Etyka ogólna – wykłady; ks. prof. dr hab. R. Moń

Wykład 12.01.2005

DECYZJA

Decyzja stanowi byt moralny. Człowiek podejmuje ją w ten sposób, że raz idzie wprost, a innym razem dokonuje namysłu.

Woroniecki (tomista) ukazał jak człowiek podejmuje decyzje

9 punkt do właśnie decyzja!

Decyzja musi mieć odniesienie do czegoś, do jakieś normy (wtedy tylko będzie to byt moralny). Może to być norma: prawna, istniejąca norma moralna, estetyczna, natura rzeczy, człowieka.

Norma moralna: spisana, funkcjonująca w społeczeństwie, jakikolwiek obiektywny układ rzeczy.

Czyn musi się zgadzać z decyzją człowieka i sądem praktycznym (wiedza subiektywna), tan zaś z sądem teoretycznym (wiedza, która mają tez inni). Sąd teoretyczny musi się zgadzać z układem idei, prawem naturalnym, bądź prawem Bożym.

Czyn jest dobry i słuszny gdy jest podjęty świadomie, dobrowolnie oraz musi pozostawać w zgodzie w okolicznościami.

OKOLICZNOŚCI CZYNU

konieczność vs przymus

Pewne czyny zostały dokonane pod przymusem (od niego trzeba odróżnić konieczność)

Np.

Ø        konieczność ® napad: Napastnik żąda pieniędzy, albo zabije napadniętego. Brak wyboru- i tak pieniądze zostaną napadniętemu zabrane.

Ø        przymus ® jakiś wybór jest

Przymus może mieć charakter:

a)                  fizyczny

b)                  psychiczny np. jednoznaczna propozycja

Przykłady przymusu:

-          sytuacja krańcowa (np. kradzież z głodu),

-          szantaż, wielka bieda

-          ktoś nie potrafi właściwie ocenić sytuacji i wydaje mu się, że jest w sytuacji trudnej, krańcowej

-          na przymus może wpływać także opinia publiczna

H. von Wright

Mówi, że zaniechanie działania może być spowodowane różnymi okolicznościami.

4 stopnie zaniechania:

1-     ktoś nie wykonał danego czynu, bo nie wiedział nie umiał skojarzyć pewnych rzeczy

2-     ktoś wiedział a nie zrobił

3-     ktoś nie dokonał czynu po namyśle

4-     ktoś nie wykonał czynności mimo wewnętrznego przynaglenia lub oporów

ª          Ordo caritatis- porządek miłości

W ocenie danego czynu bierzemy pod uwagę w jakim stosunku bliskości dana osoba pozostawała do nas. Np. jeżeli jest mi ktoś bliższy to mam wobec niego większe obowiązki. Bierzemy pod uwagę również odległość czasową i przestrzenną.

Descendencja przyczynowa

Poszukiwanie zakresu sprawczego, naszej odpowiedzialności. Czy odpowiadamy za te tylko wykonane przez nas czyny, czy też te z naszym udziałem pośrednio?

Ziembiński: Np.

Zbyt głośne zachowanie się w górach pierwszej grupy ® lawina ® brak prądu ® lodówki padły;) ® jedzenie popsute ® zatrucie drugiej grupy osób

Czy pierwsza grupa odpowiada za zatrucie drugiej grupy?

T.P. Geach [Gicz]

Czy ci którzy dokonywali zamachu na Cezara mieli świadomość inspiracji na Szekspira i rewolucjonistów?

Czynności konwencjonalne

W pewnych okolicznościach czynności konwencjonalne staja się czynami moralnymi. np. podanie ręki, podarcie biało-czerwonego płótna, nie uklęknięcie

3 warunki kiedy czynności konwencjonalne staja się moralnymi:

1.      jasno określone reguły sensu

2.      określony sposób wykonywania danej czynności

3.      kompetentna władza, która to ustanawia

Także miejsce, czas i sposób spełniania danej czynności

wykład 19.01.2005

WARTOŚCI

Termin obszerny i wieloznaczny

J. Tischner: Zagadnienie „wartości” pojawiło się wtedy, gdy w filozofii wyeliminowano słowo „Bóg”. Zagadnienie „wartości” jest bardzo pojemne.

Pojawiło się przy końcu XIX w, głównie pod wpływem F. Nietzsche’go:

Potrzeba przewartościowania wartości. Do tej pory wyznawano wartości „miękkie”: łagodność, szlachetność, prawdomówność itp. Nietzsche chciał wyznawania ‘witalnych”: siła, przedsiębiorczość itp.

Uważał, że chrześcijanie (ludzi słabi) wymyślili miękkie wartości, by się chronić.

Autorzy poruszający zagadnienie wartości: Scheler, Harfmann, D. von Hildebrand, R. Ingarden, H. Elzenberg, Siemianowski, Tischner

Na przedostanie się do filozofii terminu wartości miała wpływ ekonomia. W ekonomi termin ten oznacza dobra rzadko występujące (coś rzadko występuje, więc ma większą wartość np. złoto)

wartości vs transcendentalia

Wcześniej zajmowano się wartościami w ramach teorii transcendentaliów.

Dlaczego zaczęto mówić o wartościach, a przestano o transcendentaliach?

1.      Zanegowano Boga

2.      Wartości są czymś innym niż transcendentsalia:

a)      transcendentaliów jest kilka a wartości dużo

b)     transcendentalia mają charakter pozytywny zawsze, wartości zaś mogą mieć charakter negatywny (antywartości np. kich, brzydota, tragizm)

c)      transcendentalia są bezwartościowe, mają duży zakres przez co ubogą treść, wartości są zaś konkretne

d)     Zaczęto zastanawiać się nad charakterem Boga. Czy jest bytem?

Jeżeli bytowość jest podstawą działania Boga to jest On w jakiś sposób ograniczony. Boskość zaś nie ogranicza.

Powraca problem czy Bóg coś poleca, bo taka jest jego wola, czy poleca coś bo jest to dobre. Niektórzy zaczęli podążać za Nietzschem: coś jest dobre bo pochodzi z woli np. wola życia, siły.

Podstawa wartości jest wola, a nie byt.

Czy wartości istnieją (existierem), czy mają ważność (gelten), moc? ¬ pytanie szkoły badeńskiej

e)      transcendentalia nie posiadają osobowego charakteru, zaś wartości tak.
Należy stworzyć teorię wartości- aksjologię (F.Brentano, A. Meinong, A. Pfänder).
Np. rzeczy podarowane przez kogoś mają większą wartość niż gdybyśmy kupili je sami

f)       transcendentalia poznajemy rozumowo, wartości czujemy

Resume: