Temat naszego wystąpienia: TEORIA KSZTAŁCENIA WIELOSTRONNEGO
§ teoria ta powstała w wyniku badań prowadzonych w Katedrze Dydaktyki Uniwersytetu Warszawskiego
§ jej pierwszy zarys pojawił się w 1965 roku w rozprawie Wincentego Okonia pt. „Wielostronne uczenie się a problem aktywności uczniów”
§ poświęcili też jej swoje książki inni autorzy
§ przedmiotem TKW jest rozwój człowieka, dokonujący się pod wpływem kształcenia (i to nie tylko szkolnego)
PRZESŁANKI FIZJOLOGICZNE I PSYCHOLOGICZNE
§ każda szkoła dąży do zapewnienia swoim wychowankom harmonijnego rozwoju, jednak często natrafia na różne przeszkody. Jedną z najważniejszych przyczyn tych niepowodzeń jest zachwianie równowagi w edukacji
§ w obecnych czasach edukacja ukierunkowana jest na rozwój intelektualny, a lekceważy uczucia
§ argumentów za tym dostarczają badania amerykańskich neurologów nad funkcjonowaniem mózgu
§ jak wiadomo, lewa półkula mózgu kontroluje prawą połowę ciała i jest odpowiedzialna za procesy przetwarzania informacji, logicznego i analitycznego myślenia oraz werbalizacji – czyli w skrócie za mówienie, czytanie, pisanie i operacje matematyczne
§ prawa półkula kontroluje zaś działanie lewej połowy ciała i lokalizuje całkiem inne, lecz nie mniej ważne funkcje człowieka, jak spostrzeganie przestrzeni, całościowe ujmowanie świata, intuicję, wrażenia dotykowe i zdolności muzyczne
§ przez wiele lat koncentrowano uwagę na lewej półkuli, przyznawano jej rolę dominującą. Półkula prawa była zaś lekceważona w wychowaniu ze względu na to, że nie jest w stanie jasno werbalizować tego, co wie o świecie
§ amerykańscy naukowcy poprzez swoje odkrycia dotyczące specjalizacji prawej półkuli doprowadzili do tego, że dziś przyznaje się jej nie mniejsze znaczenie
§ odkrycia te mogą położyć kres traktowaniu ośrodków położonych w lewej półkuli jako dominujących czy ważniejszych, bowiem lekceważone ośrodki w prawej półkuli spełniają swoiste, lecz równie ważne funkcje, których zaniedbanie niekorzystnie odbija się w życiu jednostki i społeczeństwa
§ ignorowanie w toku rozwoju takich cech, jak wyobraźnia, intuicja, całościowe ujmowanie spraw czy zdolności w dziedzinach twórczości artystycznej i technicznej, powoduje konsekwencje nie mniej ważne niż analfabetyzm czy niedorozwój racjonalnego, analitycznego myślenia
§ problem jest tym większy, że okazuje się, iż funkcje obu półkul nie mogą funkcjonować niezależnie od siebie – nie jest możliwe stosowanie względem nich odrębnych sposobów oddziaływania pedagogicznego
§ badania wskazują, że mózg ludzki i różne jego funkcje działają jako integralna całość, a więc półkule mózgowe uzupełniają się, co jest kolejnym argumentem za zwracaniem jednakowej uwagi na obie półkule, a nie „faworyzowanie” lewej. Warunkiem pełnego rozwoju człowieka jest harmonijna interakcja obu półkul
§ tak więc nowy kierunek psychologii traktuje człowieka jako harmonijnie funkcjonującą całość – poznającą, czującą, działającą, świadomą własnego „ja” i powiązaną wieloma więzami ze społeczeństwem i kulturą
§ współczesna psychologia zauważa związek między poznaniem (poznawaniem rzeczywistości) a moralnością (subiektywnymi zasadami moralnymi) człowieka
§ na związek ten zwracał już uwagę Jean Piaget, który uważał, że zasady postępowania moralnego i zasady logiki dziecko uświadamia sobie pod wpływem dorosłych, a nie samo z siebie;
że jedne i drugie zasady dziecko poznaje w działaniu i współdziałaniu z innymi;
że wreszcie współdziałanie to sprzyja zmianom świadomości, rozbudza krytycyzm, umożliwia uświadomienie sobie pojęć moralnych i zasad logiki
§ w Polsce podobny sposób myślenia reprezentował m.in. Janusz Reykowski. Przyjmował on, że to, co uważa się za różne funkcje osobowości, jest w gruncie rzeczy wyrazem czynności jednego, działającego jako niepodzielna całość systemu regulacyjnego.
Poziom wyższy tego systemu wiąże się z powstaniem: sieci poznawczej, sieci operacyjnej oraz sieci wartości.
a. sieć poznawcza – jest wyższą formą organizacji, która scala napływające z różnych źródeł informacje, budując z nich odpowiednie struktury poznawcze, odpowiadające różnych przedmiotom, relacjom między nimi i regułom zmian, jakie w tych przedmiotach zachodzą. System tych struktur umożliwia wytworzenie całościowego obrazu świata. Na sieć poznawczą składają się operacje i oceny
b. sieć operacyjna to całość porządkująca obiektywne relacje między przedmiotami i umożliwiająca przewidywanie i wykrywanie nieznanych cech przedmiotów
c. natomiast sieć wartości oznacza takie uporządkowanie tych elementów, jakie odpowiada ich subiektywnemu – pozytywnemu bądź negatywnemu – znaczeniu dla jednostki, czyli porządkowanie przedmiotów ze względu na przypisaną im wartość
§ na podstawie badań nad siecią poznawczą stwierdzono, że postęp w zakresie prospołecznego zachowania jest związany z rozwojem sieci poznawczej
§ tak więc psychologia dostarcza dodatkowych argumentów dla takiej pedagogiki, która traktuje osobowość wychowanka jako niepodzielną całość
TRZY RODZAJE AKTYWNOŚCI CZŁOWIEKA:
§ na pytanie, czy możliwe jest w procesie edukacji wychowanka i jego osobowości jako całościowego tworu, pedagogika nie znajdowała dotąd wystarczającej odpowiedzi, a znalezienie tej odpowiedzi jest sprawą bardzo ważną, jeśli naprawdę chcemy wychowywać ludzi tak, aby zapewnić m harmonijny i wewnętrznie zgodny rozwój
§ traktując osobowość jako taką stopniowo harmonizującą się całość i oddziałując na nią, nie możemy jednocześnie nie dostrzegać jej podstawowych funkcji: poznawanie świata i siebie, przeżywanie świata i nagromadzonych w nim wartości oraz zmienianie świata
§ te trzy typowo ludzkie funkcje leżą u podstaw TKW
§ TKW uwzględnia podstawowe rodzaje działalności ludzkiej (a więc i działalności ucznia), które w konsekwencji mają wywoływać oczekiwane zmiany w nim samym
§ trzy rodzaje aktywności ludzkiej to:
a. aktywność intelektualna
b. aktywność o charakterze emocjonalnym (emocjonalna)
c. aktywność praktyczna
§ aktywność intelektualna spełnia ważną rolę w kontakcie człowieka z rzeczywistością; jest to istota człowieczeństwa – człowiek, jako homo sapiens, poznaje świat
§ aktywność emocjonalna – człowiek jako homo valens (istota dzielna) nie tylko poznaje świat, lecz także go przeżywa, wartościuje i ustala swój stosunek – do świata, do życia i innych ludzi
§ aktywność praktyczna – człowiek jako homo faber jest istotą zmieniającą świat, w którym żyje – korzysta z danych poznania i kieruje się celami, które wyrażają jego emocjonalny stosunek do wartości
§ człowiek pełny (homo concors) jest to więc istota harmonijnie rozwinięta, zgodna wewnętrznie, aktywna we wszystkich trzech sferach
§ jest to zarazem człowiek twórczy (homo creator), który poznając coraz głębiej rzeczywistość, wartościując ją i zmieniając, jednocześnie staje się autorem nowych i oryginalnych rozwiązań, dzieł i wartości w różnych sferach życia
§ istotną rzeczą jest, aby w każdy z trzech rodzajów aktywności możliwie wielostronnie oddziaływał na ważne ośrodki w obu półkulach mózgu, toteż nieodzowne jest w każdym z nich uwzględnienie dwóch stron: asymilacyjnej i twórczej.
Asymilacja ma umożliwić człowiekowi zaznajomienie się z odpowiednio wyselekcjonowanym dorobkiem nauki, sztuki i techniki,
A jego twórczość własna w tych trzech zakresach ma mu dać szansę wypróbowania i rozwinięcia własnych zdolności i sił twórczych.
§ koncepcja kształcenia wielostronnego ma właśnie na względzie upowszechnienie takich założeń kultury pedagogicznej, które wkraczając do szkoły jak i do innych instytucji powszechnego wychowania i kształcenia, będą w stanie wpływać na kształtowanie się nowego stylu pracy pedagogicznej, rzeczywiście sprzyjającego rozwojowi harmonijnie ukształtowanych ludzi
animacja