Norma sankcjonowana – reguluje stosunki społeczne
Norma sankcjonująca – wprowadza kary (służebna wobec sankcjonowanej)
· Ochrona – chroni stosunki społeczne przed zamachami na nie
· Afirmacyjno – motywacyjna - polega na określeniu standardów postępowania I wzmocnienia motywacji do ich przestrzegania poprzez stosowanie sankcji
· Gwarancyjna: zasady · NULLUM CRIMEN SINE LEGE
· NULLUM POENA SINE LEGE
· prewencyjno wychowawcza
· restytucyjna – środki umożliwiające sprawcy naprawienie szkody wyrządzonej przez jego czyn
prawo karne
+ materialne – zespół norm określających przestępstwa t. j. czyny, które ze względu na swój społecznie szkodliwy charakter są zabronione pod groźbą kary ustalających zasady odpowiedzialności za te czyny, oraz kary I inne środki stosowane wobec sprawców.
+ procesowe – zespół norm regulujących postępowanie w sprawach o przestępstwo. Określa naczelne przesłanki postępowania karnego uprawnienia i obowiązki stron organów I innych uczestników postępowania, stadia postępowania i rodzaje rozstrzygnięć
+ wykonawcze – sposoby wykonywania kar, środków karnych i innych środków
prawo penitencjarne – reguluje sposób wykonywania kary pozbawienia wolności
Iszczególne
= skarbowe – ze względu na podmiot: interesy finansowe skarbu państwa
= wojskowe – wyodrębnione ze względu na podmiot i przedmiot regulacji (żołnierze i zdolność mobilizacyjna dyscyplina)
I ogólne
źródła prawa karnego
art. 1 & 1 Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia
-ustawy
-ustawy międzynarodowe ratyfikowane
zakaz stosowania analogii w prawie karnym
-analogia iuris
-analogia legis
można pociągnąć do odpowiedzialności za czyn który nie ostał wyraźnie zabroniony przez ustawę, ale odwołujemy się do ogólnych normalnych zasad prawa (iuris) lub podobnego przepisu prawnego (legis)
Ustawowa określoność czynu ( przestępstwa)
W sposób dokładny I wyczerpujący w ustawie powinno być określone na czym polega dany czyn zabroniony Þ lex criminalis retro non agit
Nie są źródłami prawa karnego:
- ustawy niższe - rozporządzenia
- zarządzenia
- zwyczaj
- orzecznictwo sadów
- poglądy nauki prawa
Zwyczaj ma o tyle znaczenie normatywne, że uzupełnia znamiona ocenne ustawy karnej
Kodeks karny (KK)
- część ogólna – rodzaje kar I środków karnych
- część szczególna – przestępstwa
przepisy części ogólnej
- dyspozycje – określają znamiona czynu zabronionego
- sankcje – kary za naruszenie zakazu
1) ze względu na sposób określenia czynu zabronionego
- nazwowe (nazwy przestępstw)
- opisowe (opis znamion zabronionego zachowania)
= charakter prosty – zawierają jeden zespół znamion wyrażających jedną odmianę zabronionego czynu (art.155 KK)
= charakter złożony – kilka zespołów znamion, które tworzą wiele odmian przestępstwa (art. 145 & 1 KK)
= charakter alternatywny – co najmniej dwa zespoły znamion co prowadzi do tworzenia odmian przestępstwa (art. 270)
2) na sposób opisu
- kazuistyczne – szczegółowe opisanie przypadku
- syntetyczne – opis za pomocą cech ogólnych
- zupełne, samoistne – w sposób wyczerpujący obejmują zespół znamion zabronionego zachowania się
- niezupełne
= zależne – ustalenie istoty czynu jest uzależnione od zastosowania innych przepisów tej samej ustawy ( art. 191 & 1)
= blankietowe – nie zawierają opisu zabronionego zachowania się lecz tylko ogólną ramę, której treść dopełniają przepisy niższego rzędu (art. 265 & 1)
rodzaje sankcji
- bezwzględnie nieoznaczone – dowolność w stosowaniu kary
- bezwzględnie oznaczona – określa rodzaj i wysokość kary
- względnie nieoznaczone
- względnie oznaczone – ustawa określa rodzaj I granice kary I w ich ramach sąd wymierza ściśle określoną karę
Ze względu na budowę: sankcje
- proste – tylko jeden rodzaj sankcji
- złożone – dwie lub więcej rodzajów kary
- alternatywa – daje sędziemu możliwość wyboru
zasady obowiązywania ustawy karnej
1) Lex retro non agit art. 1 & 1 KK (art. 42 ust. 1 konstyt.)
- umieszczona w ustawie
- vacatio legis – od ogłoszenia do wejścia w życie zazwyczaj 14 dni
uchylenie – wprost
-przez inną ustawę
- ustawy czasowe same określają datę wejścia w życie I wygaśnięcia
obowiązywanie ust. Kar. Pod względem czasu art. 91 KK
Przestępstwo skutkowe – w innym momencie działanie lub zaniechanie w innym dokonanie przestępstwa. W ich przypadku przyjmuje się, że czasem jego popełnienia jest czas podjęcia zabronionego zachowania I czas ten trzeba odróżnić od momentu dokonania przestępstwa
Przestępstwa ciągłe – powtarzające się w krótkim czasie zamachy na to samo dobro w krótkich odstępach czasu
Przestępstwa trwałe – polegają na wywołaniu I utrzymaniu przez dłuższy czas stanu bezprawnego
Przestępstwa z zaniechania – gdy ciąży na kimś obowiązek dokonania czegoś a on tego nie robi, czasem popełnieniem przestępstwa jest ten moment, w którym sprawca mógł jeszcze zrealizować ciążący na nim obowiązek , a nie ten, w którym nie mógł go już wykonać.
- depenalizacja
= częściowa – gdy czyn określony jako przestępstwo zastał spenalizowany jako wykroczenie. Jeżeli prokurator stwierdzi że dany czyn nie jest przestępstwem ale wykroczeniem odmawia rozpoczęcia postępowania, a wszczęte umarza I przekazuje sprawę policji w celu wystąpienia z wnioskiem do kolegium do spraw wykroczeń. Jeżeli taka sytuacja wystąpi po otwarciu przewodu sadowego to sprawę rozpoznaje sad na zasadach ogólnych orzekając na podstawie przepisów prawa o wykroczeniach (art. 4 &1 KK)
Trzeba stosować ustawę nową, chyba, że poprzednia jest względniejsza dla sprawcy.
Ustalając, która jest względniejsza bierzemy pod uwagę obie w całości w odniesieniu do konkretnego sprawcy. Nie można się sugerować tylko kryterium rodzaju czy wysokości sankcji ale także wszystkimi warunkami wymiaru kary. Nie jest dopuszczalne stosowanie kombinacji przepisów, należy dokonać wyboru jednej z konkurujących ustaw. (wyrok SN z 6.07.1970r)
Z art. 4 & 1 zasada niepogarszania sytuacji sprawcy w wyniku zmiany ustawodawstwa
Lex suverior retro non agit – ustawa surowsza nie działa wstecz
Zmiana ustawy karnej po prawomocnym zasadzeniu sprawcy nie ma wpływu na wyrok.
Zasada powagi rzeczy osądzonej(res iudicata) wyjątki:
1) gdy prawomocnie orzeczona lecz jeszcze nie wykonana kara jest wyższa od górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za ten czyn w nowej ustawie, karę obniża się do górnej granicy zagrożenia za ten czyn w nowej ustawie
2) jeżeli orzeczona karę pozbawienia wolności za czyn który w nowej ustawie nie jest zagrożony to karę pozbawienia wolności zamienia się na ograniczenie wolności lub grzywnę (uzupełnia art. 14 przepisów wprowadzających KK)
- orzeczona karę śmierci na dożywocie
- ------------------grzywny I ograniczenia wolności wykonuje się na zasadach tymczasowych
- zastępcza kara pozbawienia wolności orzeczona na wypadek nieściągalności grzywny
- warunkowe zawieszenie wykonania kary I warunkowe przedterminowe zwolnienie ( uchwała SN z 11.01.1999)
- wobec wyrażonego brzmienia art. 14 pkt. 2 p.w. KK trzeba go traktować jako przepis szczególny I nie ma tu zastosowania ogólna zasada wyrażona w art. 4 & 1 KK
= całkowita -zatarcie skazania : skazanie ulega zatarciu z mocy prawa niezwłocznie przerywa się wykonanie kary I usuwa się karty karne z centralnego rejestru skazanych. Kary już wykonane nie podlegają restytucji. Nie dotyczy to depenalizacji częściowej i kontrawencjonalizacji.
Jurysdykcji polskiej podlega sprawca który popełnia czyn zabroniony na terytorium RP bez względu na to czy jest obywatelem polski czy nie
Terytorium RP – to obszar oddzielony granicami państwa w głąb ziemi I słup powietrzny nad nim oraz morskie wody terytorialne (12 mil morskich)
Immunitety – określone w prawach I zwyczajach międzynarodowych
- dyplomatyczne – przedstawiciele głów państwa
- konsularne – urzędnicy
wyłączają z możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności karnej
Persona non grata – wydalony bez prawa powrotu
- formalne – pozwalają na pociągnięcie do odpowiedzialności daną osobę tylko za zgoda właściwego organu
- materialne – stałe uchylenie karalności czynu wypełniającego znamiona przestępstwa
- zasada narodowości podmiotowej (obywatelstwa) - obywatel polski powinien przestrzegać przepisów polskich bez względu na to gdzie przebywa. Jeżeli popełnia czyn za granicą po powrocie odpowiada przed sadem polskim. Warunkiem odpowiedzialności jest uznanie czynu za przestępstwo także w miejscu jego popełnienia. Nie dotyczy funkcjonariuszy publicznych którzy popełniają przestępstwo w związku z wykonywaniem swoich funkcji oraz obywateli polskich, którzy popełnili przestępstwo na terytorium nie podlegającym niczyjej władzy
- zasada narodowości przedmiotowej
= zwykła – ustawa karna polska stosowana do cudzoziemców którzy popełnili przestępstwo za granicą tylko wtedy gdy dany czyn jest zabroniony w miejscu jego popełnienia I czyn ten był skierowany przeciw dobrom lub interesom RP, obywatela polskiego, lub polskiej osoby prawnej I czyn ten jest zagrożony karą pozbawienia wolności powyżej 2 lat
= obostrzona – w tej postaci pociąga się cudzoziemców do odpowiedzialności za czyny skierowane przeciwko szczególnie istotnym interesom RP, przy czym zastosowanie ustawy polskiej jest niezależne od uznania tego czynu za represjonowany w miejscu jego popełnienia.
- zasada represji wszechświatowej – można pociągnąć do odpowiedzialności bez względu na jego narodowość lub miejsce popełnienia za zbrodnie określone w konwencjach międzynarodowych. (zawarte też w krajowym P.K.)
- formalne – ujmują jako czyn człowieka zabronione przez ustawę pod groźba kary
- materialne – dodają do formalnej społeczną szkodliwość czynu
PRZESTĘPSTWEM jest czyn człowieka zabroniony pod groźba kary przez ustawę określająca jego znamiona i obowiązującą w czasie jego popełnienia, zawiniony, oraz szkodliwy w stopniu większym niż znikomy. Podstawowe elementy tej definicji składają się na strukturę przestępstwa.
Elementy te to:
- czyn
- wypełnienie określonych w ustawie znamion
- bezprawność
- wina sprawcy
- społeczna szkodliwość czynu
(art. 155 & 1 – czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie)
może się go dopuścić tylko człowiek co łączy się z zasadą odpowiedzialności osobistej. Podmiotem przestępstwa (sprawca ) może być tylko człowiek zdolny do zawinienia (art. 31 & 1)
Koncepcja naturalistyczna czynu – sterowany wolą kompleks ruchów wywołujący zmiany w świecie zewnętrznym
Finalna teoria czynu – mówi o tym, że zachowanie człowieka jest zawsze celowe natomiast procesy psychiczne wchodzą w obręb czynu ( zamiar sprawcy I jego wolę)
Socjologiczna koncepcja czynu – tylko takie zachowanie ma znaczenie dla prawa karnego które jest istotne społecznie
Istota czynu polega na takim zachowaniu człowieka, które jest zależne od jego woli I ma znaczenie w układzie społecznym
...
palarus