaceae-jaskrowate
-kardenolidy: adonitoksyna, adonitoksol,cymaryna,β-strofantyna K,
-glikozydy pregnanowe (nie działają na serce)
-flaw.(orientyna, luteolina, witeksyna),
-alkohol cukrowy: adonitol
jak konwalia, 2xsłabiej, słabo wchłaniają się, nie kumulują, łagodnie uspokajająco, moczopędnie, lekkie niedomogi serca
Nerii foliumliści oleandraNerium oleander-oleander
Apocynaceae-toinowate
oleandryna
jak naparstnice
Erysimi herba-ziele pszonkaErysimum perowskianum
Cruciferae-krzyżowe
helwetykozyd
SUROWCE BUFADIENOWE
Scillae bulbus- cebula morskaScilla maritime
-glikozydy bufadienolidowe: poch scylareniny (glukoscylarena A, scylaren A, proscylarydyna A)
-scylirozyd - w odm. Czerwonej (substancja toksyczna dla szczurów, i działa trująco na OUN)
-silnie inotropowo(+),
-bezpośrednio moczopędnie na nerki,
-w niedom. sercowej,
-dział. szybko, słabo kumulują,doustnie,dożylnie
Hellebori radix- korzeń ciemiernikaHelleborus nigerHelleborus purpurescens- różne gatunki
gikozyd helebryna
Leonuri herba- ziele serdecznikaLeonurus cardiaca- serdecznik pospolity
Labiatae-wargowe
-glikozydy bufadienolidowe zglikozydowane Glu i Ramn.,
-protoalkaloidy (stachydryna),
-kw. Ursolowy, irydoid (marrubina), leonuryd,
-glikozydy goryczkowe,
-garbniki,
-flawonoidy
-uspokajające na OUN,
-...
anitka3006