Francis Bacon - Organum Novum + biografia.pdf

(96 KB) Pobierz
653578390 UNPDF
Eliasz Robakiewicz
Francis Bacon (Nota biograficzna):
1 Franciszek Bacon (Francis Bacon) ur. 22 stycznia 1561 r. w Londynie (zm. 9 kwietnia 1626). Ojciec
był wysokim dostojnikiem państwowym, matka była drugą żoną, Mikołaja (ojca), a Franciszek
najmłodszym synem. Matka Franciszka była kobietą wykształconą (znała grekę, łacinę, interesowała
się starożytnymi filozofami i poetami), a także żarliwą protestantką dbającą o wychowanie dzieci.
2 W wieku 12 lat Franciszek został wysłany na studia do Cambridge, był tam członkiem prestiżowego
Trinity College. Wg. późniejszego sekretarza Bacona, Williama Rawley'a Franciszek już od
początku edukacji nie przepadał za Arystotelesem. Uważał, że jest to wybitny filozof, lecz jego
rozważania nie mają zastosowania praktycznego (nie mogą przyczynić się do wzrostu dobrobytu
ludzkości).
3 Po skończeniu studiów w wieku 15 lat, w roku 1575 Bacon zapisał się do szkoły prawa, przy
Londyńskim cechu prawników (Gray Inn), miał bowiem obrać karierę adwokacką.
4 Ważnym wydarzeniem w tym okresie była – jedyna w życiu – podróż zagraniczna (w r. 1577) do
Paryża, jako członek świty ambasadora. W Paryżu poznał słynnego garncarza i wynalazcę Bernarda
Palissy, który prowadził „badania” przyrodnicze. Za jego największe osiągnięcie uznaje się odkrycie
białej glazury. Po dwóch latach Bacon wrócił do Londynu na wieść o śmierci ojca, który niestety nie
zostawił mu spadku pozwalającego na dostatnie życie(wraz z tym wydarzeniem rozpoczynają się
kłopoty finansowe Bacona).
5 Po powrocie osiadł w Gray Inn, w 1582 rozpoczyna karierę adwokacką, a 1584 zostaje członkiem
parlamentu. W związku z działalnością polityczną i zawodową zyskuje sławę i uznanie. Pomimo
tego nie może uzyskać upragnionego stanowiska generalnego prokuratora i musi zadowolić się
mniej dochodowym i nie zaspokajającym jego ambicji stanowiskiem „nadzwyczajnego członka rady
królewskiej”.
6 Los Franciszka odmienia się gdy w 1591 r. poznaje hrabiego Essex (Robert Devereux) który docenia
mądrość Franciszka, słucha jego rad, a w zamian ofiarowuje mu posiadłość ziemską. W tym czasie
Bacon, zachęcony przez hrabiego, pisze (z okazji urodzin królowej) krótki tekst Mr. Bacona
pochwała nauki (Mr Bacon in praise of learning), następnie kolejne krótkie teksty które umieszcza w
zbiorze pod tytułem Essays , który przynosi mu uznanie.
7 Po przykrym dla Franciszka procesie przeciwko Essexowi, (gdyż musiał wystąpić przeciw
przyjacielowi i darczyńcy) oskarżonemu o zdradę i skazanemu na śmierć, nadeszła nowa nadzieja na
zrealizowanie śmiałych planów i ambicji: koronacja Jakuba Stuarta na króla.
8 W 1605 r. pisze dzieło O postępie nauk boskich i ludzkich mające na celu głównie przypodobanie się
nowemu królowi i przedstawienie istniejących nauk i sposobów reformy tychże. Dzieło zostaje
dobrze przyjęte przez króla, a kariera Bacona rusza z kopyta. W 1607 zostaje adwokatem
generalnym (w miedzy czasie żeni się z zamożną córką radnego), w 1613 prokuratorem generalnym,
w 1616 prywatnym doradcą królewskim i lordem strażnikiem pieczęci i w 1618 zostaje lordem
kanclerzem i osiąga szczyt kariery politycznej. Otrzymuje wiele tytułów (rycerski, barona,
wicehrabiego), zdobywa duży majątek. W tym okresie dobrobytu rozwija się także działalność
publicystyczna i pisarska Bacona.
9 W 1620 osiem lat po Esejach wydaje tzw Wielką odnowę która ma według planu składać się z
sześciu części, lecz w 1620 wydana została tylko druga czyli Novum Organums . Rok po wydaniu
tego dzieła, Bacon uwikłany w sprawy polityczne będące przedmiotem postępowania sądowego
został skazany za przekupstwo (do którego się zresztą przyznał) na grzywnę i uwięzienie w Tower
na czas bliżej nieokreślony (w zależności od woli króla, do odwołania).
10 Co prawda z więzienia wyszedł po paru dniach, a kary nigdy nie zapłacił, ale kariera i reputacja legła
w gruzach. Majątku nie było (prowadził wystawne życie), przyszłości w zawodzie także, w związku
z tym Bacon musiał wrócić do starej kwatery w Gray Inn gdzie piszę m.in. 1 624 Nową Atlantydę.
11 Franciszek próbuje dalej uzupełniać swoją Wielką odnowę i prowadzić badania lecz coraz bardziej
podupada na zdrowiu, a 9 kwietnia 1626 umiera z powodu przeziębienia którego nabawił się
prowadząc eksperymenty na wolnym powietrzu wiosną.
Źródło: Wstęp (K. Ajdukiewicz) do Novum organum, 1955 Warszawa, PWN
Francis Bacon – Organum Novum (Aforyzmów księga pierwsza)
1 I Człowiek może zrozumieć tylko tyle ile zaobserwuje w przyrodzie. II Do poznania potrzebny jest
zarówno rozum jak i zmysły.
2 VIII Dotychczasowe osiągnięcia nauki są raczej dziełem przypadku i niezaplanowanych dobrze
doświadczeń (robionych na chybił-trafił). IX Przyczyną hamującą postęp w nauce jest zbytnie
poleganie na umyśle. XI-XII Logika (którą teraz ludzie dysponują) jest bezużyteczna dla celów
naukowych, a nawet szkodliwa. Logika opiera się na pojęciach które nie oddają istoty rzeczy,
jedyną dobrą metodą jest indukcja .
3 XIX-XXII Dwie drogi do prawdy: 1) antycypacja przyrody - zmysły i twierdzenia szczegółowe
prowadzące od razu do ogólnych (pomija lub odkrywa później oceniając po przyjęciu hipotezy
ogólnej twierdzenia pośrednie, jest to zła metoda, droga rozumu) 2) tłumaczenie przyrody -
twierdzenia ogólne z zmysłów i twierdzeń szczegółowych, posuwając się stopniowo wzwyż aż do
najbardziej ogólnych (dobra droga, odnosi się do systematycznych, dogłębnych badań
empirycznych).
4 XXXI Należy dokonać odnowy nauk, zacząć zupełnie od nowa (by uniknąć starych błędów).
5 XXXIX-XLIV Cztery rodzaje idoli (przeszkód w poznaniu): pierwszy – idole plemienia (idola
tribus), drugi – idole jaskini (idola specus), trzeci - idole rynku (idola fori), czwarty – idole teatru
(idola theatri).
5.1 Idole plemienne – percepcja jest dostosowana do człowieka a nie wszechświata,
postrzeganie jest zniekształcone, wizja świata dostosowana do możliwości zmysłów i rozumu.
5.2 Idole jaskini – uprzedzenie poszczególnych jednostek wywołane wychowaniem, edukacją,
zbyt dużą wiarą w autorytety.
5.3 Idole rynku – problemy wynikające z błędów i ograniczeń języka jakim komunikują się
ludzie
5.4 Idole teatru – bezkrytyczne przyjmowanie tez głoszonych w systemach filozoficznych oraz
twierdzeniach naukowych które nabrały mocy, prawdziwości jedynie przez autorytet, tradycję.
6 Objaśnienia idoli:
7 Idole plemienne:
7.1 XLV. XLVI. Ludzie doszukują się porządku i podobieństw w rzeczywistości nawet jeśli ich
tam zupełnie nie ma, gdy argumentują na ich rzecz starają się podać przykłady na ich poparcie,
pomijając ogromną rzeszę przykładów które te twierdzenia obalają. Co gorsza gdy już ustali się
taką prawidłowość nagina się do niej wszystko inne co powinno pod nią podpadać.
7.2 XLVIII. To co najbardziej ogólne nie powinno już mieć przyczyn, dalsze poszukiwania
wynikają z antropomorfizacji wszechświata i nadawania mu przyczyn celowych tam gdzie ich
nie ma.
7.3 XLIX. Rozum ludzki działa pod wpływem uczuć, woli, często prawdziwe znaczy łatwe do
zrozumienia, to co trudne, wymagające dużego nakładu pracy w badaniu fałszywe.
7.4 L. Człowiek ma tendencje do pomijania tego co nie podpada pod zmysły (jakoś
bezpośrednio), albo jest trudno uchwytne.
7.5 LI. Badanie natury powinno skupić się na materii i jej strukturze, a nie abstraktach. Forma
jest fikcją stworzoną przez ludzki umysł.
8 Idole jaskini:
8.1 LIV. Ludzie którzy poświęcili dużo czasu na opracowanie własnej nauki, uważają ją za
wyróżnioną i chcą wszystko inne podporządkować niej.
8.2 LV Istnieją dwa typy umysłów wychwytujące różnice i wychwytujące podobieństwa, oba są
skłonne do przesady.
8.3 LVI. Nie należy sympatyzować z jakimś okresem historycznym, trzeba starać się patrzeć na
historię obiektywnie.
8.4 LVII. Nie należy skupiać się zanadto na składnikach materii, ani na ułożeniu. Trzeba starać
się brać oba te czynniki pod uwagę.
9 Idole rynku:
9.1 LIX Słowa mają znaczenie nadane im przez pospolitych ludzi, dlatego warto definiować
używane przez siebie terminy, by dyskurs nie przechodził z płaszczyzny nauki na semantykę
(choć za Bacona jej nie było to o to mniej więcej chodzi). Nawet dobre definicje nie przystają do
przedmiotów które oznaczają (problem z definiowaniem słów użytych w definicji itd.).
9.2 LX Idole obarczające rozum: 1) nazwy przedmiotów nieistniejących (puste) 2) nazwy
istniejących, ale niejasne (najmniej wadliwe są: najniższe gatunki, bardziej: nazwy procesów,
najgorsze: nazwy jakości).
10 Idole teatru:
10.1 Starożytni filozofowie którzy są dla wielu autorytetami posługiwali się złą metodą badawczą
i mimo nieraz wielkiego talentu nie dochodzili do dobrych wniosków.
10.2 XLII. Gdyby ludzie nie byli nazbyt przywiązani do tradycji (kościelnej, filozoficznej) to nie
hamowaliby rozwoju nauki. Doktryny filozoficzne zbyt często opierały się na powszechnemu
upodobaniu i skąpych danych badawczych dlatego nie są zbyt wartościowe. Istnieją trzy rodzaje
filozofów: racjonaliści, Bacon nazywa ich sofistami , empiryści i przywiązani do tradycji i
teologii ( zabobonni ).
10.3 LXIII. Arystoteles ustanawia prawa rządzące światem (filozofia pierwsza) w oderwaniu od
doświadczenia, wedle własnego uznania (tak też robią jego zwolennicy czyli scholastycy).
10.4 LXIV. Trzeba także uważać na „domorosłych” empiryków którzy zbyt pochopnie będą
wyprowadzać daleko idące wnioski na podstawie niewielu eksperymentów (tacy mogą być gorsi
od sofistów).
10.5 LXV. Najgorszym rodzajem filozofów są filozofowie operujący abstraktami, przyczynami
celowymi za pomocą nich budują powszechnie obowiązujące prawa(pomijając przyczyny
pośrednie). Bez sensu jest traktować biblię jako źródło informacji naukowych – nie należy to do
spraw wiary.
11 LXVI Ludzie zbyt często skupiają się na elementarnych częściach lub najbardziej ogólnych
zasadach dotyczących rzeczywistości. Nie dostrzegają, że najbardziej wartościowe są twierdzenia
pośrednie.
12 LXX W doświadczeniach należy przede wszystkim dążyć do formułowania twierdzeń ogólnych, nie
kierując się doraźną korzyści (wprowadzać hipotezy???).
13 LXXI-LXXVI Krytyka filozofii spekulatywnej i jej greckich podstaw: jest oderwana od przyrody,
akatalepsja – niemożliwość poznania świata, dążenie do tworzenia systemu, celem jest utrzymanie
własnych poglądów a nie dociekanie prawdy.
14 LXXVIII-LXXXII Przyczyny błędów: 1) Przywiązanie do tradycji filozoficznej 2) nikły udział
filozofii naturalnej w nauce 3) niejasno wytyczony cel nauki – wyposażenie ludzi w nowe
wynalazki 4) zła metoda – rozwijanie myśli poprzedników i dodawanie własnych uwag dobrą
metodą jest – doświadczenie (ale przemyślane z początkową hipotezą i planem).
15 XCV. Nauką zajmują się empiryści i dogmatycy, badanie naukowe polega na pogodzeniu władzy
intelektualnej (rozumu) i doświadczenia.
16 XCVII. Wiedza (ratio) którą posiadają ludzie to chaotyczna mieszanina cudzych poglądów,
niejasnych pojęć i przypadku. Zwrócenie się ku oczyszczonej z zabobonu, nieuprawionych założeń
itd. wiedzy polega tyko na zwróceniu się ku doświadczeniu i nie uznawania autorytetu.
Najważniejszą zasługą Bacona według niego samego jest krytyka urojeń, zabobonów.
17 CIV. Jedyne wartościowe twierdzenia są (po)średnie między najbardziej ogólnymi (zbyt
abstrakcyjnymi), a jednostkowymi (które są podobne do jednostkowego doświadczenia). Na tych
twierdzeniach można budować najbardziej wartościowe twierdzenia czyli średnio-ogólne. Ważne
jest ograniczanie, a nie rozbudzanie zbyt abstrakcyjnych rozumowań.
18 CV. Indukcja użyteczna naukowo to taka która bierze pod uwagę przykłady pozytywne (spełniające
warunek indukcyjny) i negatywne, tak, aby warunek był dobrze dobrany.
19 XCIX Eksperymenty: przynoszące światło (twierdzenia ogólne) i przynoszące użytek.
20 CI-CII Eksperymenty powinny być zapisywane i porządkowane (najlepiej w tablice).
21 CIV Twierdzenia najniższe są niewiele więcej warte od prostego doświadczenia, twierdzenia ogólne
są czysto pojęciowe i abstrakcyjne i nie mają dużego znaczenia, twierdzenia pośrednie mają
największe znaczenie dla życia ludzkiego.
22 CXIII Praca naukowa (badania empiryczne) mogą ogromnie zwiększyć swoją moc poprzez pracę
zespołową.
23 CXX „Cokolwiek jest godne istnienia, jest godne także poznania, które jest obrazem togo, co
istnieje.”
24 CXXIX Trzy rodzaje ambicji, ze względu na: 1) powiększenie władzy w ojczyźnie (najniższa), 2)
powiększenie władzy ojczyzny na świecie (nieco wyższa) 3) powiększenie władzy i potęgi rodzaju
ludzkiego w wszechświecie (najwyższa).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin