Dydaktyka.doc

1. Co to jest Dydaktyka?

Dydaktyka to

~ teoria kształcenia

~ nauka o nauczaniu i uczeniu się, o kształceniu i samokształceniu

~ nauka teoretyczna i praktyczna

~ subdyscyplina pedagogiki

~ ma charakter prakseologiczny jest słusznociowš teoriš efektywnego nauczania.

Termin dydaktyka pochodzi od greckiego okrelenia didasco uczę w znaczeniu nauczam (kogo), didascalos nauczyciel.

Po raz pierwszy tego sformułowania użyto w XVII w. w Niemczech.

Pierwotnie w XVII i XVIII w. dydaktykę traktowano (definiowano) jako sztukę nauczania, czyli przekazywania informacji, skupiajšcych się na osobie nauczyciela i na tym, co robi.

Nurt dydaktyki, który dominował w XVIII i XIX w. nazwano dydaktykš tradycyjnš, która w dużej mierze wišże się z nazwiskiem Jana Fryderyka Herbarta.

Na przełomie XIX i XX w. wraz z pojawieniem się nurtu tzw. nowego wychowania skupiajšcego się na samym dziecku, jego rozwoju, na jego potencjalnych możliwociach od momentu urodzenia, zmienia się dydaktyka zaczęto definiować dydaktykę jako sztukę uczenia się, skupiano się nie na osobie nauczyciela, a na dziecku jak się uczy, jak się rozwija, jak rozwišzać problemy.

Dydaktyka ta to teoria uczenia się, okrelamy jš mianem dydaktyki progresywnej (progrewistycznej) postępowej, zwišzana jest z nazwiskiem amerykańskiego psychologa Johna Dewey`a.

*Herbart sztuka nauczania

*Dewey sztuka uczenia się

Współczenie dydaktyka to teoria nauczania i uczenia się, teoria kształcenia.

Rozwijała się jako subdyscyplina pedagogiki, powstały odłamy dydaktyki.

Rodzaje dydaktyk:

1.        ogólna to ogólna teoria kształcenia, obejmujšca wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej;

2.        szczegółowa to tzw. metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów, (rodzaje) np.: metodyka języka polskiego, metodyka biologii, metodyka historii.

Rodzaje dydaktyki szczegółowej to:

- metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów, odnoszšcych się do przedmiotu;

- szczeble kształcenia, czyli typy szkolnictwa np. dydaktyka nauczania poczštkowego, dydaktyka szkoły redniej, dydaktyka szkoły podstawowej;

- dydaktyki rodowiskowe np. dydaktyka dorosłych, dydaktyka wojskowa;

- dydaktyki specjalistyczne np. nauczanie dzieci głuchych, niewidomych.

Przedmiot i zadania dydaktyki ogólnej

Dydaktyka ogólna zajmuje się:

•  naukowš analizš i formułowaniem celów kształcenia cele mogš być ogólne i szczegółowe

•  doborem treci kształcenia, (czyli to, czego się uczymy)

•  procesem kształcenia (dydaktyka ogólna zajmuje się badaniem procesu kształcenia jego składowych elementów)

•  formułowaniem zasad kształcenia

Dydaktyka jako subdyscyplina posługuje się różnymi metodami badawczymi:

·         monografia pedagogiczna

·         metoda indywidualnych przypadków

·         eksperyment pedagogiczny badamy okrelony wycinek rzeczywistoci poprzez wywołanie lub zmianę przebiegu procesu przez wprowadzenie jakiego nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem)

·         sondaż diagnostyczny badanie opinii respondentów na okrelony temat (ankieta)

Techniki badawcze w dydaktyce to: ankieta, wywiad, obserwacja, test, analiza dokumentów.

Badanie wartoci dydaktycznej poszczególnych metod nauczania:

•  metody nauczania to sposób postępowania nauczyciela, aby osišgnšć cel

•  rodki dydaktyczne to, co wykorzystujemy w procesie kształcenia ustalanie najkorzystniejszych

•  formy organizacyjne np. lekcja jest podstawowš formš

Przedstawiciele dydaktyki polskiej w XX wieku:

•  Zaczyński Władysław

•  Okoń Wincenty

•  Półturzycki Józef

•  Twarkowski Kazimierz

•  Nawroczyński Bogdan

•  Sonicki Kazimierz

•  Derek Kazimierz

•  Kupisiewicz Czesław

•  Lech Konstanty

•  Lewowicki Tadeusz

Kształcenie to nauczanie i uczenie się wraz z towarzyszšcym tym działaniom wychowaniem.

Uczenie się to nabywanie wiedzy, a nauczanie to działalnoć nauczyciela.

Strategia to sposób realizacji zadań z wykorzystaniem zasobów, uwzględnieniem jakoci produktu wejciowego, ograniczeniem czynników zakłócajšcych. Strategia łšczy poszczególne elementy systemu.

PROCES KSZTAŁCENIA

Od XVIII w. definicja dydaktyki uległa zmianie, 2 systemy:

•  dydaktyka tradycyjna J.F.Herbart, przywišzywał dużš wagę do osoby nauczyciela;

•  dydaktyka progresywna J.Dewey proces kształcenia skupił się na osobie ucznia.

Proces kształcenia zawiera elementy tych obu systemów.

Proces kształcenia to cišg zdarzeń obejmujšcych zarówno czynnoci ucznia jak i nauczyciela.

Proces kształcenia (wg Okonia) jest wiadomy, celowy, zorganizowany i prawidłowociowy.

W procesie kształcenia wyróżnia się pewne stałe elementy tzw. ogniwa procesu kształcenia.

Ogniwa procesu kształcenia wg Zaczyńskiego:

1.        tworzenie ładu zewnętrznego i wewnętrznego. Polega na stwarzaniu odpowiednich warunków, dzięki którym uczeń może podjšć skuteczne, efektywne działanie.

1.        Ład zewnętrzny obejmuje elementy materialne i niematerialne. Warunki materialne, czyli to, co nas otacza: budynek szkolny, ławki, krzesła, owietlenie itp. Warunki niematerialne to m.in. zdyscyplinowanie klasy (zewnętrzna gotowoć do pracy).

2.        Ład wewnętrzny składa się z 2 elementów, mianowicie chęć do nauki (motywacja) i jaka wiedza (poziom wiedzy).

Pomiędzy tymi ładami zachodzš pewne relacje. Ważniejszy jest ład wewnętrzny, gdyż on automatycznie pocišga za sobš ład zewnętrzny.

1.        poznawanie faktów na lekcji to jeden ze stałych elementów procesów kształcenia. Zapoznajemy ucznia z wiedzš, której nie wiedział. ródłem faktów powinna być sama rzeczywistoć, ta, która nas otacza, jeżeli to jest niemożliwe to występuje poznanie porednie. Wyróżniamy, więc poznanie bezporednie (jest bardziej efektywne) i porednie, (gdy jaki rodek dydaktyczny towarzyszy poznaniu lub słowo pisane czy mówione). Zasada poglšdowoci. Wiedza : bezporednia porednia.

2.        kształtowanie pojęć. Fazy w rozwoju mylenia, które jest kluczowe w kształtowaniu pojęć: *sensoryczno-motoryczne (zmysłowo-ruchowe, 1,5 do 2 lat), *konkretno-wyobrażeniowe (2,5 do 6 7 lat), *słowo-logiczne (abstrakcyjne, od 6-7 lat). Fazy kształtowania pojęć:

1.        kojarzenie nazwy z przedmiotem, czyli poprawne nazywanie go

2.        kształtowanie pojęć elementarnych na podstawie zewnętrznych, obserwowalnych cech

3.        kształtowanie pojęć naukowych

3.        wišzanie teorii z praktykš. Dydaktycy skupiajš się na pojęciu, po co?. Po co wišzać praktykę z teoriš. Mówiš, że od praktyki można czasem odejć, praktyka też może być ródłem wiedzy. Praktyka jest o tyle istotna, bo poznaje rzeczywistoć także poprzez poznanie wielozmysłowe

4.        kształtowanie umiejętnoci i nawyków. Czasami proces kształcenia skupia się na tym punkcie. Umiejętnoć to zdolnoć posługiwania się zdobytš wiedzš w rozwišzywaniu okrelonych zadań. Nawyk to wyćwiczona poprzez wielokrotne powtarzanie umiejętnoć (umiejętnoć zautomatyzowana) np. matematyka, w-f, gramatyka, j. polski, j. obcy aby skrócić czas mylenia, zastanawiania się

5.        utrwalanie wiadomoci i umiejętnoci to naturalne przeciwdziałanie procesom zapominania. wg Zaczyńskiego jak nie utrwalamy, to zapominamy

6.        kontrola i ocena wyników kształcenia. W dydaktyce formułuje się różnorodne uzasadnienia wprowadzenia kontroli i oceny, które udowadniajš, dlaczego kontrola musi być. Psychologowie mówiš, że: *człowiek ma potrzebę orientacji w czynionych postępach; *człowiek potrzebuje też społecznego uznania dla efektów swojej pracy (motywacja). Dydaktyka mówi, że to jest ważne i dla ucznia i dla nauczyciela. Dzięki temu można zlikwidować luki ucznia, natomiast nauczyciel analizujšc błędy, dlaczego itd. doskonali proces. Kontrola służy doskonaleniu kształcenia wg nauczyciela. To nie sš etapy lekcji, ani etapy, do których należy przechodzić kolejno. Typy lekcji wišżš się z funkcjš lekcji ( a funkcja to ogniwa). To jest schemat, od którego czerpie się elementy dydaktyki: * typy *metody. Kontrola musi mieć swoje uzasadnienie.

Ogniwa procesu kształcenia wg Okonia:

1.        uwiadamianie uczniom celów i zasad kształcenia

2.        poznawanie nowych faktów

3.        nabywanie pojęć

4.        poznanie prawidłowoci

SYSTEMY DYDAKTYCZNE

System dydaktyczny to całokształt zasad organizacyjnych oraz treci, metody i rodki nauczania, uczenia się tworzšce spójnš wewnętrznie strukturę podporzšdkowanš realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia.

Wpływ na kształtowanie systemu dydaktycznego miał:

System dydaktyki tradycyjnej (dydaktyka herbarterowska) Herbart (1776 1841) chciał skonstruować naukowy system dydaktyki oparty na dorobku etyki i psychologii.

Etyka to nauka o pięknie moralnym, wyznaczała cel wychowania tym celem było kształtowanie u ludzi silnych moralnie charakterów.

Psychologia wskazywała drogę do osišgnięcia tego celu.

System Herbarta jest nazywany systemem nauczania wychowawczego jak nauczamy to też wychowujemy.

Stopnie formalne, czyli etapy przyswajania wiedzy, uczenia się:

Dominujšcš osobš w szkole herbarterowskiej była osoba nauczyciela (decydował o przebiegu zajęć, o treci nauczania), uczeń skierowany był na dalszy plan.

Poprzez stałe zatrudnienie, kierowanie, karnoć, nauczanie wychowujšce, można osišgnšć cel.

System dydaktyczny opracowany przez Herbarta miał dwa założenia:

1.        tabula raza czysta, nie zapisana karta

2.        wyobrażenie

> System dydaktyki progresywnej (postępowej).

Prekursorem był J. Devey (1859 1952) to tzw. era nowego wychowania.

Zaczęto krytykować szkołę tradycyjnš (herbarterowskš) Dewey założył w 1902 roku w Chicago szkołę laboratoryjnš (eksperymentalnš).

Dwa ródła tworzenia systemów: *krytyka szkoły Herbarta i *dowiadczenia nowej szkoły.

John Dewey mówił, że uczymy się wtedy, kiedy mylimy, a mylimy wtedy, gdy rozwišzujemy problemy. Chodzi, więc o to, by nauczyć uczniów rozwišzywania problemów, a przede wszystkim dać im szansę do tego.

Etapy mylenia wg Dewey`a (rozwišzywanie problemów):

•  odczucie trudnoci

•  okrelenie, nazwanie trudnoci

•  wyszukiwanie pomysłu rozwišzania

•  formułowanie hipotezy

•  rozwišzywanie problemu

Dzisiejsza dydaktyka stoi na stanowisku, że żaden z tych systemów nie może być w pełni realizowany.

> Teoria kształcenia wielostronnego wg Okonia lata 50

Okoń mówi, że celem kształcenia jest rozwój osobowoci, a rozwijać całš osobowoć, tzn. rozwijać każdš ze sfer tej osobowoci.