TPL 7x.doc

Wykład ten został skomponowany na podstawie ręcznych notatek z tegorocznych wykładów oraz zapisów z lat poprzednich. Uznałam, że w związku z dużym podobieństwem obydwu sformułowania pozostawię w wersji bardziej mi odpowiadającej. Jak zwykle występują 2 typy czcionek

-        Notatki pisane tą czcionką stanowią zapis tegorocznych wykładów, jednak sformułowania mogą być zapożyczone z lat poprzednich; różnicy nie ma żadnej, a jeśli dopatrzycie się rozszerzeń, to wynikają z moim zdaniem sensowniejszej wersji zapisu.

-        Notatki zapisane tą czcionką stanowią dopiski, treści ich nie znalazłam w posiadanej przeze mnie tegorocznej wersji. Nie posiadam slajdów z tego wykładu (o ile takowe istniały), więc jeśli treść zapisana tą czcionką się pokazała, to tylko z pożytkiem dla nas :D

Wykład 7

ROZTWORY LECZNICZE (Solutiones medicinales)

Roztwory – płynna postać leku, przeznaczona do stosowania zewnętrznego lub wewnętrznego, otrzymana przez rozpuszczenie jednej lub kilku substancji leczniczych w odpowiednich rozpuszczalnikach.

Jako rozpuszczalniki możemy stosować:

S         Wodę

S         Glicerol

S         Etanol (wyższy niż 40°)

S         Parafiny

S         Mieszaniny itd.

S         Glikol propylenowy, parafina płynna, oleje roślinne i zwierzęce

Roztwór jest układem jednofazowym, w którym składniki znajdują się w rozproszeniu cząsteczkowym.

Odznaczają się łatwością dozowania przez chorego. Ważnym jest aby zawarte w nich substancje pomocnicze (środki konserwujące, substancje regulujące ciśnienie osmotyczne, smak, zapach, lepkość, solubilizatory) nie wywierały własnego działania farmakologicznego.

Roztwory – podział ze względu na użyty rozpuszczalnik:

S         Roztwory wodne (Solutiones aquosae) – otrzymywane przez rozpuszczenie jednej lub więcej substancji w wodzie oczyszczonej (Aqua purificata)

S         Roztwory etanolowe (Solutiones spirytuoes) – otrzymane przez rozpuszczenie jednego lub kilku składników w etanolu
spirytusy lecznicze (Spirytuosa medicata) – roztwory o stężeniu powyżej 40°

S         Glicerynowe (Solutiones glicerinatae) – otrzymane przez rozpuszczenie składników w glicerolu

S         Olejowe (Solutiones oleosae) – otrzymane przez rozpuszczenie składników lipotropowych w używanych w lecznictwie olejach roślinnych (arachidowym, lnianym, rzepakowym, bawełnianym, sojowym, słonecznikowym), zwierzęcych (tran) lub w olejach mineralnych np. parafinie ciekłej

Roztwory zapisywane w ilościach 50-250g, do tej granicy są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Określanie stężenia

Wyraża się w stosunkach wagowych xg : xg – stosunek masy substancji rozpuszczonej do masy gotowego roztworu

% - ilość gramów składnika w 100 gramach roztworu

W recepturze spotyka się następujące sposoby określenia roztworów

S         w procentach (%) np. 3% Acidi borici solutio czyli 3g substancji na 100g roztworu

S         w promilach np. 1‰ najczęściej epinefryna (adrenalina) – 1g substancji na 1000g roztworu

S         w stosunkach wagowych np. 1:20 to 1 część w 20 częściach roztworu

S         przez określenie ilości rozpuszczalnika lub podanie masy leku określonego

Rp.

              Acidi borici                                          3,0

              Aquae purificata                            97,0

              M.f.sol.

-        Kwasu bornego (Acidi borici) maksymalnie 3%!

Rp.

              Acidi borici                                           3,0

              Aquae purificata               ad              100,0

              M.f.sol.             

(ta sama recepta zapisana dwoma sposobami J)

Leki do wstrzykiwań, do infuzji – stężenia roztworów mogą być określone w stosunkach wagowo-objętościowych w g lub mg w przeliczeniu na jednostkę objętości

Np.               gentamycyna (Gentamicin) – 20mg w 2ml

              Solutio Glucosi – 10g w 100ml

Termin roztwór zawsze oznacza roztwór wodny.

Wody oczyszczonej nie możemy konserwować.

Woda oczyszczona do bezpośredniego użycia – otrzymywana, termin zużycia 24 godziny.

Woda oczyszczona gotowa – termin zużycia 16 godzin od momentu otwarcia butelki (patrz warunki przechowywania i użytkowania wody oczyszczonej wykład 1)

Na szybkość rozpuszczania wpływa:

-        Powierzchnia substancji (in. stopień rozdrobnienia)

-        Temperatura np.

o       Kwas borny (działanie dezynfekujące) –  lepiej rozpuszcza się w podwyższonej temperaturze

o       Metyloceluloza – lepiej w niższej temperaturze – powyżej 50°C obserwowane wytrącenie związku

-        Mieszanie (ruch cieczy)

Sposoby zwiększania rozpuszczalności

-        Zmiana pH roztworu à tworzenie soli

o       Fenobarbital – bardzo trudno się rozpuszcza w środowisku kwaśnym lub obojętnym, łatwo w zasadowym gdyż tworzy sole fenobarbitalu

o       Alkaloidy (słabe zasady) – łatwiej rozpuszczają się w środowisku kwaśnym np. papaweryna nie rozpuszcza się w wodzie, a chlorowodorek papaweryny wykazuje już rozpuszczalność w wodzie

-        Chemiczna modyfikacja cząsteczki

-        Kompleksowanie związku z substancjami hydrofilowymi np. płyn Lugola (wodny roztwór jodu w jodku potasu (I2 w KI)); jod sam jest nierozpuszczalny w wodzie, ale rozpuszcza się w obecności jodku potasu – dysocjuje na K+ i I-

-        Dodawanie współrozpuszczalnika – wprowadzenie do roztworu rozpuszczalników innych niż woda np. etanol, glicerol

(więcej w skrypcie AMB „Technologia Postaci Leku” – wydanie 2005, s.32-36)

Podział roztworów pod względem fizykochemicznym

1. roztwory rzeczywiste – wielkość cząsteczek rozpuszczonych poniżej 1nm
2. roztwory koloidalne – wielkość cząsteczek od 1 do 200 nm

Roztworów koloidalnych nie sączy się tylko cedzi.

Roztwory rzeczywiste sączymy w celu uzyskania pełnej przezroczystości

Nie sączy się roztworów barwnych.

Zasady wykonywania roztworów

S         przygotować potrzebny sprzęt

S         odważenie substancji rozpuszczanej

S         rozpuszczenie jej w części rozpuszczalnika

S         dodanie reszty rozpuszczalnika w takiej ilości, aby uzyskać końcową masę lub objętość roztworu

S         dokładne wymieszanie

S         sączenie

Rp.

              Papaverini hydr. sol.                                          0,3/80,0

              M.f.s.

S. 3 x dziennie łyżkę

1 łyżka stołowa zawiera 15g wody lub roztworu wodnego, a w analizowanym roztworze w 80g znajduje się 0,3 chlorowodorku papaweryny

0,3 – 80,0

x    – 15,0                                          x = 0,05625g

Zasady wykonywania roztworów c.d. (przygotowanie roztworu w zlewkach)

S         zlewki, butelki powinny być szklane, należy przygotować plakietki

S         rozpuszczalnik stanowi woda – płuczemy wodą destylowaną

S         odważamy substancję stałą

S         bierzemy zlewkę, tarujemy i wlewamy część rozpuszczalnika

S         kolejno rozpuszczamy składniki stałe poczynając od tego o najmniejszej ilości

S         po całkowitym rozpuszczeniu jednej możemy wsypać następną

S         roztwór sączymy do wytarowanej butelki

S         uzupełniamy rozpuszczalnikiem do masy roztworu

S         bierzemy sygnaturę (pomarańczowa – do użytku zewnętrznego; biała -  do użytku wewnętrznego), zapisujemy

o        odpis recepty

o        sposób wykonania

o        kto wykonał

o        kto zlecił wykonanie

Roztwory rzeczywiste – wymagania stawiane roztworom

S         przezroczyste, pozbawione osadów i nierozpuszczalnych zanieczyszczeń

S         pozbawione zanieczyszczeń mechanicznych

S         winny się mieścić w określonych wielkościach, dotyczy to zarówno substancji leczniczej/ych jak i rozpuszczalnika

S         Odchylenia od deklarowanej zawartości nie mogą przekraczać

-        w substancji poniżej 1 g to ± 10%

-        w substancji powyżej 1 g to ± 5%

S         Masie całego leku gotowego odpowiadają

-        Od 5 – 10g w kroplach ± 10%

...