Samorzad terytorialny w krajach UE.doc

Samorząd terytorialny w krajach UE

Wykład I

Pojęcie władzy publicznej – za organy władzy publicznych można uznać wszystkie te instytucje, które mają ustawowe prawo do podejmowania decyzji wiążących obywateli i inne podmioty prawa.

Władza publiczna – władze państwowe.

Państwo a samorząd:

·            Państwo

- o. hierarchiczna

- o. scentralizowana

- poziomy podział kompetencji

·            Samorząd

- o. niehierarchiczna

- zdecentralizowana

- pionowy podział

Subsydiarność 3 cechy:

- autonomii

- dynamiki

-proporcjonalności

W Polsce:

- decentralizacja

- subsydiarność

- unitarny charakter państwa

Samorząd terytorialny – to mieszkańcy to my.

Samorząd a inne instytucje społeczeństwa obywatelskiego.

I Sektor Państwo

II Sektor samorząd

III Sektor Społeczeństwo obywatelskie (fundacje, stowarzyszenia)

Geneza europejskich modeli samorządu terytorialnego:

- niecentralizacja (Anglia, Szwecja)

- decentralizacja (Niemcy, Francja)

Podstawowe kwestie wspólne samorządów europejskiego:

- szczeble samorządu terytorialnego nie tworzą hierarchii

- nadzór na zasadzie legalności

- co najmniej 2 szczeble

- ogólnoeuropejskie standardy samorządu terytorialnego

- nieustająca reforma administracji terytorialnej.

Wykład II

Cechy wspólne:

- jednostki podstawowe w podziale terytorialnym we wszystkich państwach członkowskich UE mają charakter wspólnot lokalnych o statusie samorządowym

- w niektórych państwach samorząd funkcjonuje na dwóch szczeblach poniżej poziomu regionalnego

- zwykle jednostki samorządu terytorialnego nie znajdują się w stosunkach wzajemnej zależności

- relacje między nimi i ich kompetencje są bezpośrednio opisane w przepisach prawa

- wyższe jednostki władzy lokalnej o charakterze samorządowym wypełniają często funkcje szczebla regionalnego np. prowincje Belgii.

- w niektórych krajach w jednostkach wyższego podziału terytorialnego występuje dualizm władzy – czyli działanie na tym terenie jednocześnie administracji samorządowej i rządowej.

- np. departamenty we Francji gdzie obok organu samorządu terytorialnego funkcjonuje prefekt (jako reprezentant rządu i podległe mu rozbudowane struktury administracji rządowej)

- organ administracji rządowej działają też w tych jednostkach samorządu terytorialnego gdzie nie ma dualizmu władzy – funkcjonują organy rządowe, które nie mają właściwości ogólnych.

- np. w Portugalii rząd nie może w każdym samorządowym regionie powołać swego przedstawiciela, którego zakres działania obejmuje również kontrolę jednostek władzy lokalnej

- np. na Węgrzech w odniesieniu do Budapesztu, gdzie pełnomocnicy rządu wykonują działania kontrola w zakresie przestrzegania prawa przez samorząd.

- mogą istnieć we wspólnotach lokalnych jednostki pomocnicze nieposiadające osobowości prawnej np. w Polsce – sołectwo, dzielnica, np. w Portugalii – zgromadzenie parafii – organ podstawowej jednostki samorządu, może tworzyć z własnej inicjatywy lub na wniosek mieszkańców, organizacje osób zamieszkałych na obszarze mniejszym niż parafia.

·            W związku z wejściem do UE wiele krajów musiało zorganizować samorząd terytorialny likwidując małe jednostki terytorialne. Ma to związek z możliwością absorbcji przez jednostki samorządowe pomocy unijnej, do czego konieczny jest odpowiedni potencjał.

- ludność

- finansów własnych

- możliwości organizacyjne i ekonomiczne

- powszechne jest tworzenie obok jednostek terytorialnych (ziemskich) jednostki miejskie (zwane często grodzkimi) dotyczy to zwłaszcza największych jednostek miejskich w tym miast stołecznych.

- konstytucyjne gwarancje samodzielności jednostek terytorialnych są powszechne

- zwykle podstawowe zasady: decentralizacji, pomocniczości

- w państwach federalnych kompetencje do określenie samodzielności funkcjonowanie władz lokalnych maja organy podmiotów federacji.

Status jednostek samorządu terytorialnego UE jest zróżnicowany, elementy wspólne:

- osobowość prawna

- autonomia budżetowa

- posiadanie praw majątkowych

- możliwość nakładania podatków i opłat lokalnych

- prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własną odpowiedzialność

- możliwość zrzeszania się

- przeważa zasada ustawowego określenia statusu jednostki samorządu terytorialnego

Układ kompetencji w relacjach jednostek lokalnych z centrum i regionami:

- podział na zadania własne i zlecone

- zadania własne – lokalne zagospodarowanie przestrzenne, edukacja, drogi (zwykle kompetencje te określone sa w sposób otwarty – domniemanie kompetencji)

- zadania zlecone- sprawy przekazane w trybie ustawy lub na podstawie ustawy w trybie porozumienia.

- organ zlecający zadania jest zobowiązany do przekazania środków finansowych.

Organy i urzędy na poziomie lokalnym:

- kolegialne organy stanowiące – zawsze wybierane przez mieszkańców.

- organy wykonawcze – ich status jest niejednolity.

Organy stanowiące:

- wybierane w wyborach powszechnych

- liczba członków łączy się z liczbą mieszkańców danej jednostki wynosi od kilku do ponad stu.

- specyficznym uregulowaniem np. Szwecja jest instytucją zastępczą radnego – wyręcza radnego w pełnieniu obowiązków w razie jakichkolwiek utrudnień

- zwykle organy kadencyjne – kadencje od 3 do 8 lat.

- 3 lata na Malcie

- 4 lata: Bułgaria, Czechy, Polska, Węgry, W. Brytania, Dania, Finlandia, Grecja, Holandia, Litwa, Łotwa, Portugalia, Rumunia, Szwecja, Słowacja, Słowenia

- 5 lat: Cypr, Estonia, Irlandia, Włochy

- 5/6 lat: w Austrii

- 4/8 lat w zależności od kraju w Niemczech

Prezydium:

·            I model – jest wybierany przez organ stanowiący

- w Bułgarii na Cyprze w gminach wiejskich

- w Czechach, Danii, Francji – w gminach i departamentach

- w gminach w Grecji i Hiszpanii, Irlandii, Litwie, Łotwie, Malcie, Niemczech, Polsce, Szwecji, W. Brytanii.

·            II model – organ wykonawczy jest jednocześnie przewodniczącym organu uchwałodawczego.

Wykład III

SAMORZĄD TERYTORIALNY WE FRANCJI

Francja jest największym i najbardziej zróżnicowanym.

Ustrój polityczny – Francja opiera się na konstytucji, która głosi, że państwo francuskie jest niepodzielna laicką demokratyczną oraz socjalna republiką.

Reforma decentralizacji państwa 1982- 1985

Trzy jednostki samorządu terytorialnego:

- gmina

1982 – bardziej zdecentralizowana

02.03.1982 – Ustawa o prawach i swobodach gmin.

Centralnym organem będą rady wybierane w wyborach powszechnych.

Organizacje polityczne Francji:

- państwo

- 26 regionów (4 regiony zamorskie)

- 96 departamentów (4 zamorskie)

- 36.700 gmin zarządzanych przez radę.

Gminy – występuje jednolity model gmin, wybierane w wyborach powszechnych na 6 lat w jednakowym terenie. W systemie proporcjonalnym i większościowym.

W gminach do 3500 tys. Mieszkańców głosowanie większościowe, a do 2000 tys mieszkańców dopuszczane jest głosowanie na pojedyncze kandydatury lub listy niekompletne.

W gminach powyżej 3500 tys. Mieszkańców są 2 tury podział mandatów. Jeżeli jakaś lista lub partia polityczna w pierwszej turze wyborów uzyskała absolutną większość to otrzymuje ona połowę miejsc w radzie, natomiast reszta miejsc została podzielona pomiędzy pozostałymi listami proporcjonalnie do liczby otrzymanych głosów. Gdy rada z list nie uzyska większej ilości wtedy jest 2 tura.

Bierne prawo wyborcze – 18 lat, obywatelstwo, zasada domicylu, nie mogą to być etatowi urzednicy gminy lub państwowi. Mandat wygasa w razie śmierci, rezygnacji z członkowstwa rady  oraz w przypadku rozwiązania całej rady.

Liczba radnych od 9 (powyżej 100 mieszkańców) do 96 (ponad 300000 mieszkańców)

Lyon – 73 radnych

Marsylia – 101 radnych

Paryż – 163 radnych

Rady maja obowiązek przeprowadzania posiedzeń plenarnych raz na kwartał. Do Rady gminy należą obowiązku mający charakter lokalny. Domniemanie kompetencji gminy i Rady.

Obowiązki rady:

- zarządzanie własnością gminy

- utrzymywanie dróg gminnych

- zatwierdzenie budżetu rocznego

- reglamentacja zatwierdzona oraz organizowanie pracy w gminie

- zapewnienie ładu i porządku publicznego.

Organem wykonawczym jest mer. Wybierany przez Radę na pierwszym posiedzeniu. Większością głosów. Dwie tury głosowania w razie braku większości bezwzględnej jest 3 tura zwykła. Jest mer wybierana przez radę. Trwa kadencja 6 lat.

Kandydaturę na mer zgłasza partia lub ugrupowanie, które wygrało wybory samorządowe. Po dokonaniu wyboru mera rada nie ma możliwości odwołania go przed upływem kadencji. Prawo przewiduje tylko zawieszenie lub odwołanie mera w przypadku popełnienia przez niego poważnego błędu przez realizację jego zadań i funkcji. Odwołanie wymaga dekretu, a zawieszenie czasu dłuższego niż miesiąc.

Wraz z mery wybierani są jego zastępcy:

- przygotowuje

- przewodniczy radom

- przygotowuje i wykonuje uchwały rady

- wykonanie określonych kompetencji rady na podstawie udzielonej przez nią delegację

- kompetencje własne (władztwo personalne)

- wykonywanie w charakterze przedstawiciela państwa funkcji zlewnych z zakresu administracji rządowej dotyczących:

·            Spraw dotyczących stanu cywilnego

·            Pobór do wojska

·            Prowadzenie rządu śledczego

·            Legalizacji podpisów.

Apartamentem pomocniczym mer jest Urząd. W jego skład wchodzą pracownicy w liczbie od kilku w małych gminach do kilkunastu w większych.

DEPARTAMENTY

Na czele departamentu stoi prefekt (organ wykonawczy), który jest organem administracji centralnej oraz rady generalne

Departamenty dzielą się na mniejsze okręgi arrondissement, na czele, których stoją podprefekci.

Organem uchwałodawczym jest Rada.

Nazwa departamentów wywodzą się od nazw geograficznych. Są to nazwy rzek, gór.

Na każdy okręg wyborczy przypada jeden radny. Kadencja trwa 6 lat. Po upływie 3 lat jest rotacja. Rada wybiera na 3 lata przewodniczącego i od 4 do 10 zastępców. Przewodniczący przygotowuje projekty uchwał rady i czuwa nad wykonaniem.

Urzędnicy departamentów są wieloletnimi pracownikami państwowymi. Ich zwierzchnikami jest przewodniczący Rady Gminy.

Zadania departamentów:

- budowa i utrzymanie dróg

- utrzymanie miejskiej kolei

- ochrona socjalna młodzieży.

07.01. oraz 22.07. 1983 podzieliły państwowe zadania:

- szkolnictwo wyższe

- transport i komunikacja

- gospodarka mieszkaniowa

- budownictwo  

Organem administracji państwowej na poziomie departamentu jest kawram republiki. Posiada on funkcje nadzorcze nad samorządem terytorialnym. Ponadto jest to organ wykonawczym wykonującym zadania które nie zostały przekazane samorządowi. Komisarz ma prawo wejść na sesje rady głównej z prawem głosu.

Przewodniczący Rady składa roczne sprawozdanie z działalności radzie.

Komisarz republiki wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza generalnego, szefa organu administracji specjalnej, urzędników przybocznych oraz ogromnego sztabu urzędników.

Regiony – najwyższy szczebel podziału administracji 1972 powołano nowe regiony od 2 do 8 departamentów w regionie. Ich granice i normy często nawiązują do nazw historycznych.

Każdy z regionów dzieli się na pozostałe jednostki (departamenty, kantony oraz gminy).

We Francji 22 regiony.

Organ uchwałodawczy – Rada Regionu na 6 lat. Na czele przewodniczący wybierany spośród radnych i przygotowuje on uchwały.

Najważniejszym organem w regionie jest rada regionalna.

Perfekt – koordynuje działania rządu w departamentach. Jest dualizm władzy. Korsyka ma inny status niż pozostałe regiony.

Są trzy komisje doradcze:

- do spraw gospodarczych i socjalnych

- do spraw kultury i wychowania

- pożyczkowa.

Regiony mają zadania z zakresu gospodarczego, socjalnego, zdrowotnego, kulturowego, naukowego rozwoju wspólnoty.

Regiony zamorskie:

- Gwadelupa

- Martynika

- Gujana Francuska

- Reunion.

Wykład IV

NIEMCY – samorząd terytorialny

Współczesna Republika Federalna Niemiec jest państwem federacyjnym o daleko posuniętej autonomii krajów (landach) wchodzących w skład państwa jako związku system RFN jest na 5 zasadniczych normach konstytucyjnych, zgodnie z którym Niemcy są:

·            Republika

·            Państwem demokratycznym

·            Państwem federalnym

·            Państwem prawym

·            Państwem socjalnym

Początki samorządu

- początków niemieckiego samorządu należy szukać jeszcze w czasach średniowiecznych, kiedy to miasta cieszyły się wolnością.

- faktycznie kształt jednostki samorządu choć nie zupełnie demokratycznego jeszcze datuje się na rok 1808 gdy na obszarze Prus wprowadzono ustawę o ustroju miast.

- w 1918 wprowadzono powszechne i jawne lokalne prawo wyborcze

- natomiast prawdziwa demokratyzacja samorządu niemieckiego rozpoczęła się dopiero 1945.

Konstytucyjna pozycja samorządu.

Po zakończeniu działań wojennych bezwarunkowej kapitulacji Niemiec w maju 1945 podzielono terytorium Niemiec na :

- brytyjską

- amerykańską

- francuską

- radziecką

·            W RFN funkcjonują następujące szczeble …..:

- związek (federacja) – Bund

- kraje (landy) – Londer

- powiaty (kreise) i miasta wyłączone z powiatów miasta powinny mieć nie mniej niż 100 mieszkańców i nie więcej niż 500 tys.

- gminy Gemeinde

·            Jednostki te tworzą przestrzenny schemat administracyjny są zorganizowane (na korporacje terytorialne) posiadają osobowość prawną i mają bezpośrednio wybrane organy.

·            Należy do jednego najbardziej skomplikowanych z uwagi na dużą swobodę niemieckich landów) w podejmowaniu decyzji ( regionów kraju o dużej autonomii).

Landy mogą decydować o typie ustroju samorządu terytorialnego w ramach tego samego modelu ustrojowego   status też nie jest taki sam nawet w sąsiednich landach. Pierwszym szczeblem są gminy , drugim powiaty , dodatkowo wyodrębnione są w strukturze okręgi w Bawarii.

Gmina jako zasadnicza jednostka w strukturze sam. Ter. Niemiec.

W RFN istnieje 16 krajów, które mogą w ograniczonym zakresie zawierać układy międzynarodowe.

Gmina jest najmniejszą i podstawową jednostką podzieloną terytorialnie i administracji pomocniczej.

USTROJOWA POZYCJA SAMORZĄDU GMINY

- na rzecz gminy przemawia domniemanie kompetencji

- zasada obligatoryjnego wyboru przez społeczności lokalne ich przedstawicieli organów uchwałodawczych na zasadzie powszechności.

- osobowość cywilnopraw...