RADZIECKI REALIZM SOCJALISTYCZNY:
· Doktryna i praktyka twórcza wprowadzona w ZSRR na początku lat 30. XX w
· Uznana za podstawową metodę artystyczną
· Realizm socjalistyczny zadekretowany został na Zjeździe Pisarzy Radzieckich w 1934 roku jako metoda wymagająca od artysty prawdziwego, historycznie konkretnego przedstawienia rzeczywistości w jej rewolucyjnym rozwoju:
v I Wszechzwiązkowa Narada Pracowników Kinematografii w 1935 roku poświęcona była dostosowaniu metody do potrzeb kina
· Nurt ściśle związany z polityką kulturalną okresu stalinizmu
· Stał się obowiązującą wykładnią tzw. sztuki zaangażowanej, jako ideowego i propagandowego narzędzia partii komunistycznej.
· Program socrealizmu, mimo ambicji stworzenia spójnych założeń, był wewnętrznie sprzeczny i niekonsekwentny
· Jego zaplecze teoretyczne stanowiły wybrane elementy estetyki XIX-wiecznego realizmu (zwłaszcza kategoria tzw. realizmu krytycznego) i praktyki twórczości akademickiej
· Teoretyczne założenia realizmu socjalistycznego odgrywały w praktyce rolę instrumentalną, będąc sprawdzianem ideologicznej poprawności dzieł oraz miarą uległości twórców wobec dysponenta politycznego (kryterium tzw. partyjności)
· Główne hasła realizmu socjalistycznego:
v Postulat zgodności wizji świata z ideologicznymi tezami marksizmu
v Komunikatywności formy
v Optymizm
v Uprzywilejowanie tematyki pracy, walki klasowej i tradycji ruchu robotniczego
· Zapowiedzią realizmu socjalistycznego w filmie była tzw. rewolucyjna klasyka sowiecka lat 20. i początku lat 30:
- Pancernik Potiomkin i Październik S.M. Eisensteina
- Matka i Koniec Sankt Petersburga W.I. Pudowkina
- Arsenał i Ziemia O. Dowżenki
· Idealne filmy socrealizmu to eposy:
v Przedstawiające prawdziwych bohaterów rewolucji®Czapajew 1934
v Przedstawiające fikcyjnych bohaterów rewolucji® Trylogia o Makymie 1934-1939
· Pod koniec lat 30. w ZSRR realizm socjalistyczny uległ stopniowej schematyzacji i wulgaryzacji, stając się ideologicznym taranem do walki z wszelkim nowatorstwem formalnym i odmiennymi sposobami myślenia:
v Prymitywny, dychotomiczny podział na bohaterów pozytywnych (rewolucjonistów) i bohaterów negatywnych (przeciwnicy walki klas)
v Uproszczona, dwubiegunowa wizja świata
· Film socrealistyczny był traktowany jak doraźne narzędzie walki politycznej i propagandy, komentator i rezoner tez formułowanych przez kierownictwo partii komunistycznej na walnych zjazdach i plenach KC
· Film współdziałał też w tworzeniu kultu Stalina (filmy M. Cziaurelego)
· Filmy socjalistyczne:
- Czpajew, Siergiej i Gieorgij Wasiljejowie, 1934
- Młodość Maksyma, Grigorij Koznicew, Leonid Trauberg, 1935
- My z Kronsztandu, Jefim Dzigan, 1936
- Powrót Maksyma, Grigorij Koznicew, Leonid Trauberg, 1937
- Delegat floty,Aleksander Zachri, 1937
- Szczors, Aleksander Dowżenko, 1939
- Nauczyciel,Siergiej Gierasimov,1939
- Wielkie życie,Leonid Łukow,1939
- Ziemia woła, Aleksander Zachri,1940
BEZDOMNI:
Reżyseria: Nikolai Ekk
Scenariusz: Nikolai Ekk, Aleksandr Stolper, Regina Janushkevich
Zdjęcia: Vasili Pronin
Scenografia: Ivan Stepanov, A. Yevmanenko
Muzyka: Yakov Stollyar
Na podstawie: powieści Aleksandra Makarenki
Produkcja: ZSRR
Rok produkcji: 1931
Obsada: Mariya Gonfa, Vladimir Vesnovsky, Mariya Andropova, Michaił Dżagofarow, Nikołaj Batałow, Michaił Żarow
· Pierwszy radziecki film dźwiękowy, w którym ideologia została umiejętnie połączona z dokumentalnym realizmem.
· Akcja toczy się na początku lat 20-tych. Młodociany przestępca Kola [Michaił Dżagofarow] przyłącza się on do bandy bezdomnych chłopców, którzy niebawem zostają aresztowani. Władza kieruje ich do specjalnego obozu w którym mają być poddani resocjalizacji. Ich wychowawca, Siergiejew [Nikołaj Batałow] , konsekwentnie wprowadza w życie swoją nową koncepcję. W myśl jej - ich zwichrowane charaktery naprostować ma ciężka praca fizyczna. Początkowo chłopcy próbują się buntować, jednak po pewnym czasie metoda ta zaczyna przynosić efekty. Kiedy były herszt bandy, Żigan [Michaił Żarow] próbuje nawrócić ich na drogę przestępstwa, "bezdomni" stawiają mu zdecydowany opór.
CZAPAJEW:
Reżyseria: Sergei Vasilyev, Georgi Vasilyev
Scenariusz: Sergei Vasilyev, Georgi Vasilyev, Anna Furmanov
Zdjęcia: Aleksandr Sigayev, Aleksandr Ksenofontov
Scenografia: Isaak Makhlis
Muzyka: Gavriil Popov
Na podstawie: powieści Dimitrija Furmanowa
Rok produkcji: 1934
Obsada: Georgi Zhzhyonov, Nikolai Simonov, Vyacheslav Volkov
· Film, który zapoczątkował w kinie radzieckim nowy model bohatera ekranowego.
· Kinowa biografia słynnego rewolucjonisty radzieckiego Czapajewa, który dowodził w 1919 Kozakami walczącymi przeciwko białogwardzistom. Autorzy skupili się na jego przyjaźni z komunistą Furmanowem, pod którego wpływem bohater zaprowadził wśród swoich żołnierzy wojskowy rygor i dyscyplinę. Dzięki temu zaczęli oni odnosić w walce sukces za sukcesem. Śmierć Czapajewa od kuli wroga w nurtach Uralu wzmocniła jeszcze hart bojowy w jego oddziale i pozwoliła im odnieść zwycięstwo w decydującej bitwie.
· Bracia Wasiljejowie pokazali Czapajewa jako prawdziwego, realnego człowieka z krwi i kości. Dzięki swojej koncepcji udowodnili, że zbytnie idealizowanie i pomnikowe ukazanie postaci historycznych czyni je nudnymi dla widza i co za tym idzie odbiera im chęć ich naśladowania. Przedstawienie na ekranie autentycznych wydarzeń bez schematów i natrętnej demagogii wzmocniło tylko legendę bohatera, a nie jak się obawiano w czasie realizacji zdemitologizowało ją.
AEROGRAD:
Reżyseria: Aleksander Dowżenko
Scenariusz: N. Simonov ,Aleksander Dowżenko
Zdjęcia: Mikhail Gindin, Nikolai Smirnov , Eduard Tisse
Scenografia: Viktor Panteleyev, Aleksei Utkin
Muzyka: Dmitri Kabalevsky
Rok produkcji: 1935
Obsada: Stepan Shkurat, Boris Dobronravov, Sergei Stolyarov, G. Tsi
· Obraz Aleksandra Dowżenki pomyślany jako propaganda obronności kraju.
· Nasycona pięknem obrazów i muzyki, poetycka opowieść człowieku z ludu, dzielnym myśliwym Głuszaku.
· Niemłody już bohater nazywany jest przez miejscową ludność "Tygrysią śmiercią". Przez swoje długie życie niezwykle skutecznie tropił zwierzynę na kresach azjatyckich. A kiedy nastała nowa władza - zajął się dywersantami i pierwszy stanął do walki z nimi. Głuszak w ujęciu twórcy to symbol siły i piękna ludu, a jednocześnie idealne ucieleśnienie nowego ładu społecznego.
SZCZORS:
Scenariusz: Aleksander Dowżenko
Zdjęcia: Yuri Goldabenko, Aleksander Dowżenko
Scenografia: Morits Umansky
Rok produkcji: 1939
Obsada: Yevgeni Samojlov, Ivan Skuratov, Nina Nikitina
· Zrealizowany przez Aleksandra Dowżenkę na osobiste polecenie Stalina, ludowy epos poświęcony ukraińskiemu bohaterowi z czasów rewolucji - Mikołajowi Szczorsowi.
· Film nie jest dosłowną biografią postaci historycznej, ale czymś na kształt pieśni stepowej, dzięki której widz odbywa wędrówkę po Ukrainie.
· Niepodważalne piękno plastyczne obrazu powoduje, ze można przymknąć oczy na jego stronę ideologiczną
ZIEMIA WOŁA:
Reżyseria: Aleksander Zachri
Scenariusz: Yekaterina Vinogradskaya
Zdjęcia: Aleksandr Gintsburg
Scenografia: Olga Pchelnikova, Vladimir Kalyagin
Muzyka: Nikolai Timofeyev
Rok produkcji: 1940
Obsada: P. Sorokin, Vasili Vanin, Valentina Telegina, Boris Blinov, Wiera Marecka
· Początek lat 30-tych. Na wsi radzieckiej trwa intensywny proces wprowadzania kolektywizacji. Świeżo przyjęta do kołchozu, Anna Sokołowa [Wiera Marecka] zostaje wybrana na jego przewodniczącą. Ta decyzja komitetu spotyka się z dużymi wątpliwościami najbliższego otoczenia bohaterki. Jej mąż, przekonany, że nie da sobie rady namawia ją, żeby zrezygnowała. Jednak niezłomna kobieta nie chce tego słuchać. Mądrość życiowa i doświadczenie pozwalają jej podejmować tylko słuszne decyzje. Dzięki nim kołchoz zaczyna przeżywać chwile gospodarczej prosperity. Wkrótce za jej wysiłek spotyka ją nie lada zaszczyt - towarzyszka Sokołowa zostaje wybrana posłanką do Rady Najwyższej ZSRR.
AgataStr