SŁUCH FONEMATYCZNY wywodzi się od terminu fonem, a oznacza przystosowanie układu słuchowego do odbioru specyficznych właściwości fonematycznych (fonologicznych) danego języka i umożliwia różnicowanie dźwięków mowy, a zatem zdolność do ich analizy i syntezy. Słuch fonematyczny zabezpiecza wyodrębnianie z potoku dźwięków mowy tych cech, które odgrywają szczególne znaczenie dla identyfikacji określonego fonemu, dzięki czemu dany wyraz można odróżnić od innych, o odmiennym znaczeniu (np. Tomek – domek, kasa – kasza – Kasia, bak – bok, kat – kot, mecz – miecz itp.).
1. Zabawa w „wyrazy”:
· Dzieci mówią wyrazy rozpoczynające się na podaną przez nas głoski, np. a, o, e, sz, cz (dla ułatwienia mogą to być np. imiona, nazwy zwierząt itp.);
· Dzieci podają pierwszą głoskę, jaką słyszą na początku wyrazu, który wypowiedzieliśmy;
· Dzieci wypowiadają wyrazy zawierające np. a na początku, w środku i na końcu wyrazu (np. auto, masło, kina); następnie podajemy coraz trudniejsze głoski do różnicowania słuchowego (podobne dźwiękowo), polecamy wymienić jakiś wyraz rozpoczynający się na d i t (dom – tom), potem na s, c (suma – cuma);
2. Wyszukiwanie obrazków na daną głoskę:
· Dzieci wyszukują w książce obrazki, na których przedstawione przedmioty mają nazwę rozpoczynającą np. na s, z, d, t, p, b.
· Dzieci odgadują, na jaką głoskę rozpoczyna się nazwa pokazywanego im przedmiotu, nazywają ją i mówią jakiś inny wyraz na tę samą głoskę, np. pokazujmy rysunek psa, dziecko powinno powiedzieć p – pudełko, pokazujemy lalkę, odpowiedź l – laska.
· Dzieci dobierają obrazki z przedmiotami, których nazwy rozpoczynają się od tej samej głoski (mogą je wycinać ze starych pism ilustrowanych, makulatury, a potem segregować do odpowiednio zatytułowanych kopert). Można później pomieszczać obrazki z dwóch kopert i polecić je uporządkować innemu dziecku.
3. Czytamy dziecku pary wyrazów podobnie brzmiących:
· Czytamy wyrazy, takie jak np. półka – bułka, i prosimy, aby dziecko podniosło rękę lub klasnęło, gdy słyszy b, a nic nie robiło, gdy słyszy p. Analogicznie ćwiczymy różnicowanie głosek: k – g, s – z, dź – ć. W następnej fazie tego ćwiczenia owe pary wyrazów mogą współwystępować z innymi, np. półka – tata – bułka – pal – osa – bal itp. (w danym przykładzie dziecko nie powinno reagować na wyrazy półka, pal, tata, osa).
Przykładowa lista wyrazów podobnie brzmiących:
Półka – bułka, biuro – pióro, buty – budy, koza – kosa, sieci – siedzi, góra – kura, bucik – budzik, wąs – wąż, miś – mysz, myszka – miska, żabka – czapka.
4. Liczenie i czytanie „słuchem”:
· Wypowiadamy wyraz, mówiąc każdą literę osobno, wolno, stosując dłuższe przerwy, np. b – a – l – o – n. Zadanie dziecka polega na odgadnięciu, jaki wyraz wypowiedzieliśmy. W ćwiczeniach grupowych polecamy dzieciom powiedzieć np. wyraz tablica, przy czym każdą głoskę wypowiada głośno inne dziecko (można w dalszym etapie np. pytać dzieci – kto był po l?, kto przed b?).
Dorota_Kie