TADEUSZ GAJCY.doc

TADEUSZ GAJCY

języki:  polski 

Poeta, urodził się 8 lutego 1922, zginął 16 sierpnia 1944 w Powstaniu Warszawskim.

Od 1935 uczęszczał do Gimnazjum oo. Marianów na Bielanach w Warszawie. Podczas niemieckiej okupacji mieszkał w Warszawie. Kontynuował naukę na tajnych kompletach licealnych zorganizowanych przez oo. marianów w legalnej Miejskiej Szkole Drogowej. Wiosną 1941 zdał maturę, po czym rozpoczął studia polonistyczne na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego. Pod koniec 1941 został członkiem konspiracyjnej organizacji Konfederacja Narodu. Od 1942 był reporterem w jej piśmie "Nowa Polska - Wiadomości Codzienne". Działał w kręgu młodych twórców skupionych wokół pisma "Sztuka i Naród" oraz tzw. Ruchu Kulturowego. Debiutował w 1942 na łamach "Sztuki i Narodu" wierszem Wczorajszemu. W 1942 został członkiem redakcji, w listopadzie 1943, po śmierci poprzednika - A. Trzebińskiego, redaktorem. Drukował tam swoje wiersze, fragmenty prozy, artykuły i recenzje (pod pseudonimami Karol Topornicki, Roman Oścień, a także anonimowo). Należał do AK, współpracował z referatem literackim Podwydziału Propagandy Mobilizacyjnej "Rój" Biura Informacji i Propagandy AK. Uczestniczył w konspiracyjnych wieczorach literackich, na których przedstawiał swoje utwory. W 1942 uzyskał II nagrodę w konkursie "Biuletynu Informacyjnego" na marsz żołnierski za wiersz Uderzenie, w 1943 nagrodę "Kultury Jutra" za wiersze Śpiew murów i Rapsod o Warszawie. Brał udział w zorganizowanej przez W. Bojarskego akcji składania kwiatów pod pomnikiem Mikołaja Kopernika 25 maja 1943 w 400. rocznicę śmierci uczonego. W 1943 zrezygnował z pracy zarobkowej i studiów, poświęcając się całkowicie pracy konspiracyjnej. Wiosną 1943 uczestniczył w Kursach Prasowych Sprawozdawców Wojskowych organizowanych przez Biuro Informacji i Propagandy AK. Po wybuchu powstania walczył na Starym Mieście w grupie szturmowo-wypadowej porucznika Ryszarda (Jerzego Bondorowskiego). Zginął 16 sierpnia 1944 przy ulicy Przejazd 1/3 lub 22 sierpnia 1944 na terenie Arsenału.

Związany był z Konfederacją Narodu, organizacja skrajnie prawicową, kontynuującą przedwojenną działalność nacjonalistycznego ONR. W swojej publicystyce na łamach "Sztuki i Narodu" głosił poglądy zgodne z linią organizacji i pisma - negację wartości sztuki międzywojennej (z czego wyłączał jednak Czechowicza i Miłosza) i emigracyjnej, podkreślanie dziejowej roli Polski, agitację na rzecz liryki zagrzewającej do boju - jednak prezentował spojrzenie bliższe literackiemu niż ideologicznemu, wykazywał pewne tendencje pojednawcze w stosunku do pisarzy innych orientacji politycznych, a także pewne znaki odżegnywania się od totalistycznej koncepcji literatury i kultury głoszonej przez KN.

Twórczość poetycka Gajcego skupia się w tomach Widma, Grom powszedni (wydanych w podziemiu), wierszach i opowiadaniach publikowanych na łamach "Sztuki i Narodu" oraz utworach pozostawionych w rękopisach (m.in. Misterium Niedzielne przedstawiające pełną napięcia atmosferę ostatnich miesięcy 1939 w formie ludowej szopki oraz dramat Homer i Orchidea). Rozpoczynał od liryki tyrtejskiej, zgodnie z założeniami SiN, jednak w swojej dojrzałej twórczości wypracował własną wizję poezji. Nawiązując do katastrofizmu, głównie Drugiej Awangardy, prezentował jednak jego swoistą wizję - szczególnie nasyconą negatywizmem, spiętrzającą i zagęszczającą obraz apokaliptycznej makabry, a także wprowadzającą elementy groteski. Rzeczywistość ukazywał w wizyjno-symbolicznych obrazach, często posługiwał się konwencją snu dla łączenia elementów realistycznych i baśniowych, obok poematów sięgał do form ballady, bajki, kolędy, piosenki. W tomie Grom powszedni przewodnim motywem wierszy stała się myśl o mistycznym sensie ofiary w imię miłości do ludzi i ojczyzny, a kluczowymi kwestiami oswajanie śmierci i wybór pomiędzy nienawiścią i miłością, dokonany ostatecznie na korzyść miłości.

Tadeusz Gajcy uważany jest za najwybitniejszego, obok Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, twórcę pokolenia Kolumbów.

Tomy poetyckie z czasów wojny

·         Widma. Poemat, Warszawa 1943 (pod pseudonimem Karol Topornicki)

·         Grom powszedni, Warszawa 1944 (pod pseudonimem Karol Topornicki)