JASIŃSKA KATARZYNA
NAUCZYCIEL WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO
w pracy z dziećmi.
Struktura pracy
I. Geneza MDS
II. Założenia i cele MDS
III. Formy – modyfikacje MDS
IV. Organizacja zajęć
V. Struktura zajęć prowadzonych MDS
- zajęcia wprowadzające
- zajęcia właściwe
- zajęcia końcowe
VI. Efektywność MDS
VII. Własne doświadczenia z pracy MDS
VIII. Scenariusz zajęć prowadzonych MDS
BIBLIOGRAFIA:
1. „Wychowanie w Przedszkolu” – 8/1998.
2. „Wychowanie w Przedszkolu” – 6/1995.
3. M. Bogdanowicz „Metoda Dobrego Startu w pracy z dzieckiem od 5 do 10 lat”.
4. M. Bogdanowicz „Dostosowanie MDS do potrzeb dzieci autystycznych – efektywność tej modyfikacji”.
5. M. Bogdanowicz „Metoda Ruchu Rozwijającego i Metoda Dobrego Startu we wspomaganiu rozwoju i terapii dziecka”.
6. M. Bogdanowicz, W. Szlagowska „Piosenki do rysowania. Podręcznik, materiały do ćwiczeń, kaseta z nagraniami”.
7. Geneza MDS
Metoda Dobrego Startu została opracowana przez M. Bogdanowicz w latach 60 – tych na wzorach francuskich i od tamtej pory autorka pracuje nad rozwijaniem jej kolejnych modyfikacji.
Oryginalna metoda, opracowana w latach 40 – tych i 50 – tych we Francji przez fizjoterapeutkę Theę Bugnet nosi nazwę Le Bou De’part czyli „dobry odjazd, start”. Nazwa ta miała wskazywać na możliwość jej zastosowania w przygotowaniu dzieci do nauki czytania i pisania. Od lat 40 – tych stosuje się ją we Francji, Holandii, Szwajcarii, głównie w przedszkolach, szkołach specjalnych i ośrodkach rehabilitacji dla dzieci z różnorodnymi zaburzeniami rozwoju psychoruchowego.
W latach 1968 – 70 M. Bogdanowicz podjęła próby pracy niektórymi technikami, obecnie wbudowanymi w MDS. W 1979 roku przygotowała podręcznik „Metoda dobrego startu w pracy z dziećmi od 5 do 10 lat”, który został opublikowany w 1985 r. przez WSiP. Obecnie opracowanie to nosi nazwę „Piosenki i znaki”.
W roku 1990, gdy M. Bogdanowicz miała bezpośredni kontakt z tą metodą (oryginalną) w Utrechcie (Holandii), rozpoczęła pracę nad rozwijaniem własnej wersji tej metody. I tak na początku lat 90 – tych opracowała kolejne wersje MDS:
- „Piosenki do rysowania” 1993
- „Piosenki na literki” 1993
- „Od piosenki do literki”.
W ciągu wielu lat stałej i bezpośredniej pracy z dziećmi o prawidłowym i zaburzonym rozwoju psychoruchowym M. Bogdanowicz opracowała MDS jako całość oraz jej modyfikacje i szczegółowe aspekty ćwiczeń:
- strukturę zajęć;
- rodzaje ćwiczeń, ich nazwy i przebieg;
- techniki prowadzenia ćwiczeń oraz porządek ich stosowania;
- program cyklu zajęć;
- zestaw wzorów i zastąpienie wzorów literami;
- zestaw piosenek autorstwa M. Barańskiej i A. Filara, D. Szlagowskiej, M. Tomaszewskiej.
Obecnie trwają prace nad przystosowaniem tej metody do terapii dzieci z głębszymi zaburzeniami rozwoju wskutek uszkodzenia mózgu.
Założenia i cele MDS
Ogólna idea metody to wielozmysłowe uczenie dziecka wykonywania ruchów zharmonizowanych w określonej przestrzeni i czasie oraz jednoczesne rozwijanie podstawowych funkcji spostrzegania i motoryki. Stanowi ona formę symulacji rozwoju psychomotorycznego i rehabilitacji psychomotorycznej, które mają na celu pobudzenie i usprawnienie współdziałania motoryki i psychiki poprzez korekcję zaburzeń funkcji. To oddziaływanie dotyczy głównie analizatorów: wzrokowego, słuchowego i ruchowego, których sprawne funkcjonowanie warunkuje między innymi pomyślny przebieg procesu czytania i pisania.
Metoda Dobrego Startu należy do systemów percepcyjno – motorycznych. Spośród sześciu kategorii zdolności warunkujących postępy dziecka w szkole wyróżnionych przez Valetta rozwija ona głównie trzy kategorie:
1) dużą motorykę,
2) integrację percepcyjno – motoryczną,
3) zdolności percepcyjno – motoryczne.
W mniejszym stopniu oddziałuje natomiast na pozostałe trzy kategorie, a mianowicie:
4) rozwój mowy,
5) rozwój myślenia,
6) dojrzałość społeczną.
Ćwiczenia prowadzą do większej harmonii rozwoju psychoruchowego: wyższego poziomu rozwoju i współdziałania funkcji intelektualnych (mowy i myślenia) i instrumentalnych (spostrzeżeniowo – ruchowych). Dzięki temu dochodzi do prawidłowego wykonania czynności ruchowych we właściwym czasie i przestrzeni, w harmonii z czynnościami poznawczymi, w tym językowymi. Doskonalenie integracji percepcyjno – motorycznej i kompetencji językowych ułatwia naukę czytania i pisania wszystkim dzieciom.
MDS oddziałuje korzystnie również na sferę pozaintelektualną (procesy emocjonalne i zachowania społeczne) oraz na rozwój mowy dzieci o głębiej zaburzonym rozwoju czyli dzieci z upośledzeniem umysłowym i autystycznych.
Metoda ta ma nie tylko aspekt profilaktyczno – terapeutyczny, ale również aspekt diagnostyczny. Na podstawie obserwacji zachowania dziecka, analizy trudności występujących przy wykonywaniu ćwiczeń oraz popełnionych błędów pozwala wnioskować o ich przyczynach, to znaczy rodzaju i głębokości zaburzeń. Jest więc to metoda przystosowana do potrzeb dzieci od czwartego roku życia, zarówno tych, które rozwijają się bez większych problemów, jak i dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, ponieważ uwzględnia ona różne ich możliwości i ograniczenia. Stanowi propozycję przygotowania do nauki czytania i pisania polisensorycznego czyli wielozmysłowego uczenia liter alfabetu.
Formy – modyfikacje Metody Dobrego Startu
W ciągu wielu lat pracy nad rozwijaniem MDS powstały trzy podstawowe jej formy. W każdej z nich znajdują się propozycje różnych programów do wyboru, zależnie od potrzeb dzieci z którymi nauczyciel pracuje.
Formy te to:
1) „Piosenki i rysunki” – dla najmłodszych dzieci do wspierania rozwoju.
2) „Piosenki i znaki” – dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym w celu przygotowania do nauki czytania i pisania.
3) „Piosenki i litery” – dla uczniów rozpoczynających naukę czytania i pisania w kl. „0” i „I”.
Modyfikacje Metody Dobrego Startu nawzajem się uzupełniają, stanowiąc kolejne etapy pracy stymulacyjno – terapeutycznej, początkowo na materiale nieliterowym, a następnie na materiale obejmującym litery drukowane i pisane.
Organizacja zajęć
Metoda Dobrego Startu stosowana jest przeważnie w formie zajęć zespołowych. Grupa taka może mieć różną wielkość. Może obejmować:
- całą klasę „0” lub „I”
- grupę 6 – 8 dzieci o dysharmonii rozwoju
- grupę 3 – 4 dzieci pracujących w parach z dorosłymi osobami.
Zajęcia te można również prowadzić indywidualnie z dzieckiem.
Rozpoczynając pracę z dzieckiem dobrze jest zacząć od najprostszej wersji MDS, czyli „Piosenki i rysunki”, przechodząc następnie do „Piosenki i znaków”, a dalej do „Piosenek i liter”. Prowadzenie zajęć metodą Dobrego Startu wymaga zorganizowania odpowiedniej bazy pomocy do zajęć. Jest ona stosunkowo bogata, ale niezbyt wyszukana i nie wymagająca dużych nakładów finansowych. Są to m.in. woreczki z grochem, kaszą, wstążeczki, wełny, patyki, gumy, tace, woda i inne. Ważnym elementem jest wzór (litery, rysunki), który tak jak pozostałe pomoce każde dziecko musi mieć do swojej dyspozycji.
Ogromną rolę odgrywa tutaj pomysłowość nauczyciela, który może wykorzystać niemal wszystko i podać dziecku wzory o różnej fakturze, barwie i wielkości. Jest to dla dziecka nie tylko bardzo atrakcyjne, ale daje możliwość pełniejszego odbioru wzoru, np. wzór wykonany z „papieru ściernego” dziecko odbiera nie tylko wzrokowo, ale poprzez dotyk jego faktury może go poczuć.
W metodzie tej wykorzystuje się również specjalne „karty do ćwiczeń” przygotowane przez autorkę. Jest to metoda wykorzystująca pomoce różnorodne, dające dziecku wiele radości podczas jego działalności.
Struktura zajęć prowadzonych MDS
Model struktury zajęć stanowi podstawę do prowadzenia wszystkich modyfikacji M.D.S. Powinien być on jednak zmieniany i dostosowywany do potrzeb i możliwości dzieci, z którymi pracujemy. Stosowanie MDS wymaga więc elastyczności, twórczego myślenia i działania ze strony nauczyciela. W metodzie tej nie może być mowy o rutynie, sztywnym korzystaniu ze schematów, które powinny być jedynie podstawą konstrukcji dla budowania własnej koncepcji zajęcia.
Struktura zajęć MDS jest następująca:
I część – Zajęcia wprowadzające
II część – Zajęcia właściwe:
- ćwiczenia ruchowe
- ćwiczenia ruchowo – słuchowe
- ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe.
III część – Zajęcia końcowe.
W zajęciach wprowadzających rozpoczynamy od ćwiczeń koncentracji uwagi i orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni. Powinno odbywać się to w formie prostych zabaw.
Następnie dzieci poznają nową piosenkę, którą będziemy wykorzystywać w dalszej części i która jest okazją do kształtowania słychu fonematycznego i poprawnej wymowy.
Część główna jaką są zajęcia właściwe to trzy rodzaje ćwiczeń, które wprowadzamy zgodnie z zasadą stopniowania trudności i włączenia kolejnego analizatora. Dzięki temu na coraz wyższym poziomie aktywizowania jest koordynacja funkcji percepcyjnych i naukowych czyli integracja percepcyjno – motoryczna. Ćwiczenia naukowe zostały tak pomyślane, aby kształtowały motorykę dużą i małą, koordynację dynamiczną i statyczną, orientację przestrzenną w schemacie ciała oraz zmniejszały nadmierne napięcie mięśniowe. Relaks przeprowadzamy wtedy, gdy widzimy u dziecka zmęczenie lub znużenie.
Gdy do zajęć naukowych dołączymy piosenkę to możemy mówić o ćwiczeniach ruchowo – słuchowych. Zawierają one rytmiczne ćwiczenia pięści, dłoni, palców na woreczkach z piaskiem. Mają one na celu rozwijanie gnozji palców, precyzję i elastyczność ruchów, koordynację ruchów obu rąk, percepcję słuchową, poczucie rytmu, znajomość schematu ciała i orientację czasowo – przestrzenną. Dzieci najpierw wykonują ćwiczenia według wzoru, a następnie same proponują własne formy ćwiczeń.
Stopniowo układ ruchowo – słuchowy zostaje uzupełniony elementem wzrokowym. Nowe ćwiczenia polegają na odtworzeniu ruchem wzorów graficznych (element wzrokowy) w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki (element słuchowy) przebiegają według ustalonego schematu. Tę część należy rozpocząć od demonstracji i omówienia wzoru litery; ważne jest tu położenie jej w przestrzeni, ilość elementów, kierunku jej pisania. Następnie dziecko wielozmysłowo uczy się tej litery (dotyka ją, patrzy) z jednoczesnym jej rysowaniem i śpiewaniem piosenki. Kolejne etapy to reprodukowanie wzoru litery według wzoru, a potem z pamięci. Dziecko odtwarza ją całą dłonią w powietrzu, potem palcem na podłodze, kartce, na tackach z kaszką, następnie kredą, węglem, kredką świecową, ołówkiem, pisakiem, pędzlem, długopisem na papierze, podkładkach tekturowych i w liniaturze zeszytu.
W części tej nie możemy zapomnieć o stopniowaniu trudności, dlatego najpierw zaczynamy od łatwych narzędzi graficznych np. kreda, a kończymy na długopisie. Wzór odtwarzamy w dużej przestrzeni tj. powietrze, podłoga, stopniowo go zmniejszając, aż do liniatury. Wielokrotne odtwarzanie wzoru powoduje, że dziecko coraz lepiej zapamiętuje go, utrwala sobie prawidłowy sposób jego odtworzenia: kierunek i kolejność kreślenia w określonym czasie i miejscu. Dziecko uczy się odtworzenia elementu wzoru (litery) z odpowiednim fragmentem śpiewanej piosenki. I tu możemy dostrzec kolejną zaletę teuj metody jaką jest możliwość dostosowania tempa piosenki do możliwości motorycznych dziecka. Piosenkę tę możemy śpiewać w tempie podanym przez „kasetę”, ale równie dobrze możemy śpiewać wolniej utrzymując rytm. Pozwoli to dziecku dobrze odtworzyć wzór mimo jego specyficznych sprawności ruchowych. Dziecko samo reguluje sobie tempo wykonania kolejnych elementów w zależności od jego możliwości. Najtrudniejszym elementem tej części jest pisanie wzoru litery w liniaturze.
Po wykonaniu zadania omawiamy dziecięce prace; ich poprawność wykonania lub popełnione błędy. Daje to okazję do udzielenia pochwały za włożony wysiłek i pracę, a u dzieci kształci uważną, kierowaną spostrzegawczość oraz nawyk samokontroli. Zajęcia końcowe to krótkie zabawy relaksacyjne, zajęcia wyciszające, oddechowe. Może to być ilustracja ruchowa treści piosenki.
Efektywność tej metody
Twórczyni – M. Bogdanowicz przeprowadziła wiele badań nad efektywnością MDS. Badania potwierdziły przydatność MDS w procesie przygotowania dzieci do nauki czytania i pisania, szczególnie dzieci „ryzyka dysleksji”. MDS jest szczególnie przydatna do wyrównywania wybiórczych opóźnień rozwoju niektórych funkcji psychomotorycznych oraz integracji percepcyjno – motorycznej. Sprzyja też uczeniu się liter szczególnie w przypadkach mylenia liter podobnych i trudności w zapamiętywaniu ich kształtu.
Wykazano też, że uczestnictwo w zajęciach grupowych przynosi istotną poprawę funkcjonowania emocjonalnego i społecznego dzieci z głębszymi zaburzeniami rozwoju i dzieci autystycznych.
Z własnego doświadczenia i pracy z wykorzystaniem MDS mogę powiedzieć, że:
- stosowanie tej metody obok metod tradycyjnych jest dla dzieci bardzo atrakcyjne,
- dzieci są bardzo zaciekawione kolejnymi etapami zajęć,
- radosne, humorystyczne piosenki są chętnie przez dzieci śpiewane,
- ciągłe zmiany pozycji wpływają korzystnie dla dzieci, gdyż powodują że nie nuży ich zajęcie,
- daje dzieciom możliwość poznania liter różnymi metodami – wieloma zmysłami,
- poznane tą metodą litery dzieci dobrze zapamiętują,
- dzieci, u których zauważyłam trudności w nauce czytania i pisania chętnie uczą się tą metodą i są dumne z osiągniętych wyników, gdyż są one dostrzegane przez samo dziecko.
Uważam, że Metoda Dobrego Startu powinna być stosowana w pracy z dziećmi w przedszkolach, gdyż daje ona możliwości i szanse nie tylko dzieciom dobrze sobie radzącym z nauką czytania i pisania, ale przede wszystkim dlatego, że ułatwia ten trudny proces jakim jest czytanie i pisanie dzieciom u których rozwój przebiega dysharmonijnie.
Ponieważ daje ona dzieciom możliwość bezstresowego i beznapięciowego poznania liter, dając radość przeżywania nowej, nieznanej rzeczywistości. Poprzez znakomitą zabawę możemy przygotować dziecko do podjęcia nauki w szkole.
Załącznik nr 1 – scenariusz zajęcia MDS prowadzone z grupą dzieci 6 – letnich – oddział przedszkolny „0”.
P. M. „TARPNO” Grudziądz
Grupa wiekowa 6 – latki
SCENARIUSZ ZAJĘĆ PROWADZONYCH
METODĄ DOBREGO STARTU
Temat: „Spotkanie z panią Nutką w krainie muzyki. Zapoznanie z symbolem
graficznym litery „N” – pisanej.
Cele operacyjne:
Dzieci powinny:
- orientować się w schemacie własnego ciała oraz w przestrzeni względem własnej osoby
- wystukiwać rytm śpiewanej piosenki zgodnie z podanym układem oraz wg własnej inwencji
- identyfikować instrument muzyczny z jego nazwą
- rozwiązywać zagadki
- wykonać improwizację muzyczną na podany temat
- omówić wygląd litery, policzyć kolejne jej elementy
- regulować napięcie mięśniowe w zależności od stosowanego narzędzia pisarskiego
- wykonać określone czynności ruchowe, w odpowiednim kierunku i czasie w harmonii z czynnością językową.
Forma zajęć – zajęcia prowadzone z ½ grupy.
Pomoce:
opaski z nutkami, instrumenty muzyczne, ich rysunki, tacki z kaszą, kredki, plansza ze wzorem graficznym litery N – pisanej, plansze z tą literą dla każdego dziecka wykonane z materiału o wyczuwalnej fakturze – plastelina, woreczki z grochem, kartki, pisaki, karta pracy, magnetofon, kaseta z piosenką „Nuty” z MDS.
...
chomisiaczki