Arcydziela najlepsze opowiadania science fiction stulecia.pdf

ARCYDZIEŁA

najlepsze opowiadania science fiction stulecia

Isaac

ASIMOV

Arthur C.

CLARKE

William

GIBSO

Lisa

GOLDSTEI

Ray

BRADBURY

Brian W.

ALDISS

Larry

IVE

Poul

ADERSO

Terry

BISSO

George Alec

EFFIGER

Michael

SWAWICK

i inni

pod redakcją

Orsona Scotta CARDA

Prószyński i Ska

GTW

Tytuł oryginału

MASTERPIECES

THE BEST SCIENCE FICTION OF THE TWENTIETH CENTURY

and Tekno Books

Projekt okładki

Marek Ciesielczyk

Redakcja

Urszula Przasnek

Redakcja techniczna

Małgorzata Kozub

Korekta

Bronisława DziedzicWesołowska

Łamanie

Ewa Wójcik

ISBN 9788374691765

Wydawca

Prószyński i Ska SA

02651 Warszawa, ul. Garażowa 7

www.proszynski.pl

Druk i oprawa

Drukarnia NaukowoTechniczna Oddział Polskiej Agencji Prasowej SA 03828 Warszawa, ul.

Mińska 65

WSTĘP

Wybór najlepszych opowiadań science fiction stulecia równa się wyborowi najlepszych

opowiadań science fiction tysiąclecia. Albo nawet wszech czasów, bo historia science fiction tak

naprawdę zaczyna się grubo po roku 1900, w chwili gdy Hugo Gernsback zaczął wydawać

pierwsze pismo poświęcone „fikcji naukowej”, określonej jako „naukowe romanse wzorowane

na dziełach H. G. Wellsa”.

H. G. Wells czy Juliusz Verne i cała gromada autorów powieści przygodowych pisali

teksty, które z dzisiejszej perspektywy przynależą oczywiście do tradycji science fiction. Jednak

oni sami nie uważali, że tworzą nowy rodzaj literacki. Pisząc opowieści o obcych gatunkach,

nowych wynalazkach i zdumiewających reliktach z przeszłości, nie sądzili, że ustanawiają

odrębną społeczność literacką.

Jednak publikacja „Amazing Stories” Gernsbacka zmieniła sytuację. Pojawiły się granice

na jakiś czas staną się one murami getta, co wszakże tylko przysłuży się gatunkowi w których

mieściły się wyłącznie historie pewnego rodzaju; w ten sposób dokonało się określenie, czym

jest, a czym nie jest fantastyka naukowa. Poza tym w piśmie znajdował się dział listów od

czytelników.

To właśnie oni stworzyli nową społeczność literacką. Entuzjaści nowego gatunku pisali

do Gernsbacka i uważnie czytali listy innych. Potem pisali bezpośrednio do siebie, a po jakimś

czasie zaczęli się spotykać i rozmawiać, pisać własne opowiadania i udostępniać je innym.

Zaczęli spotykać się w klubach, a potem na konwentach gromadzących czytelników z odległych

regionów dziś konwenty World Science Fiction ściągają uczestników posługujących się

najróżniejszymi językami (choć lingua franca lub, jeśli wolicie, żargonem tego gatunku

pozostaje angielski).

Kiedy czytelnicy stali się fanami, uczestnikami nieustającej publicznej wymiany zdań

społeczności SF, a fani pisarzami, zaczęli nadawać zupełnie nowe znaczenie terminom

literackim, których uczono na amerykańskich uniwersytetach, gdzie powstawały i upadały

kolejne teorie krytyczne, mające tylko jeden cel udowodnienie, że modernizm to Wielka

Sztuka. Oczywiście akademicy, propagujący Woolf, Lawrence’a, Joyce’a, Eliota, Pounda,

Faulknera, Hemingwaya i ich literackich krewnych i znajomych, w ogóle nie dostrzegali tego, co

się działo za murami getta science fiction. A kiedy wreszcie musieli to zauważyć bo ich

studenci nieustannie mówili o książkach w rodzaju „Diuny” czy „Obcego w obcym kraju”

odkryli, że te książki i pisemka w jarmarcznych okładkach całkowicie lekceważą ustalone przez

nich Zasady Wielkiej Literatury. Oczywiście zamiast zrewidować nieadekwatne zasady, uznali

po prostu cóż łatwiejszego? że literatura science fiction musi być zła.

Znacie to powiedzenie: dla człowieka z młotkiem wszystko wygląda jak gwóźdź.

Sprawdza się czasami. W wypadku machiny literatury klasycznej, którą nazywam czule „lifi”,

lepiej brzmi wariant: dla człowieka, który ma tylko młotek, śruba to wybrakowany gwóźdź.

Tak więc co parę lat na łamach „Atlantic Monthly”, „Harper’s Magazine” albo „The New

Yorkera” pojawia się elaborat szczegółowo dowodzący, dlaczego SF jest Złą Twórczością.

Czegóż się zresztą spodziewać po starej arystokracji, jeśli nie obrony wież z kości słoniowej

przed atakiem zbuntowanego motłochu?

W połowie lat czterdziestych zeszłego wieku literatura science fiction stanowiła

najbardziej twórczy, innowacyjny i płodny ze wszystkich kierunek literacki. Rozrastała się i

zmieniała, nieustannie dokonywała nowych odkryć i lekką ręką przejmowała wszystko, co mogło

się jej przydać z innych kierunków literackich i dyscyplin nie tylko nauk ścisłych, nie tylko

literatury. Rewolucja za rewolucją, pokolenie za pokoleniem w obrębie SF postępowało

zróżnicowanie; wrzenie było tu większe niż gdziekolwiek.

Ja sam zjawiłem się na tym przyjęciu stosunkowo późno. W roku moich urodzin (1951),

fundamenty już okrzepły. John W. Campbell dał science fiction mocniejsze naukowe podstawy

(choć tradycja opowiastek typu „zabili go i uciekł” bynajmniej nie zanikła), a Robert Heinlein

nauczył nas, w jaki sposób stopniowo przedstawiać bohaterów (to kluczowa umiejętność, którą

każdy czytelnik i pisarz SF musi opanować, by brać udział w rozmowie). Heinlein, Asimov i

Clarke stanowili już wtedy trójcę wybitnych pisarzy w swojej dziedzinie, Bradbury zaś,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: