mt_5_08_11.pdf

astro nomia

w nowojorskiej siedzibie Templeton Founda-

tion ogłoszono, że 2008 Templeton Prize zosta-

ła przyznana Michałowi Hellerowi.

John Marks Templeton urodził się 29 listopada

1912 roku w Winchester, w stanie Tennessee. Jest in-

westorem giełdowym, biznesmenem i filantropem.

Urodzony jako Amerykanin, w 1968 roku zrzekł się

obywatelstwa USA, by uniknąć płacenia amerykań-

skich podatków. Obecnie ma podwójne obywatelstwo

Wysp Bahama i Wielkiej Brytanii. W 1987 roku założył

fundację swego imienia. W oficjalnej deklaracji celów

fundacji zawarte jest oświadczenie, iż ma ona: „dobro-

czynnie służyć jako katalizator odkryć naukowych

w obszarze, który uczeni i filozofowie określają jako

»Wielkie Pytania«, a który obejmuje tak problem praw

przyrody, jak i naturę kreatywności i świadomości”.

Ustanowiona w 1972 roku nagroda nosi oficjal-

ną nazwę: „Nagroda Templetona za Badania lub Od-

Stanisław Bajtlik,

astrofizyk, pracuje

w Centrum Astro-

nomicznym im. Ko-

pernika PAN w War-

szawie. Zajmuje się

kosmologią. Jest au-

torem kilkudziesięciu

prac naukowych

i książki „Kosmiczny

alfabet”. Pracował

na uniwersytetach

w Princeton, Kolorado

i w Centrum Fizyki

Teoretycznej w Trie-

ście.

Od lat zajmuje się

popularyzacją nauki.

2008 Templeton Prize

dla Michała Hellera

Stanisław Bajtlik

nad laserami i maserami, John Barrow, kosmolog,

znany z książek na temat zasady antropicznej. Od kil-

ku tygodni laureatem jest też ksiądz profesor Michał

Heller, fizyk, kosmolog, matematyk, ale i filozof, teo-

log, ksiądz katolicki i autor bardzo wielu książek i ar-

tykułów popularnych na temat nauki, filozofii i związ-

ku pomiędzy nauką i religią.

Michał Heller urodził się 12 marca 1936 roku

w Tarnowie. Nie uniknął trudnych polskich losów

w czasie wojny. Wraz z rodziną był zesłany na Sybe-

rię. W 1959 roku przyjął święcenia kapłańskie. W 1965

roku ukończył studia filozoficzne na Katolickim Uni-

wersytecie Lubelskim, a w 1966 roku uzyskał stopień

doktora z kosmologii. Od 1985 roku jest profesorem

Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Jest

autorem przeszło 200 prac naukowych, kilkudziesięciu

książek i niezliczonych artykułów popularnych.

Jego wysiłki popularyzacyjne zostały w Polsce

uhonorowane w 1987 roku Medalem Zonna, przyzna-

wanym przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne

i w 2001 roku Nagrodą imienia Hugona Steinhausa.

Tę drugą otrzymał za książkę pod znamiennym tytu-

łem „Czy fizyka jest nauką humanistyczną?”.

Michał Heller jest ceniony zarówno w świecie

kosmologów, jak i filozofów i teologów. W latach sie-

demdziesiątych ubiegłego wieku, kilka lat po śmierci

(w 1966 roku) jednego z twórców teorii Wielkiego Wy-

buchu, Georges’a Lemaître’a, także katolickiego księ-

dza, Heller był zaproszony przez uniwersytet w Leu-

ven, w Belgii, do porządkowania spuścizny po twórcy

krycia w dziedzinie Rzeczywistości Duchowej”. Jej

celem jest nagradzanie wysiłków w dziedzinie łącze-

nia poznania naukowego z poznaniem duchowym,

obejmującym obszary, którymi nauka się nie zajmuje.

Wysokość nagrody, celowo ustanowiona powyżej wy-

sokości Nagrody Nobla (w 2008 roku jest to około

1,6 mln dolarów), miała nadać jej wysoką rangę. Ale

o randze nagród zwykle nie decyduje wysokość, lecz

to, kto i komu ją przyznaje. Nagrodę Templetona wrę-

cza w pałacu Buckingham książę Filip. Na liście jej

dotychczasowych laureatów są liczni przywódcy reli-

gijni: Matka Teresa (z Kalkuty), Brat Roger (z Taizé),

kardynał Leon Suenens (prymas Belgii w latach 70.)

czy protestancki kaznodzieja Billy Graham. Są też dy-

sydenci, politycy i autorzy, jak Sarvepalli Radhakrish-

nan (prezydent Indii w latach 60.), Aleksander Sołże-

nicyn czy Michael Novak (amerykański konserwatyw-

ny pisarz i dyplomata).

Prawdziwą ozdobą listy laureatów Nagrody

Templetona są nazwiska wybitnych uczonych. Jest

tych nazwisk sporo: Carl Friedrich von Weizsäcker,

który wspólnie z Hansem Bethem pracował nad nuk-

leosyntezą w gwiazdach, Paul Davies, fizyk i autor

znanych książek popularnonaukowych, Frejman Dy-

son, jeden z twórców elektrodynamiki kwantowej,

George Eblis, fizyk, relatywista, znany ze swej mo-

nografii na temat ogólnej teorii względności, napisa-

nej wspólnie ze Stevenem Hawkingiem, Charles Tow-

nes, laureat Nagrody Nobla (w 1964 roku) za prace

12 marca 2008 roku, na konferencji prasowej

Heller stara się opisać i zrozumieć to, co wymyka się

współczesnej nauce.

koncepcji „pierwotnego atomu”. Co roku, w maju,

Heller organizuje w Krakowie konferencje na temat

metodologii nauk. W Tarnowie jest profesorem, a tak-

że pełnił różne funkcje we władzach Wyższego Semi-

narium Duchownego.

Łącząc swoje zainteresowania kosmologiczne

i filozoficzne, Heller stara się opisać i zrozumieć to, co

wymyka się współczesnej nauce. Tym czymś, w jego

przypadku, są osobliwości pojawiające się w rozwiąza-

niach równań ogólnej teorii względności. Zarówno

pierwotna osobliwość, z której w wyniku Wielkiego

Wybuchu wyłonił się Wszechświat, jak i osobliwości

skrywane we wnętrzach czarnych dziur, są przejawem

załamywania się teorii. Świadczą o tym, że warunki,

takie jak gęstość materii, ciśnienie temperatura, ale

także np. krzywizna czasoprzestrzeni, są tak wielkie,

że nasze teorie nie mają zastosowania do ich opisu.

Heller, wraz ze współpracownikami, stara się wyjść

poza współczesne teorie. Stosując nowoczesny język

matematyki – geometrię nieprzemienną – starają się

oni opisać i „oswoić” to, co wymyka się współczesnej

fizyce – kosmiczne osobliwości. Na tej drodze odnieśli

już wiele sukcesów, uzyskując obiecujące rezultaty.

Filozoficzna i metodologiczna teza Michała Hel-

lera to: „fundamentalna hipoteza przyjmowana mil-

cząco w samej metodzie współczesnych zmatematy-

zowanych nauk empirycznych głosi, że w material-

nym świecie nie ma niczego, czego nie dałoby się opi-

sać matematycznie. Na mocy tej hipotezy istotowość

matematyki przenosi się na świat materialny”.

Przy tym wszystkim Michał Heller jest znakomi-

tym popularyzatorem. Jego książka „Granice kosmosu

i kosmologii” (Scholar, 2005), wydana we wcześniej-

szej wersji jako „Ewolucja kosmosu i kosmologii”

(PWN, 1983) jest jedną z najlepszych książek popular-

nonaukowych z dziedziny kosmologii, wydanych

w Polsce.

Michał Heller jest też znakomitym wychowaw-

cą i nauczycielem młodych uczonych. Od trzydziestu

lat jest naukowym przewodnikiem młodych kosmolo-

gów, fizyków i matematyków skupionych wokół niego

w Krakowskiej Grupie Kosmologicznej. Nie ma przy

tym dla niego złych czasów. W stanie wojennym, kie-

dy wszystko było bardzo trudne, organizował niefor-

malne konferencje naukowe dla swojej grupy i zapro-

szonych gości, korzystając z gościnności podkrakow-

skich proboszczów – swoich kolegów z czasów semi-

naryjnych.

Księdza profesora Michała Hellera znam od

trzydziestu lat. Choć nigdy nie miałem okazji napisać

z nim pracy naukowej, to przez te wszystkie lata słu-

chałem jego wykładów, czytałem jego artykuły

i książki, uczestniczyłem w organizowanych przez

niego konferencjach. Był recenzentem mojej pracy

doktorskiej. Z wielkim podziwem zawsze patrzyłem

na jego pasję, konsekwencję, pracowitość, oryginal-

ność i odwagę w podejmowaniu tematów nauko-

wych, ale także na ludzkie ciepło, przyjazny stosunek

do świata i ludzi, życzliwość dla bliźnich. Cnoty god-

ne mędrca i chrześcijanina.

Nagroda Templetona była krytykowana przez

poważnych uczonych, takich jak Richard Dawkins czy

Sean Carroll. Ten pierwszy, brytyjski biolog, twórca

terminu „samolubny gen”, w książce „Bóg urojony”

określił ją jako „wielką sumę przyznawaną uczonemu,

który jest gotowy powiedzieć coś dobrego o religii”.

Podobne zarzuty stawiał Carroll, amerykański fizyk

i kosmolog, otwarcie propagujący poglądy ateistycz-

ne. Oni obaj, a wraz z nimi wielu innych, krytykują

nagrodę za to, co jest jej istotą – próbę przezwycięże-

nia podziału pomiędzy tym, co naukowe, a tym, co

duchowe. Ta krytyka oparta jest nie na negowaniu

możliwości przezwyciężenia tego podziału, ale na

założeniu, że istnieje cokolwiek, czego nauka (przy-

najmniej w zasadzie) nie mogłaby ogarnąć.

Niezależnie od tego, czy świat i rzeczywistość

składają się z realności fizykalnej, dostępnej nauce

i rzeczywistości poetyckiej, poznawalnej za pomocą

sztuki i religii, czy też taki podział wynika jedynie

z naszej jeszcze niepełnej wiedzy, świat jest podzielo-

ny. Podzielone są poglądy i światopoglądy ludzi. Róż-

norodność poglądów jest rzeczą dobrą. Podziały, pole-

gające na okopaniu się na swoich pozycjach i zam-

knięciu uszu na argumenty innych, na pewno są rze-

czą złą. Michał Heller jest uczonym o niezwykle otwar-

tym, choć naukowo rygorystycznym umyśle. Dlatego

należy się cieszyć, że to właśnie jemu została przyz-

nana ta bardzo ważna nagroda.

M E G A F O N Y

M10M

megafon 10 W

53 zł

MP-514

megafon 10 W

45 zł

www.superdyskoteka.pl

tel. 022 257 84 52

M25SFM

megafon 25 W z gruszką

199,99 zł

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: