Gastroskop.pdf

jak to działa

medycyny było niedostępne dla obserwacji bez-

pośredniej. Pierwsi uczynili wyłom w tej sprawie

urolodzy i stosunkowo wcześnie zastosowali rurę

z oświetlaczem do obserwacji wnętrza pęcherza mo-

czowego. Ich dziełem były też drobne urządzenia do

wyjmowania kamieni moczowych, później także do

kruszenia większych, celem ich łatwiejszego wyjęcia.

Budowa endoskopów urologicznych była jednak ła-

twiejszym zadaniem, gdyż ich długość z naturalnych

powodów była stosunkowo niewielka: ok. 25–35 cm.

Problem obserwacji wnę-

trza żołądka rozwiązał dopiero

w 1881 roku jeden z najwybit-

niejszych chirurgów początku

XX wieku – Jan Antoni Mikulicz-

Radecki, urodzony w 1850 r. w

Czerniowcach – w rodzinie pol-

sko-niemieckiej (matka – szlach-

cianka pruska).

Z dzisiejszego punktu wi-

dzenia gastroskop Mikulicza wy-

gląda nieco przerażająco: sztyw-

na rura o średnicy 14 mm, długa

na 65 cm. Z drugiej jednak strony – wyczyny średnio-

wiecznych igrców, prezentujących „połykanie” mieczy

– świadczą, że człowiek może wiele znieść! Niedogod-

ności sztywnego endoskopu i wszystkich jego od-

mian, jak: gastroskop – do badania żołądka, broncho-

skop – do wziernikowania drzewa oskrzelowego, rek-

toskop – do badania końcówki jelita grubego i odbytu

– usunięto dopiero w roku 1957, kiedy to zbudowano

pierwszy tzw. fibroskop, czyli endoskop światłowodo-

wy. Wiązka włókien szklanych o średnicy rzędu 4–6

μm, składająca się z ok. 40 000 pojedynczych włókien,

mogła przekazać obraz wnętrza żołądka, mimo zawią-

zania rury gastroskopu w supeł! Zmniejszyła się też

średnica instrumentu z 14 mm do ok. 9–10 mm.

Jak działa taki fibroskop? Obraz z układu so-

czewek tworzących obiektyw pada na równiutko ze-

szlifowany pęk włókienek ( ). Zostaje więc automa-

tycznie rozbity na ok. 40 000 punkcików o różnej bar-

wie i o różnym natężeniu jasności. Dzięki zjawisku

całkowitego wewnętrznego odbicia każdy z tych ma-

leńkich punkcików zostaje przeniesiony na drugi ko-

niec wiązki, tworząc obraz wtórny. Obraz ten jest na-

Gastroskop

Kazimierz Topór

stępnie powiększony przez zespół soczewek okularu,

przez który dokonuje się obserwacji. Od razu widać

pewną niedogodność, wynikającą z samej zasady pra-

cy fibroskopu. Nie ma sensu nadmierne powiększanie

obrazu w okularze, ponieważ nie zdołamy uzyskać

lepszego odwzorowania obrazu wnętrza, niż wynika

to z możliwości mozaiki złożonej ze wspomnianych

40 000 punktów! Lepszy obraz można uzyskać dopiero

dzięki technice wideogastroskopu. Mikrokamera cyfro-

wa może budować obraz złożony z kilku setek tysięcy

pikseli, co oznacza powiększenie dokładności odwzo-

W nętrze ciała ludzkiego przez setki lat rozwoju

jak to działa

rowania wnętrza o rząd wielkości, a przecież wysiłki

konstruktorów trwają i rozdzielczość mikrokamer ro-

śnie!

Natychmiast też zaczęto wyposażać ten instru-

ment w różne nowe „umiejętności”. Przede wszystkim

wprowadzono manipulator, umożliwiający „rozgląda-

nie się” końcówki gastroskopu pod różnymi kątami,

co dało szansę na obejrzenie niemal całego żołądka.

Rozwój technik oświetleniowych doprowadził

do tego, że można było wydzielić wiązkę włókien

szklanych i przez nią doprowadzić światło żarówki

ksenonowej o dużej mocy, bez narażania pacjenta na

poparzenie od rozgrzanej bańki żarówki. Proste narzę-

dzia mikrochirurgiczne, znane już wcześniej urologom,

trafiły do gastroskopów i zyskały nowe funkcje.

Oświetlenie ksenonowe coraz częściej zastępu-

ją wysoko sprawne diody fotoluminescencyjne – nie-

mal zimne, mimo świecenia bardzo jasnym światłem.

Żeby zrozumieć, jak finezyjnym instrumentem

jest gastroskop, trzeba mu „spojrzeć w oczy” ( )

i przyjrzeć się, czym dysponuje, pamiętając, że to

wszystko mieści się w średnicy ok. 9 mm! Patrząc na

końcówkę roboczą, widzimy dwa oświetlacze – 1, po-

między którymi znajduje się obiektyw – 2 – dawniej

zwykły, optyczny – dziś obiektyw mikrokamery wideo.

Widać ujścia dwóch kanałów roboczych – 3: z jednego

wystaje narzędzie z pętlą – 4, do usuwania np. poli-

pów, metodą przepalania ich rozżarzonym drutem pętli,

co automatycznie zapobiega krwawieniu, drugi z zesta-

wem haczykowatych nożyków – 5 – do drobnych zabie-

gów mikrochirurgicznych i dodatkowy kanał – 6 – do

wypełniania żołądka powietrzem dla uzyskania lepszej

widoczności jego wnętrza lub przepłukiwania cieczą.

Zastosowanie wideokamery znacznie poprawiło

wyrazistość i dokładność obrazu uzyskiwanego na

monitorze. Zwolniło też sporo miejsca w przewodzie

gastroskopu, ponieważ dla przekazania obrazu wideo

nie jest potrzebna tak gruba wiązka włókien światło-

wodowych jak do oglądu bezpośredniego. Część włó-

kien można teraz wykorzystać do np. wpuszczenia

promienia lasera zarówno do celów mikrochirurgii, jak

Ogólny schemat badania gastroskopowego po-

kazano na Rys. . Elastyczny przewód zwolnił pa-

cjenta od dokuczliwej postawy „połykacza mieczy” –

może on zachować swobodę ruchów głowy i korpusu

ciała.

gastroskop

gard³o

prze³yk

¿o³¹dek

dwunastnica

trzustka

jelito czcze

jelito krête

jelito œlepe

okrê¿nica

odbytnica

1 kg gastroskopów jest wart

ponad 1500 kg samochodów!

i laseroterapii oraz laserowej koagulacji w przypadku

drobnych krwawień. Narzędzia tkwiące w kanałach

roboczych są wymienne i zamiast nich można zainsta-

lować np. aplikatory do zakładania tzw. stentów, czyli

rureczek siatkowatych, wzmacniających i udrożniają-

cych naczynia np. żółciowe lub inne.

Widok całego stanowiska do gastroskopii poka-

zuje . Rzuca się w oczy monitor, na którym gastro-

log lub chirurg obserwuje to, co dzieje się w żołądku

pacjenta.

Na drugim końcu przewodu gastroskopowego

znajduje się głowica manipulacyjno-obserwacyjna.

W starszych odmianach posiadała okular do obserwa-

cji optycznej, w nowszych służy do połączenia gastro-

skopu z aparaturą do komputerowej analizy obrazu

i demonstrowania go na ekranie. Nowoczesne progra-

my pozwalają na wybiórcze zmiany barwy obserwo-

wanego wnętrza i lepszą obserwację patologicznych

zmian np. nowotworowych. Głowica zawiera manipu-

lator, który za pomocą cieniutkich linek umożliwia

„rozglądanie się” we wnętrzu żołądka przez odchyla-

nie końcówki roboczej nawet do 210°, czyli zaglądanie

sobie „za plecy”!

Dalszy rozwój tych urządzeń zmierza do zmniej-

szania średnicy przewodu, tak aby dało się wykony-

wać gastroskopię przez nos (są już takie konstrukcje),

co jest o wiele lepiej tolerowane przez pacjentów. Wy-

maga to jeszcze większej miniaturyzacji uzbrojenia

gastroskopu, bo przecież nikt nie zechce zrezygnować

z uniwersalności tego urządzenia.

Sporym technicznym problemem jest sprawa

aseptyczności i dezynfekcji sprzętu. O żadnym „goto-

waniu” nie może być mowy. Sprzęt musi być więc do-

skonale hermetyczny, a odkaża się go metodą kąpieli

w płynach odkażających.

Gastroskop jest jednym z tych osią-

gnięć techniki medycznej, o których niewiele

się wie, a wspomina się go na ogół źle, jako

narzędzie wyrafinowanej tortury! Tymcza-

sem nawet pobieżny szkic jego budowy

i działania świadczy o tym, że jest to praw-

dziwy cud techniki XXI wieku i sprzęt na-

prawdę przyjazny człowiekowi. Dziesiątki

tysięcy pacjentów zawdzięczają mu zdrowie,

a nawet życie. Trzeba podziwiać wysoki

kunszt konstruktorów i producentów tego

niezwykle precyzyjnego instrumentu. Nie na-

leży się go bać!

Można jedynie wyrazić żal, że w Pol-

sce powojennej zaniedbano rozwój przemy-

słu precyzyjnego, optycznego i optoelektro-

nicznego. W rezultacie nie mamy dziś pol-

skich aparatów cyfrowych, kamer, gastro-

skopów i tysięcy innych rzeczy. A warto pa-

miętać, że 1 kg gastroskopów jest wart po-

nad 1500 kg samochodów!

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: