Josef Kjellgren-W polsce pochowany.pdf

JOSEF KJELLGREN

w polsce pochowany

Jeszcze niedawno był tu tylko naturalny, piaszczysty

brzeg morski, o który uderzały fale. Nad brzegiem tym

leżała brudna, szara, rozpadająca się wioska, zamieszkała

przez garstkę ludzi. Biednych rybaków, którzy utrzymy-

wali się z niespokojnego morza. Cisza panowała tu wówczas

i spokój. Czasem tylko jesienią przeciągały wzdłuż zatoki

gwałtowne sztormy; czasem jakaś łódź rozbijała się i załoga

szła na dno. To ryzyko istniało, tak jak istniała jego bez-

litosna świadomość. Wdowy i osierocone matki wędrowały

błotnistą drogą do wiejskiego kościoła, żeby zapalić świecę

u stóp Matki Boskiej i prosić księdza, by włożywszy ornat

odprawił mszę i modły za dusze zmarłych.

Straszliwe zimy spadały na to miejsce tumanem burz

śnieżnych i metrowymi zaspami, które grzebały w mroź-

nym uścisku niskie, szare domy. Iglasty las stał jak

czarny, nieprzebyty mur, odgradzając tę rybacką wioskę

od reszty świata. Samotność była tu we wszystkim:

w ciemnym mroku zimowych wieczorów, w walce i trudzie,

w szybko mijających godzinach radości w objęciach za-

mroczenia.

Lato objawiało swoje ubogie piękno w kwitnących

wrzosach, płomiennoczerwonych ostach i szarpanej wiatrem

wiklinie, która pokornie słała się po ziemi. Ludzie żyli tu

nieświadomi niczego, pod osłoną tysiącletnich tradycji.

Walczyli, byli pokonywani i zwyciężali. Ostra, surowa

natura szalała jak sztorm i zmagano się z nią na śmierć

i życie. To miejsce, na którym żyło kilka dziesiątków ludzi,

płynąc morzem mijało się obojętnie. Samotne wybrzeże

i kilka rozpadających się chat, skupionych szarym pierś-

cieniem wokół kościoła i gospody. W kościele panował

nastrój skupienia — nieśmiały lęk śmierci rozpościerał

się pod mrocznym sklepieniem; w gospodzie, przy zabru-

dzonych drewnianych stołach, spijano w sobotnie wieczory

najtańsze wino, jakie można było dostać w Galicji —

cierpki sok górskich gron, które dojrzały w cieniu. Po-

ruszano się w ciasnym kręgu pracy i wciąż tych samych

rozrywek. Ludzie znali swój świat i wiedzieli, czego

w nim można oczekiwać: połowów w zatoce, niebezpie-

czeństwa i nagłej śmierci, wesołych tańców na zabawach

i cierpkiego, górskiego wina z Galicji, które płynęło

ogniem we krwi przez kilka szczęśliwych godzin zapomnie-

nia.

Tymczasem coś strasznego wydarzyło się w świecie,

oddalonym o setki mil od wioski. Tu nadal śpiewano za-

chrypniętymi głosami i nadal pracowano. Morze dawało

biedakom część swego niezmierzonego bogactwa. Sztormy

i potęga morza były jedynymi siłami, z którymi liczono się

poważnie. Nie znalazł się jeszcze nikt, kto by okiełznał

sztorm i nikt, kto uciszyłby morze. Ale w każdy wolny od

pracy sobotni wieczór przy stołach w gospodzie dysku-

towano o tym, co się dzieje gdzieś tam w nieznanym

świecie. Ze wsi zabierano młodych mężczyzn do walki

o coś, do obrony części kraju, w którym żyją. Niektórzy

z nich nie wrócili już nigdy, ci co wracali, opowiadali

o okropnościach, jakie działy się po drugiej stronie ciem-

nych lasów. Ale nikt jednak nie myślał, że skutki tych

dalekich wydarzeń obejmą to pustynne wybrzeże i że

całkowicie przetopią tutejsze życie w nowe kształty. Wtedy

miejsce to nazywało się Gdingen — teraz nazywa się

Gdynia. Ale zmieniła się nie tylko nazwa. Dawnej ubogiej

wiosce nadano inny charakter i inne znaczenie. Przestała

być nieznana, rozrosła się na samotnym pasie wybrzeża

w port, do którego zawijały statki wszystkich narodowości.

Stała się miejscowością, z której płynęło nowe życie.

Kiedyś mieszkała tu tylko uboga ludność rybacka. Męż-

czyźni walczyli z żywiołami, prądy i wichry niszczyły ich

sieci, łodzie szły na dno, a oni sami znaleźć mogli śmierć

we wzburzonym morzu. W chatach panował w tamtych

czasach głód. Tym, którzy pozostali, nędza zaglądała do

okien. Kobiety i drobne, czarnookie dzieci jak bliskich

przyjaciół znały długie dni bez chleba. Były chwile, że

kobiety szukały pocieszenia w kościele. Ale potem znów

wracały do ciężkiej i smutnej rzeczywistości. Do ciężkiej

walki, którą toczyły dzień po dniu. Życie było ubogie

i znojne, ale ludzie żyli blisko siebie, znali się nawzajem,

ciepło wspólnoty dawało im poczucie bezpieczeństwa.

Stukały i dudniły warsztaty tkackie, barwy i wzory

tkanin przejęto w dziedzictwie od poprzednich pokoleń.

Trzeba było doglądać trzody: co dzień dopatrywać kilku

chudych sztuk bydła. Czarne łaciaste wieprzki orały

piaszczystą ziemię długimi ryjami szukając w niej pokar-

mu. Kiedy nie było ryb, świnie dawały omastę do czarnego

chleba. A dzieci w żółtym bursztynie, który rozrzutne

i bezlitosne fale wyrzucały na brzeg, rzeźbiły Matkę Naj-

świętszą i kościoły. Kiedy się miało szczęście, można było

dostać za nie w Gdańsku parę groszy. Kościół, obraz

Matki Boskiej; ludzie żyli blisko ziemi z silną wiarą w to,

co kiedyś miało nastąpić.

Teraz wdarły się nowe czasy.

Dawną wioskę pochłonęło budujące się wielkie miasto.

Nowi ludzie napłynęli ze wszystkich stron. Bogaci, zdolni

stworzyć niebywałe możliwości; ale także ludzie z pustyni

rękoma, odziani w strzępy worków, ci, którzy okupują

swój byt tysiącem cierpień. Nowe miasto nad morzem:

przybyło knajp, zbudowano domy, pozakładano ulice,

a proste jak strzała keje wbiegały śmiało do wody. Dawne

mocne uczucie wspólnoty rozsadził napór nowych czasów.

Powstaje miasto — dawne formy bytowania giną.

Całe życie stało się uboższe niż kiedykolwiek. Ludzie

nie znają się nawzajem tak dobrze jak dawniej. Nie są

już dla siebie tak dobrymi sąsiadami i przyjaciółmi, jakimi

byli, kiedy wszystkich spajały wspólne interesy. Nie biorą

już udziału w radościach i troskach innych. Mała wspól-

nota wioski rozpadła się, odrzucona została wstecz,

w dawno miniony czas. Wszystko jest teraz potężniejsze

i większe niż dawniej, bardziej niespokojne, kipiące. Czas

przyniósł ze sobą wiele dobrego i wiele złego. Gdyby

wziąć to wszystko i rzucić na wagę, żeby ocenić wartość

rozwoju, nikt chyba nie wiedziałby, jaki będzie tego

wynik. Teraz dawni mieszkańcy wyglądają obco w nagle

odmienionej wiosce. Ale wśród tego całego podniecenia

i zamieszania zachowują swój spokój i ufność. Nawet

jeśli niektórzy mają grosz na przeżycie dnia, nie ma

w nich tej pewności siebie nowo przybyłych ludzi interesu;

biedacy nie przypominają też dawnych, ani nowych wy-

nędzniałych poszukiwaczy szczęścia, którzy napłynęli

ze wszystkich stron. Urzędnicy, konsulowie, handlowcy

i robotnicy, policjanci i żebracy: dawni mieszkańcy różnią

się od nich wszystkich. Można ich poznać po surowych,

spalonych na brąz twarzach, po spokojnym i mocnym

spojrzeniu. Żaden z nich nie paraduje w kosztownym

futrze ani też w barwnym mundurze, na podobieństwo

licznie tu reprezentowanych wojskowych; ale i żaden

z nich nie okrywa się strzępami worków jak żebracy,

którzy wielkimi gromadami przywędrowali na to miejsce

z różnych stron kraju.

I oto rozgrywają się wydarzenia, które dawniej nie

mogłyby mieć tu miejsca.

Było to w pełni zimy i w całym porcie trwała for-

sowna praca z załadunkiem. Dźwigi węglowe poruszały

się całą dobę w świetle lamp acetylenowych. Na redzie

stało trzydzieści siedem statków czekając na rudę cynko-

wą, węgiel i żelazo. Mróz był niebywale ostry. Ulicą szli

patrolujący policjanci w długich, czarnych kożuchach.

Spoza nastawionych kołnierzy widać było tylko ich szero-

kie, sine od mrozu twarze. Nocą na nagich kamiennych ke-

jach płonęły ogniska wartowników. Węgiel palił się na

mroźnym powietrzu miękkim żółtoczerwonym blaskiem.

Płomienie rzucały osobliwe, nerwowe światło na sznury

pociągów, ciemne wagony towarowe, czarne kadłuby

statków i brudny śnieg na ziemi. Niepokoiliśmy się wszy-

scy, że zamarzniemy w tym porcie. Wicher dmiący w stro-

nę wybrzeża z północnego zachodu wtłaczał do ujścia zato-

ki lody z morza. Z każdym dniem wśród dźwięków jakby

tysiąca dzwonków zbliżała się jego lśniąct ściana. Ranka-

mi, o pierwszym świcie trzydziestu siedmiu kapitanów sta-

wało na mostkach, by z lunetą przy oku zbadać mglisty

i groźny, granatowy horyzont Bałtyku. Z każdą godziną

lód był bliżej. Wszyscy byliśmy tego świadomi. Do-

wództwo, my z pokładu i gorliwi dokerzy na nabrzeżu.

Jeśli dziesięć załadowanych statków mogło opuścić port

po południu, nazajutrz dziesięć nowych czekało w tym

samym miejscu. Nowy port nie rośnie w senności i le-

nistwie. A lody zbliżały się coraz bardziej. Jeśli wyjście

z portu jest już zablokowane, czy będziemy stać tu miesiąc

lub dwa czekając, aż otworzy się droga na pełne morze?

Pytanie to interesowało wszystkich w najwyższym stopniu.

Słyszeliśmy od innych marynarzy, że dawniej zdarzały

się już takie wypadki. Port wyrósł zbyt szybko i nie mógł

jeszcze obsłużyć statków równie sprawnie jak inne porty.

Staliśmy na redzie już cztery doby, czekając na miejsce

przy nadbrzeżu pod dźwigami węglowymi. „Byleby nas

tam tylko podciągnęli, a będziemy gotowi w mgnieniu

oka" •— powiedział jeden z naszych, który już bywał

przedtem w Gdyni. „Wyładowują od razu całe wagony

kolejowe na pokład. Robi się takie same piekło, jak

pod obstrzałem angielskich karabinów maszynowych.

Tyle, że zachowują się inaczej. Kiedy zwalają węgiel, ma

się wrażenie, że wyrwie dno z kadłuba statku. No i pracują

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: