9

Umiejętności interpersonalne

„Zdjęcie nigdy nie jest osobą,

Kładka nie jest podróżą.

Nuta nie jest dźwiękiem.

Magia nie istnieje, są tylko

Magicy i ludzka percepcja.”

Ogólne założenia związane z porozumiewaniem się z ludźmi i z sobą

·         Człowiek filtruje każdą informację poprzez swoje zmysły

·         Zachowanie człowieka wynika z jego własnego modelu świata (dla każdego jest on inny), a nie z tego, jaki świat jest naprawdę

·         Ciało, umysł i element duchowy są częścią jednego systemu i wpływają na siebie wzajemnie

·         Dobry kontakt z drugim człowiekiem to „spotkanie” z nim w jego modelu świata

·         W komunikacji nie ma błędów, jest tylko informacja zwrotna

·         Za każdym zachowaniem, nawet problematycznym, kryje się pozytywna intencja – każdy decyduje się na takie działanie, jakie subiektywnie w określonych okolicznościach uznaje za najlepsze

·         Każdy człowiek posiada potencjalnie wszystkie potrzebne zasoby i możliwości konieczne do osiągnięcia celu lub dokonania zmiany

     Myśl

(obraz, dźwięk, odczucie)

Słowo                                                                                    Znaczenie

         lub symbol

Trójkąt znaczeniowy Ogdena i Richardsa

Komunikacja interpersonalna jest to inaczej wymiana, łączność, rozmowa porozumiewanie. Umożliwia ona:

·         wyrażanie myśli, uczuć, przekonań, dzielenie się własnym doświadczeniem

·         wymianę z innymi posiadanych informacji

·         dokonywanie zmian w swoim zachowaniu pod wpływem informacji, wpływanie na zachowanie innych

·         wyrażanie swojego stosunku do rozmówcy

·         nawiązanie więzi społecznych

·         zaspokojenie potrzeb

·         ukształtowanie własnego obrazu siebie itd.

Proces Komunikacji

INTENCJA                                                        SZUM                                               ZROZUMIENIE

                                                                      KANAŁ

                            KODOWANIE                                 ROZKODOWYWANIE

                                                                      FILTR             

                                                        Sprzężenie zwrotne

                 NADAWCA                                                                                                                        ODBIORCA

Komunikat składa się:

·         treść komunikatu – słowa łączone za pomocą reguł gramatycznych w semantyczne frazy (ekspresja werbalna)

·         kontekst, w którym komunikat powstał – glos, kontakt wzrokowy, mowa ciała (ekspresja niewerbalna)

Efektywna komunikacja jest wówczas, gdy treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencją nadawcy komunikatu. Aby zminimalizować niezgodność między wypowiedzią a tym co zostało odebrane można posłużyć się tzw. aktywnym słuchaniem. Jest to proces kierunkowy, który służy uzyskaniu określonych informacji oraz poznaniu poglądów rozmówcy, jego postaw, uczuć, emocji. Proces ten wymaga od odbiorcy podążania za tokiem myślenia rozmówcy, przyjmowania jego punktu widzenia. Aktywne słuchanie przejawia się na poziomie werbalnym i niewerbalnym.

·         UMIEJĘTNOŚĆ SKUPIENIA SIĘ - zwrócenie się w stronę mówiącego, utrzymywanie kontaktu wzrokowego, zmiana wyrazu twarzy

·         UMIEJĘTNOŚĆ PODĄŻANIA - nie przeszkadzanie i nie rozpraszanie, wyrażanie na bieżąco swoich odczuć, zadawanie rzeczowych pytań wymagających dłuższej odpowiedzi niż „tak” lub „nie”, unikanie atmosfery przesłuchania, milczące skupienie.

Poziomy komunikowania się

1.       Fatyczny - swobodna rozmowa na dowolny temat; nie są tu zaangażowane emocje, nie ma mowy o kontrowersyjnych  poglądach, np. Dziś będzie piękna pogoda, Jest 15.30.

2.       Instrumentalny - przekazywane są instrukcje, polecenia, informacje; również tu nie pojawiają się emocje, np. Proszę te warzywa gotować 15 minut, Aby dojść na ten plac, musi pani skręcić w prawo, a potem pójść prosto.

3.       Afektywny - tu przekazywane są poglądy, wartości, postawy; uwidaczniają się emocje, każdy przekaz nosi osobiste piętno nadawcy, np. Nigdy nie robisz tego, o co cię proszę, Uwielbiam, gdy tak na mnie patrzysz, Uważam, że trzeba ukarać go surowo .Szczególnie trudno jest nam porozumieć się w sytuacjach trudnych, konfliktowych, gdy z obu stron zaangażowane są silne emocje.

Komunikacja niewerbalna

Komunikaty niewerbalne przejawiają się w każdej rozmowie. Niosą one wiele cennych informacji o wzajemnych stosunkach między rozmówcami oraz ujawniają stosunek rozmówcy do wypowiadanych treści. Komunikacja na tym poziomie przebiega spontanicznie, często nieświadomie. Kontrola tychże sygnalów jest trudna, często niemożliwa. Komunikację niewerbalną można podzielić na dwa rodzaje:

·         ruchy ciała – mimika, kontakt wzrokowy, gesty itd.

·         proksemika – dystans utrzymywany między rozmówcami

Rodzaje komunikatów niewerbalnych:

1.       DYSTANS PRZESTRZENNY - W przypadku rozmowy jest to przestrzeń rozciągająca się między nadawcą a odbiorcą, która służy do zakomunikowania czegoś. Rozmówcy znajdują się w określonej odległości, która zależy od charakteru rozmowy i stosunków między nimi. Dystans informuje o bliskości psychicznej partnerów, ich zażyłości, a także poprawności wzajemnej relacji. Najczęściej najmniejszy dystans występuje w kontaktach z najbliższymi, nieco większy w przypadku spotkań z przyjaciółmi, jeszcze większy między przełożonym a podwładnym, największy zaś w kontaktach z publicznością.

Każdy z nas broni się przed nadmiernym zbliżeniem przestrzennym np. w zatłoczonym tramwaju lub windzie ustawiamy się do innych tyłem lub bokiem unikając stawania „twarzą w twarz”, patrzymy ponad ich głowami lub oglądamy przesuwające się numery pięter. Złamanie bariery fizycznej może wywołać zachowanie agresywne, np. kłótnię. Jeśli nawet ktoś, zachowuje się uprzejmie, nie zareaguje niechęcią na nasze gesty, to jednak zawsze będzie próbował nieznacznie dystans zwiększyć. Warto więc respektować dystans, który jest możliwy do zaakceptowanie przez drugą osobę, aby nie spowodować reakcji odwrotnych od zamierzonych.

Jednym z nieświadomych sygnałów wyznaczania przez nas minimalnego dystansu jest rozkładanie własnych rzeczy na stolikach, ławkach, zwłaszcza wtedy, kiedy są one wspólnie używane. W innych sytuacjach wybieramy miejsca bardziej odległe od sąsiada (np. w czytelni), staramy się usiąść w ławce odległej od nauczyciela czy wykładowcy.

PRZESTRZEŃ INTERPERSONALNA

·         intymna - granice własnego ciała; nie dopuszczamy do niej przypadkowych osób;

·         indywidualna - do 0,5 m od naszego ciała; występuje w kontaktach pozytywnych, nieformalnych, przyjacielskich;

·         społeczna - powyżej 0,5 m; w tej odległości załatwiamy sprawy oficjalne oraz rozmawiamy z ludźmi, których nie lubimy;

·         publiczna - przemawianie jednostki do grupy.

2.       GESTYKULACJA - Są to najbardziej rzucające się w oczy komunikaty, takie jak: ruchy rąk, dłoni, palców, głowy, korpusu ciała. Gestykulując możemy :

·                     określać strukturę wypowiedzi akcentując niektóre elementy,

·                     wskazywać ludzi i przedmioty

·                     podkreślać coś,

·                     ilustrować rozmiary i kształty, szczególnie wtedy, kiedy trudno wyrazić je słowami.

Gesty odzwierciedlają również nasze stany emocjonalne. Kiwając głową wyrażamy swoje poparcie lub zgodę na kontynuowanie wypowiedzi. Klaszcząc okazujemy zachwyt i zadowolenie. Zaciskając pięści możemy wyrażać agresję, ocierając czoło – zmęczenie, skrobiąc się po głowie – zakłopotanie.

3.       MIMIKA I WYRAZ TWARZY - Są one z jednej strony wyrazem naszych emocji: sympatii, złości, pogardy, zdumienia, zakłopotania, szczęścia itp., z drugiej zaś elementem wspierającym werbalne treści. Uśmiechając się wyrażamy radość, zaś wykrzywiając wstręt. Ściągnięte brwi, zaciśnięte usta i szczęki mogą być oznaką niezadowolenia.

4.       DOTYK I KONTAKT FIZYCZNY - Zaliczamy do nich: podanie ręki, pocałunek, trzymanie się za ręce, poklepywanie, głaskanie, umieszczanie ręki na ramieniu itp. Pojawienie się tych komunikatów regulowane jest zasadami wynikającymi ze stopnia znajomości rozmówców, ich płci, statusu społecznego. Za ich pomocą sygnalizujemy najczęściej treści opiekuńcze, wyrażamy stopień zażyłości z partnerem. Są one pomocne w budowaniu wrażenia bliskości lub dystansu psychologicznego. Powszechnie dostępnym źródłem informacji jest dotyk dłoni przy powitaniach i pożegnaniach. W związku z tym możemy korzystać z takich sygnałów, jak nacisk podanej nam dłoni, jej temperatura czy wilgotność skóry.

5.       KONTAKT WZROKOWY I WYMIANA SPOJRZEŃ - Są to kolejne sygnały wzajemnych stosunków między rozmówcami. Najważniejszym przekaźnikiem są tu nasze oczy: kierunek patrzenia, czas patrzenia, częstotliwość spoglądania. Patrzenie w bok, opuszczanie oczu, unikanie kontaktu wzrokowego może sygnalizować, że osoba czuje się zakłopotana bądź też kłamie. Błądzenie wzrokiem po ścianach często jest oznaką lekceważenia lub braku zainteresowania. Uporczywe wpatrywanie się w drugą osobę może zostać odebrane jako sygnał niechęci do rozmówcy.

6.       POZYCJA CIAŁA - Chodzi tu o sposób w jaki dana osoba stoi lub siedzi. Wyraża ona napięcie lub rozluźnienie, którego wskaźnikiem są np. wychylenie tułowia do przodu lub do tyłu, skrzyżowanie lub nieskrzyżowanie rąk i nóg. I tak np. pochyloną sylwetkę ze skrzyżowanymi ramionami przyjmują często osoby, które się nie znają i czują się ze sobą niepewnie. Zgarbienie lub przełożenie całego ciężaru ciała na jedną nogę świadczy o skrępowaniu. Wyprostowane plecy świadczą o kontroli nad sytuacją. Z kolei równomierne rozłożenie ciężaru ciała dodaje nam siły i pozwala się opanować. Podniesiona głowa i patrzenie wprost przed siebie świadczą o tym, że mamy wpływ na innych.

7.       NIEWERBALNE ASPEKTY MOWY - To intonacja głosu, akcent, rytm mówienia itp. Komunikaty te podkreślają nasze intencje i są skutecznym narzędziem oddziaływania. Sygnalizując oburzenie mówimy zwykle głośno i ostro, akcentując sympatię ciepło i łagodnie. Monotonna wypowiedź doprowadza z kolei do znudzenia partnera. W czasie rozmowy pojawiają się również dźwięki paralingwistyczne, takie jak: westchnienia, pomruki, śmiech, gwizd, „achy”, „eee”, „yy”. Niekiedy utrudniają one zrozumienie partnera i zakłócają rozmowę.

Jak wynika z powyższych informacji mowa ciała może stać się fascynującym tematem obserwacji dla każdego z nas.