Ivar Lo-Johansson-Śmierć fornala.pdf

IVAR LO-JOHANSSON

ŚMIERĆ FORNALA

N azywał się Brabant, stary fornal w majątku ziemskim

w Sörmlandii. W życiu jego nie zdarzyło się nigdy nic

szczególnego.

• Kiedy byt jeszcze w pełni sił, zdawało się, że nikt nie

zwraca na niego uwagi. Gdy dzwon wzywający do pracy

dziennej zaczynał bić pod okapem stajni, Brabant wycho-

dził do roboty w polu. Gdy wieczorem tenże dzwon oznaj-

miał koniec dnia roboczego, wracał do domu. Co roku płacił

podatek nie wiedząc, na co idą te pieniądze. Żona zrzędziła

na niego podobnie jak żony innych fornali na swoich mę-

żów. Gdy dzieci jego podrosły, wyfrunęły z domu, poszły

do miasta. Czasem, bardzo rzadko, Brabantowi przycho-

dziło do głowy, że w starości może będzie mógł pracować

nieco mniej. Miałby wtedy trochę czasu na wspominki.

O tych swoich myślach nie mówił nikomu.

Z wiekiem stwierdził, że ukształtował swoje życie tak,

że nabrało pewnego znaczenia i zdecydowanych konturów.

Był zawsze wysoki, a z upływem lat stał się dorodnym

mężczyzną. Miał długą brodę i jasne oczy. Nie wiadomo

skąd wywodziła się ta jego postawa. Ale zaczął wyróżniać

się z daleka spośród innych fornali. Gdy rozsiadali się na

posiłki i dla odpoczynku pod dębami, drzewami błogosła-

wionymi, oddawano mu nieco lepsze miejsce. Sam uważał,

iż dzieje się tak dlatego, że długo pracował w tym majątku.

Gdy Brabant miał lat pięćdziesiąt dziewięć, przyszło

pierwsze ważniejsze zdarzenie w jego życiu. Zachorował.

Lekarze i jeszcze parę osób wiedziało, że musi umrzeć,

nim skończy sześćdziesiątkę. On sam nic o tym nie wie-

dział.

Mniej więcej w tym samym czasie przyjechał do domu

w którąś niedzielę jego najstarszy syn. Przywiózł kilka

flaszek piwa. Również i ojciec napił się piwa. Smakowało

mu. Ale zrobiło mu się po tym gorzej. Syn wieczorem

odjechał z powrotem do miasta.

Nastąpił teraz okres, w czasie którego Brabanta jakby

dopiero odkryto. Znalazł się w centrum zainteresowania

wszystkich. Doznawał swoistego zadowolenia wiedząc, że

jest chory. Pracował dalej, nie stękał więcej niż to było

konieczne, ałe jego długie ciało zginało się w kabłąk od

bólu w boku. Równocześnie zaś jak gdyby się na tym bólu

podpierał.

Wszyscy sąsiedzi wiedzieli, albo przynajmniej mogli się

domyślić, jak cierpiał stary Brabant. Patrzyli na niego

właśnie w taki sposób, jak się patrzy na chorego. Pytali

go czasem, jak się czuje, a on odpowiadał, że z tym bywa

różnie. Jak przez dzień czy choćby przez chwilę było nieco

lepiej, zdawało mu się, że odniósł wielkie zwycięstwo.

Odczuwał zadowolenie, o którym nigdy nawet nie zama-

rzył, będąc całkiem zdrowym.

— Wszyscy musimy kiedyś umrzeć — mawiał. —

Wszyscy powędrujemy tą drogą. Oby tylko można to było

zrobić w domu, we własnym łóżku.

Gdy Brabant po całodziennej pracy zabierał się do

rąbania drzewa koło drewutni, odczuwał znowu ów silny

ból. Bolało go nieustannie i wtedy pozwalał czasem pola-

nom spadać, jak same chciały.

Całe jego ciało osłaniało jak gdyby chorobę, podobnie

jak odzież osłania ciało, toteż znosił ból z wielką cierpli-

wością. Przywykł, że jest on cząstką jego życia, pierwszym

odczuciem, gdy budził się rano, ostatnim, gdy kładł się

wieczorem spać. Od dawna już zdążył oswoić się ze swoją

chorobą.

Nagle ktoś powiedział:

-— Płaciłeś państwu podatki przez całe życie. Teraz,

kiedy jesteś chory, państwo musi się tobą zająć! Idź do>

szpitala!

Z początku nie chciał o tym myśleć, ale wszyscy zaczęli

mówić, że jest to jego obowiązkiem. Obowiązkiem? Jakżeż

to? Raczej prawem, gdyż płacił przecież podatki, ale nie

obowiązkiem. Wtedy powiedziano mu:

— Jak już nie dla czego innego, zrób to dla rodziny. Co

to, nie chcesz być zdrowy?

Nie znalazł na to odpowiedzi. Nie chciał przecież pozba-

wiać czegoś swej rodziny. Skutek był taki, że Brabant po-

szedł do szpitala.

Czasy, które minęły, i te nowe, które nadeszły, zazna-

czyły się w jego przypadku w charakterystyczny sposób.

Przyszedł wprost z poła do szpitala. Musiał zostawić sze-

rokie, rozległe pola, z pracującymi na nich fornalami i wy-

robnikami i leniwie pasącym się bydłem, dla nowoczesnego

szpitala, który postawiło dla niego państwo. Zawieziono

go do jasno oświetlonej sali operacyjnej, urządzonej na

najwyższym poziomie według najnowszej techniki, i tam

stwierdzono, że wypadek jego jest beznadziejny.

.Choć zawsze pragnął umrzeć w domu, we własnym

łóżku, leżał dalej w szpitalu.

W majątku od dawna rozeszła się wiadomość, że Bra-

bant z tej choroby nie wyjdzie, że musi umrzeć. Żona jego

mówiła:

— Jak teraz pomyślę, to przypominam sobie, że już

w zimie było to po nim widać. Rąbał coraz dłuższe polana.

W końcu nie chciały wcale wchodzić do pieca.

Sąsiedzi gadali:

— Gdyby było wiadomo, że to się już tak daleko posu-

nęło, mógłby przecież równie dobrze zostać w domu.

A na to żona:

— Chyba najchętniej byłby został. Ale równocześnie

chcieliśmy zrobić dla niego, co tylko możliwe. Choć rozu-

miałam, że to już-za późno.

Tak więc tylko sam Brabant był aż żenująco nieświa-

domy, co się z nim działo. Leżał w łóżku i o niczym nie

wiedział. Lekarze, szpital, sąsiedzi wiedzieli wszystko.

Wierzył wprawdzie lekarzom, ałe nie chciał ich pytać,

a wszyscy milczeli. Pielęgniarki chodziły koło jego łóżka

bez słowa. Ściany były nieme. Koledzy z sąsiednich łóżek

patrzyli na niego niemo. Wszyscy byli chętni do niesienia

pomocy. Ale milczeli.

O, Brabant starał się być spokojny, sprawiać jak naj-

mniej kłopotu, okazywać wdzięczność za to, co dla niego

robiono. Ale gdy ból stawał się zbyt ostry i Brabant nie

mógł prawie przyjmować jedzenia, wtedy robił się przecież

wymagający. Wtedy pragnął wyjść ze szpitala. Chciał iść

do domu!

Jego wspomnienia — to skwarne dni na polach. To

wielka, porośnięta dębami równina, gdzie fornale przez

wiele pokoleń własnym potem zraszali ziemię. To wczesne

poranki przedwiosenne, kiedy to już o piątej wydeptana,

pełna sęków podłoga w kuchni fornalskiej dudniła od

ciężkich kroków obutych nóg. To zawieszony pod okapem

stajni dzwon wzywający do pracy dziennej, pokrzykiwania

mężczyzn i ciche trajkotanie dziewek. Co powiedzą ko-

ledzy, że on tak tutaj leży? W takich chwilach chciał ko-

niecznie wracać do domu.

Pewnego dnia przyszedł go odwiedzić syn. Niski, przy-

sadzisty siedział w milczeniu przy łóżku chorego. Brabant

odezwał się:

— Nie mógłbym to ja dostać takiego piwa, jakim mnie

poczęstowałeś wtedy, kiedy przyjechałeś na niedzielę do

domu?

Nigdy przedtem ojciec nie prosił o piwo. Teraz to uczy-

nił. Krępy, barczysty syn poszedł zapytać siostry.

— Piw^a? Teraz? To byłoby morderstwo! — powiedziała

siostra. Nie ma nawet mowy o tym...

Syn wróciił z tą decyzją. Nie, ojcu nie wolno napić się

piwa.

— Tak przypuszczałem — odpowiedział krótko Bra-

bant. W głębi duszy myślał, że pewnie nie zapłacił dość

podatków. Syn opuścił go niebawem. I Brabant znowu sta-

rał się, aby godziny jakoś biegły i przemijały.

Ale później poczuł skruchę. Nie chciał pytać o nic wię-

cej. Czy aby nie sądzono, że sprawia za dużo kłopotu? Czy

nie uważano go za zbyt uciążliwego pacjenta? Wtedy po-

myślał o tym, co mówiono w domu, przed wyjazdem do

szpitala. Leżąc tu, wykorzystuje swoje prawa. Ałe czy to

było jego obowiązkiem?

Raz przyszła żona. Przyjechała za wcześnie. Musiała

więc czekać na ławce w korytarzu szpitalnym na czas

odwiedzin. W końcu pozwolono jej wraz z wielu innymi

odwiedzającymi wejść do sali.

Siedziała przez chwilę zakłopotana przy jego łóżku.

Nic do siebie nie mówili. Otoczenie było zbyt niezwykłe,

inni pacjenci i odwiedzający ich goście patrzyli na nich.

Oboje nie przywykli omawiać swoich spraw w obecności

obcych.

•— Nie wiem, co oni chcą ze mną zrobić •— odezwał się

wreszcie Brabant, nieudolnie ukrywając pytanie. — Czy

będzie operacja, czy nie?

Żona odwróciła wzrok. Wszyscy przecież już wiedzieli.

Tylko sam Brabant był aż krępująco ślepy. Pomyślała, że

wstydzi się za niego. Rozejrzała się dokoła, czy inni pac-

jenci nie słuchają.

—• Może obejdzie się bez operacji — powiedziała z za-

kłopotaniem, myśląc o tych innych, którzy się przysłuchi-

wali.

Zdawało się, że Brabant nie zrozumiał.

— Nie wńem, co oni ze mną zrobią — powtórzył i ciąg-

nął dalej: — Wszyscy tutaj są tacy zacni, ale człowiek nic

nie wie. Jak myślisz, będą mnie operować?

Znów odwróciła oczy. Ona i ci inni byli jakby z sobą

sprzysiężeni. Tylko Brabant nie chciał zrozumieć.

— Właściwie nie ma też co się tak rwać do tej opera-

cji — dodał, nie otrzymawszy odpowiedzi na swoje pyta-

nie. -— Jak tam z żytem? Czy nie było za sucho w, czerwcu,

przy kłosieniu?

Żona ukradkiem sięgnęła do kieszeni spódnicy. Przy-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: