WĘGLOWODANY
Stanowią najbardziej rozpowszechnioną grupę substancji roślinnych.
Spełniają rolę materiału:
1) zapasowego- skrobia
2) budulcowego- celuloza, chemiceluloza, pektyny
Możemy je podzielić na cukry:
1) proste (monosacharydy)- ich cząsteczka nie ulega hydrolizie
2) złożone (oligosacharydy, polisacharydy)- hydrolizują do cukrów prostych
SKROBIA
Jest polisacharydem składającym się z amylozy, amylopektyny, które zbudowane są z cząsteczek glukozy połączonych glikozydowo.
W zimnej wodzie skrobia jest nierozpuszczalna. W gorącej amylopektyna pęcznieje tworząc kleik, a amyloza daje roztwór koloidalny.
Do celów farmaceutycznych wykorzystuje się głównie:
1) skrobię ziemniaczaną- Amylum Solani
2) skrobię pszeniczną- Amylum Tritici
3) skrobię kukurydzianą- Amylum Maydis
4) skrobię ryżową- Amylum Oryzae
Skrobie są silnie higroskopijne, chemicznie obojętne, dzięki właściwościom absorbującym i osłaniającym zmniejszają stany zapalne i są stosowane, np. w formie zasypek w podrażnieniu skóry (dermatica).
Kleiki ze skrobii można stosować jako środki osłaniające w nadkwaśności, biegunkach i stanach zapalnych przewodu pokarmowego (antiphlogistica).
W przemyśle farmaceutycznym skrobię stosuje się w produkcji tabletek jako substancję wypełniającą i pęczniejącą. W przemyśle spożywczym wykorzystywane są do produkcji środków dietetycznych i odżywczych.
ŚLUZY
Są polisacharydami, które mają zdolność pęcznienia w wodzie, a utworzone zawiesiny koloidowe charakteryzują się ciągliwością. Mogą mieć charakter obojętny lub kwaśny.
W roślinach zlokalizowane są w komórkach śluzowych, np. korzeń prawoślazu (Radix Althaeae) lub w komorach śluzowych, np. kwiatostan lipy (Inflorescentia Tiliae), a ich rola wynikająca z właściwości pęcznienia polega na regulowaniu zawartości wody i jej magazynowaniu.
Śluzy najczęściej spotyka się w gatunkach z rodzin:
1) Linaceae- lnowate
2) Malvaceae- makowate
3) Plantaginaceae- babkowate
4) Fabaceae- motylkowate
5) Tiliaceae- lipowate
Ocena wartości surowców śluzowych wg Farmakopei Polskiej V, polega na oznaczaniu indeksu pęcznienia, który wyraża się różnicą objętości jaką zajmuje 1 g surowca przed i po czterogodzinnym pęcznieniu w wodzie.
Działanie farmakologiczne:
1) przeciwkaszlowe (antibechica)- śluzy zawarte w wyciągach wodnych działają osłaniająco na zmieniona zapalnie błonę śluzową gardła i krtani, a także na błonę śluzową żołądka. W efekcie zmniejszają podrażnienie receptorów kaszlowych i osłabiają odruchowy mechanizm pobudzania sekrecji śluzu w oskrzelach. Śluzy powodują również rozmiękczenie wydzieliny zalegającej górne drogi oddechowe, co ułatwia jej odkrztuszanie.
2) Przeczyszczające, rozwalniające (laxantia)- śluzy nie resorbują się z przewodu pokarmowego, natomiast pochłaniają wodę, pęcznieją, co zwiększa objętość treści jelitowej, powoduje wzmożenie perystaltyki i ułatwienie wypróżnienia.
3) Przeciwzapalne (antiphlogistica)- śluzy stosowane do wewnątrz powlekają błony śluzowe żołądka i jelit osłaniając je od czynników drażniących. Stosowane zewnętrznie zmiękczają naskórek i powlekają go warstwą izolującą od wpływu czynników szkodliwych.
PEKTYNY
Są polimerami złożonymi głównie z połączonych alfa-glikozydowo cząsteczek kwasy galakturonowego, którego grupy karboksylowe są częściowo zestryfikowane, a grupy hydroksylowe częściowo zacetylowane.
Występują w soku komórkowym wielu owoców, np. jabłek, porzeczek, malin lub w postaci soli wapniowych stanowią składnik ściany komórkowej.
Są na ogół rozpuszczalne w wodzie i posiadają zdolność tworzenia żeli w określonych warunkach (środowisko kwaśne, obecność cukrów, odpowiednia temperatura).
Mają zastosowanie jako substancje powlekające w biegunkach, stanach zapalnych przewodu pokarmowego, a także używane w przemyśle farmaceutycznym i spożywczym jako emulgatory i substancje wypełniające.
SUROWCE
1. Amylum Maydis- skrobia kukurydziana
Zea Mays- skrobia z ziarniaków kukurydzy
Poaceae- trawy
2. Amylum Solani- skrobia ziemniaczana
Solanum Tuberosum- skrobia z bulw ziemniaka
Solanaceae- psiankowate
3. Amylum Tritici- skrobia pszeniczna
Triticum Vulgare- skrobia z ziarniaków pszenicy
4. Agar
Surowiec stanowi wysuszony żel otrzymywany z różnych gatunków należących głównie do rodzaju Gelidium.
CHEMIZM:
• polisacharydy
• związki białkowe
DZIAŁANIE I ZASTOSOWANIE
Surowiec silnie pęcznieje zwiększając objętość treści jelitowej, zmniejsza uczucie głodu i przyspie- sza perystaltykę, co ułatwia wypróżnienie. Jest stosowany jako środek łagodnie przeczyszczający, czyli laxans.
W przemyśle farmaceutycznym agar używany jest jako środek ułatwiający rozpad tabletek, a w mikrobiologii do sporządzania podłoży agarowych. W przemyśle spożywczym do sporządzania galaretek i budyniów.
PREPARATY
Neonormacol
5. Fucus- morszczyn
Fucus vesiculous- morszczyn pęcherzykowaty
Fucaceae- morszczynowate
• związki jodu
• alkohol cukrowy
• fukoksantyna- brunatny barwnik
Dzięki obecności jodu zwiększa ilość wytwarzanych przez tarczycę hormonów: tyroksyny i trójjo- dotyroniny, co wpływa na przyspieszenie przemiany materii (metabolicum).
Ze względu na obecność polisacharydów pęcznieje w jelitach, działa łagodnie przeczyszczająco.
Degrosan, Regulavit, Hipokrates, Normogran, Sklerofit, Sklerosan
6. Lichen islandicus- porost islandzki
Centaria islandica- tarczownica islandzka
Parmeliaceae- misecznicowate
• polisacharydy- lichenina i izolichenina
• kwasy porostowe
Działa osłaniająco na błony śluzowe górnych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego.
Kwasy porostowe hamują rozwój drobnoustrojów, również prątków gruźlicy.
Surowiec, ze względu na gorzki smak, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów.
Jest stosowany w nieżytach górnych dróg oddechowych (antibechicum), terapii pomocniczej gruźlicy płuc (pulmonales), jako antiphlogisticum w nieżytach żołądka i chorobie wrzodowej.
Pectosol, Padma L8
7. Rhizoma Agropyri- kłącze perzu
Agropyrum repens- perz właściwy
CHEMIZM
• monosacharydy
• kwasy organiczne
• olejek eteryczny
• rozpuszczalny kwas krzemowy i krzemiany
Zwiększa ilość wydalanego moczu- diureticum.
Ze względu na obecność śluzu i mannitolu reguluje i ułatwia wypróżnienie.
Obniża poziom tłuszczu i cholesterolu we krwi.
Przeciwdziała stłuszczeniu wątroby.
Ułatwia i poprawia przemianę materii. (metabolicum)
Ułatwia usuwanie metabolitów z organizmu.
Fitolizyna, Degrovit, Degrosan, Normosan
8. Radix Althaeae- korzeń prawoślazu
Althaea officinale- prawoślaz lekarski
Malvaceae- ślazowate
• śluzy
• pektyny
• skrobia
• sacharoza
• związki azotowe
Jako środek przeciwkaszlowy (antibechicum) i osłaniający w stanach zapalnych błon śluzowych przewodu pokarmowego oraz skóry (antiphlogisticum).
Bronchial, Pektosan, Pektovit, Normogran
9. Radix Symphyti- korzeń żywokostu
Symphytum officinale- żywokost lekarski
Boraginaceae- szorstkolistne
• alantoina
• śluz
• alkaloidy pirolizydynowe
...
joluska67