A N d R Z E j AfNITOSZEWSki RyszARd HERbu systemy polityczne wsj)p�czesnego �wiata ARCHE CdA�sk 2001 KOREKTA Aleksandra Rynduch PROJEKT OK�ADKI Dorota Sokotowska UK�AD TYPOGRAFICZNY I SK�AD Bold s c, Gda�sk, tel (0-58) 305-85-67 DRUK Wojskowa Drukarnia w Gdym, ul �w Piotra 12 tel (0-58)620-15-55 fax (0-58) 661-55-63 WYDAWCA ^ Arche, Gda�sk 2001 �� tel (0-58) 551-22-08, fax (0-58) 550-44-36 ISBN 83-88445-31-6 |. ,46 Biblioteka WDiNP UW 1098035532 Spis tre�ci o Od autor�w................................................................................................................................... Rozdzia� I. Demokracja i autorytaryzm we wsp�czesnym �wiecie............................................11 1. W poszukiwaniu typologii system�w politycznych......................................................................11 2. Demokracje skonsolidowane......................................................................................................23 3. Demokracje nieskonsolidowane.................................................................................................29 4. Pomi�dzy demokracj� i autorytaryzmem: �szara strefa" polityczna.............................................34 5. Autorytaryzm nieskonsolidowany..............................................................................................39 6. Autorytaryzm skonsolidowany...................................................................................................43 7. Demokracja i autorytaryzm - p�aszczyzny analizy.......................................................................45 Rozdzia� II. Poj�cie i funkcje partii politycznych..........................................................................50 1. Kategoria partii politycznej.........................................................................................................50 2. Funkcje partii politycznych..........................................................................................................59 Rozdzia� III. Typy partii politycznych..........................................................................................87 1. Partie prosystemowe a partie antysystemowe.............................................................................87 2. Poziom instytucjonalizacji jako kryterium klasyfikacji partii politycznych.......................................93 3. Od partii kadrowej do partii wyborczej........................................................................................95 4. Antypartyjne sentymenty - antypartia.....................................................................................108 Rozdzia� IV. System partyjny - problemy teoretyczne...............................................................115 1. Poj�cie systemu partyjnego......................................................................................................115 2. System partyjny jako wyznacznik statusu oraz relewancji partii politycznych............................121 3. Relewancja partii politycznej....................................................................................................122 4. Partie du�e oraz partie ma�e.....................................................................................................123 5. Partie inicjuj�ce oraz dope�niaj�ce............................................................................................129 6. Partie ulokowane w centrum systemu partyjnego....................................................................130 Rozdzia� V. Systemy partyjne wsp�czesnego �wiata................................................................133 1. Systemy partyjne Afryki...........................................................................................................133 2. Systemy partyjne Ameryki........................................................................................................149 3. Systemy partyjne Australii i Oceanii..........................................................................................165 4. Systemy partyjne Azji...............................................................................................................166 5. Systemy partyjne Europy..........................................................................................................182 Rozdzia� VI. Systemy wyborcze.................................................................................................207 1. Wybory jako zjawisko polityczne..............................................................................................207 2. Uniwersalne zasady systemu wyborczego................................................................................213 3. Pozosta�e elementy demokratycznych system�w wyborczych...................................................220 4. Polityczne konsekwencje system�w wyborczych......................................................................229 Rozdzia� VII. W�adza ustawodawcza.........................................................................................237 1. Funkcje parlamentu we wsp�czesnym pa�stwie.....................................................................237 2. Struktura wsp�czesnych parlament�w....................................................................................249 3. Parlament wobec w�adzy wykonawczej...................................................................................258 Rozdzia� VIII. W�adza wykonawcza...........................................................................................268 1. Gtowa pa�stwa........................................................................................................................268 2. Rz�d jako instytucja w�adzy wykonawczej................................................................................283 3. Formowanie koalicji gabinetowych..........................................................................................290 Rozdzia� IX. Stosunki mi�dzy legislatyw� a egzekutyw�..........................................................307 1. Poj�cie re�imu politycznego.....................................................................................................307 2. Parlamentaryzm w demokracjach skonsolidowanych...............................................................312 3. Prezydencjalizm i semiprezydencjalizm.....................................................................................320 4. System rz�d�w zgromadzenia..................................................................................................330 5. Legislatywa i egzekutywa w demokracjach nieskonsolidowanych............................................333 6. Legislatywa i egzekutywa w krajach autorytarnych..................................................................339 7. Relacja mi�dzy legislatyw� a egzekutyw� jako problem konstytucyjny i polityczny...................343 Bibliografia................................................................................................................................347 Spis tabel TABELA 1. Lista pa�stw uznanych w 1998 r. przez Freedom House za gwarantuj�ce wolno�� (liberalne demokracje)................................................................49 TABELA 2. Rozmiar deformacji spowodowanej przez system wi�kszo�ci bezwzgl�dnej (na przyk�adzie wybor�w we Francji w 1993 r.).........................................232 TABELA 3. Rozmiar deformacji spowodowany przez system wi�kszo�ci wzgl�dnej (na przyk�adzie wybor�w w Wielkiej Brytanii w 1992 r.).................................233 TABELA 4. Rozmiar deformacji spowodowany przez umiarkowany system proporcjonalny (na przyk�adzie wybor�w w Hiszpanii w 2000 r.)......................................233 TABELA 5. Rozmiar deformacji spowodowany przez system radykalnie proporcjonalny (na przyk�adzie wybor�w w Danii w 1998 r.)...........................................234 TABELA 6. Systemy wyborcze stosowane w wybranych demokracjach liberalnych.......................................................................................................................236 TABELA 7. Cechy strukturalne wybranych parlament�w....................................................................266 TABELA 8. Wybrane cechy obieralnych g��w pa�stwa......................................................................306 Od autor�w Wyk�adaj�c od lat problematyk� system�w politycznych na studiach politologicz-nych, coraz silniej odczuwali�my brak podr�cznika ukazuj�cego r�norodno�� rozwi�za� instytucjonalnych i praktyki politycznej we wsp�czesnym �wiecie, obejmuj�cym nie tylko rozwini�te demokracje, ale r�wnie� kraje wkraczaj�ce na t� drog� z mniejszymi lub wi�kszymi sukcesami oraz -jak�e jeszcze liczne, a niekiedy i okrutne - przypadki dyktatur. Znajomo�� wsp�czesnych ustroj�w ogranicza si� najcz�ciej do wiedzy o krajach przoduj�cych w rozwoju politycznym - g��wnie o Stanach Zjednoczonych i pa�stwach Europy Zachodniej. To swoiste ameryko- i europocentrycz-ne podej�cie zdaje si� dominowa� w polskim pi�miennictwie. W opracowaniach po-litologicznych pomija si� natomiast instytucje i do�wiadczenia polityczne takich kraj�w, jak Japonia, Izrael, Australia, Nowa Zelandia, by�e kolonie brytyjskie w Oceanii, republiki basenu Morza Karaibskiego czy ustabilizowane demokracje afryka�skie. Z wyj�tkiem pa�stw Grupy Wyszehradzkiej, Rosji czy Ukrainy, niewiele pisze si� te� o przypadkach, kt�re w niniejszej pracy nazywamy nieskonsolidowanymi demokracjami, a do kt�rych nale�� - pr�cz postkomunistycznej Europy - r�wnie� kraje Ameryki �aci�skiej, RPA, Turcja, Indie czy te� �azjatyckie tygrysy" (Tajwan, Korea Po�udniowa, Singapur). Niewiele informacji uzyska� mo�e te� badacz niedemokratycznych ustroj�w po...
narayana