MASAŻ PUNKTOWY
Walentyna S. Ibrahimowa
z rosyjskiego przełożył Henryk Talik
WIEDZA POWSZECHNA WARSZAWA 1990
Oryginał książki Walentina Siemionowna Ibragimowa
Toczecznyj massaż
© Izdatielstwo „Medicina", Moskwa 1984
Okładka, karta tytułowa Krystyna Tarkowska-Gruszecka
ZN. KLAS.
:
NR INW.
Redaktor techniczny Bogumił Marczak
•8.0.1?
Korektor Małgorzata Dzikowska
© Copyright for the Polish edition by Państwowe Wydawnictwo „Wiedza
Powszechna" Warszawa 1990
ISBN 83-214-0734-X
PW. „Wiedza Powszechna". Warszawa 1990.
Wydanie I. Nakład 29 700 + 300 egz.
Objętość 9,7 ark. wyd„ 10,0 ark. druk.
Rzeszowskie Zakłady Graficzne, Rzeszów,
ul. Marchlewskiego 19. Zam. 1835/89
Od tłumacza
Masaż punktowy jest jedną z form refleksoterapii, której najbardziej znaną metodą stała się akupunktura. U podstaw tego rodzaju leczenia leży refleks (stąd — refleksoterapia) — czyli reakcja żywego organizmu na działający bodziec, przekazywana za pośrednictwem układu nerwowego. Reakcję tę, zwaną też reakcją odruchową, można wywołać wieloma sposobami i środkami, m.in.: igłą — akupunktura, prądem elektrycznym — elektropunktura, magnesem — magnetopunktura, specjalną kulką — tsubopunktura, ciepłem lub zimnem — ter-mopunktura, powietrzem — aeropunktura, laserem — laseropunktura, i ...palcem — akupresura lub masaż punktowy.
Powszechnie uważa się, że kolebką refleksoterapii jest Daleki Wschód, a dokładniej starożytne Chiny. Chińska medycyna zalicza tradycyjne leczenie masażem (ANMO CHI LIAO) do siedmiu oficjalnie uznanych dziedzin tej nauki. Tam też masaż punktowy bywa łączony z gimnastyką higieniczną i leczniczą od wielu tysiącleci do dziś.
Obecnie refleksoterapia coraz mocniej wrasta w praktykę służby zdrowia wielu krajów o wysokim poziomie nauk medycznych. Jej naukowe opracowania ukazują się w wielu językach świata.
Istnieją poważne przypuszczenia, że pierwszym Europejczykiem, który zapoznał świat z tą starochińską metodą leczenia był... Polak, żyjący w XVII wieku misjonarz, Michał Boym. Niestety w naszym kraju, jak dotąd, nie ukazała się książkowa publikacja o masażu punktowym, toteż niniejszy przekład popularnonaukowej
blikacji autorstwa dr Walentyny S. Ibrahimowej (konsultanta ntrałnej Polikliniki Ministerstwa Zdrowia w Moskwie) wydaje się
pełni celowy.
Ze względu na fakt, że opracowanie to może przydać się ,vnież specjalistom, zamieściliśmy obok nazwy punktu jego ozna-;nie literowo-cyfrowe, którym posługuje się przeważająca więk-)ść polskich fachowców.
W naszym kraju kształcenie w zakresie akupunktury (i innych ;tod refleksorycznych) prowadzone jest w Centrum Medycznego iztałcenia Podyplomowego w Warszawie pod naukowym kierowni-wem krajowego konsultanta ds. akupunktury prof. dra med. Zbig-3wa Garnuszewskiego i przy współudziale kadry wykładowców wielu krajów Dalekiego Wschodu.
Dziś w wielu polskich placówkach służby zdrowia pracuje już iraz więcej lekarzy mających uprawnienia do samodzielnego stoso-ania niekonwencjonalnych metod terapii. Z nimi to właśnie powin-konsultować się Ci spośród Państwa, którzy zechcą wobec siebie b swoich bliskich zastosować „receptariusz" masażu dr W. S. Ibra-mowej.
Trud pracy translatorskiej
wielką wdzięcznością dedykuję moim nauczycielom refleksoterapii —
prof. dr med. Zbigniewowi Garnuszewskiemu
oraz dr Zygmuntowi Bronzowi
Henryk Talik
Przedmowa
W książce zostały wyłożone kwestie udzielania przedłekarskiej pomocy metodą masażu punktowego, a także główne prawidła jego wykonania. Książka jest skonstruowana według zasady symptomo-wo-syndromowej*. Starowschodnia medycyna, skąd pochodzi ta metoda, rozpatrywała symptomy jako naturalne fenomeny i leczyła je nie organizując w nozologiczne formy. Ponadto w starowschodniej medycynie nie mówi się w ogóle o diagnostyce chorób w naszym współczesnym pojęciu. Tam już od dawna określa się stany chorobowe.
Każdy symptom lub syndrom omówiony w książce ilustrowany jest tablicą. Każdy punkt ma swoją nazwę i oznaczenie, lecz dla ułatwienia posługiwania się nimi pominęliśmy** oznaczenia i zastosowaliśmy dla każdego symptomu indywidualną numerację punktów.
W miarę zdobywania doświadczenia Czytelnik będzie łatwo znajdował odpowiednie punkty i prawidłowo je masował. We właściwym czasie wprawnie przeprowadzony masaż pomoże zachować zdrowie lub ulżyć w cierpieniu. Należy jednak pamiętać, że masaż punktowy nie wyklucza i nie zastępuje pomocy lekarza.
* Syndrom — to suma symptomów (objawów) charakterystycznych dla określonego patologicznego stanu organizmu.
** W polskim tłumaczeniu to oznaczenie zostało wprowadzone.
Wprowadzenie
Krótki rys historyczny.
Pochodzenie metody i jej miejsce
we współczesnej medycynie
Zdrowie — to największe bogactwo człowieka, największa wartość współczesnego społeczeństwa. Tylko zdrowy człowiek może w pełni wykazywać swe możliwości w pracy dla dobra ludzkości.
Szeroki system socjalno-ekonomicznych, higienicznych i lecz-niczo-uzdrawiających zabiegów ukierunkowany jest na zapobieganie chorobom i zachowanie zdrowia pokoleń. Do leczniczo-profilaktycz-nych oddziaływań na organizm chorego człowieka (dietetyczne, klimatyczne, hydroterapeutyczne, fizjoterapeutyczne, farmakologiczne i in.) obecnie medycyna wprowadza refleksoterapię.
Ta metoda leczenia powstała w odległej przeszłości (około 5000 lat temu) na Dalekim Wschodzie (terytorium obecnych Chin, Korei, Mongolii, Japonii). W procesie poznawania świata i zjawisk przyrody zdobywano wiedzę zarówno o czynnikach korzystnych, jak i szkodliwych dla zdrowia człowieka. Starożytni medycy badając funkcjonowanie organizmu ludzkiego zauważyli określony system zależności przyczynowo-skutkowych. Poznawszy istnienie zależności między zjawiskami przyrody i ich wzajemnych uwarunkowań, starożytni lekarze podejrzewali, że organizm człowieka żyje i działa pod wpływem tych samych sił, które rządzą przyrodą. Organizm ludzki pojmowali oni nie jako coś zamkniętego w sobie i oddzielonego od otaczającego świata, ale jako złożony system, którego każdy element funkcjonalnie jest związany z wszystkimi pozostałymi. Uważano, że podczas każdej choroby bierze w niej udział cały organizm i że przy zmianie funkcjonowania jednego narządu z pewnością zachodzą zmiany w pracy innych narządów i całego organizmu człowieka. Choroba pojmowana była jako proces powstający na skutek zabu-
¦
rżenia normalnego wzajemnego oddziaływania i wzajemnych powiązań tak w samym organizmie, jak i między organizmem człowieka a otaczającym go środowiskiem. W takim ujęciu choroba to rodzaj walki między obronnymi siłami organizmu a chorobotwórczą przyczyną, która może być zewnętrzna (klimat, infekcja itp.), wewnętrzna (pokarm, woda, emocje itp.) lub wynikła z uszkodzenia (oparzenie, skaleczenie itp.). Zadaniem lekarza było udzielenie pomocy organizmowi w tej walce.
Stopniowo opracowano i sformułowano główne założenia, metody i środki leczenia medycyny staro wschodniej. Niektóre z nich nie straciły swego znaczenia do dziś. Tak na przykład uważano, że leczenie nie powinno być pospieszne (oprócz szczególnych przypadków). Należy pozostawić naturze możliwość spełnienia swej roli. Leczenie ma być ściśle indywidualne dla każdego chorego i dla każdego dnia choroby.
W starowschodniej medycynie szeroko stosowano masaż. Wykorzystywano w tym celu różne jego formy: głaskanie, pocieranie, rozluźnianie, postukiwanie (potrącanie), poszczypywanie i ucisk palcem z obrotowymi ruchami w miejscu, gdzie znajdują się tzw. punkty życiowe.
Odkryto, opisano i usystematyzowano specyficzne punkty na ciele człowieka, wyjaśniono ich wzajemne funkcjonalne powiązania z narządami i układami ludzkiego organizmu. Działanie igłą (akupunktura), piołunowym cygarem (moxa), uciskiem palca (akupresu-ra) na niektóre spośród tych punktów (w zależności od charakteru choroby) ułatwiało restytucję zaburzonych funkcji i prowadziło do wyzdrowienia chorego.
U podstaw masażu punktowego leży ta sama zasada, co u podstaw nakłuwania igłami i przyżegania, z tą jednak różnicą, że podczas masażu na punkty życiowe działa się opuszkami palców bez uszkodzenia skóry. Opisano około 700 takich punktów, ale najczęściej wykorzystuje się około 150.
Mechanizm leczniczego działania na punkty życiowe (obecnie rozpowszechniła się nazwa „biologicznie aktywne punkty" = BAP) opiera się na złożonych refleksorycznych (odruchowych), fizjologicznych procesach.
W organizmie żywym nieprzerwanie zachodzi synteza i rozpad substancji. Procesy te, utrzymując stan określonej równowagi,
10
stwarzają warunki do normalnego funkcjonowania organizmu i powstawania jego energetycznych oraz strukturalnych zapasów. Bodźce z zewnętrznego i wewnętrznego środowiska mogą wzmocnić lub zahamować te procesy, co prowadzi do zmian utrzymujących równowagę między tymi procesami. Zaburzenie tej równowagi może nastąpić w wyniku działania na „punkty kluczowe" kanału reflek-sorycznego.
Trzeba sobie wyobrazić całą złożoność drogi do miejsca przeznaczenia, którą sygnał przechodzi przez wiele ważnych punktów układu nerwowego. Drażnienie określonej strefy skóry może i powinno wywołać odpowiedź ze strony właściwego narządu, tzn. że masaż określonych punktów wywołuje reakcję na odległość, i to w strefie nie mającej widocznego anatomicznego powiązania z drażnioną okolicą.
Podczas wnikliwego badania biologicznie aktywnych punktów, przeprowadzonego w ZSRR, stwierdzono, że działanie na taki punkt tworzy równowagę energetyczną, pobudza lub uspokaja (w zależności od sposobu działania) wegetatywny układ nerwowy, poprawia ukrwienie, reguluje odżywianie tkanek i wydzielanie gruczołów dokrewnych, zmniejsza ból, obniża napięcie nerwowe i mięśniowe. Wpływ pobudzania określonych punktów skóry na odpowiedni narząd lub cały system ludzkiego organizmu można wyjaśnić tym, że tkanka skórna i nerwowa płodu człowieka rozwija się z komórek tego samego rodzaju, ściśle związanych ze sobą i z komórkami, z których tworzą się narządy wewnętrzne.
Wielokierunkowe badania kliniczno-fizjologiczne wykazały, że opisane punkty wykazują specyficzne właściwości, którymi różnią się od otaczającej je skóry: mają one niższą oporność elektroskórną, wysoki potencjał elektryczny, wyższą temperaturę skóry i bolesną wrażliwość, zwiększoną zdolność wchłaniania tlenu i znacznie szybszy przebieg procesów metabolicznych. Przy uciskaniu tych punktów zwykle pojawia się specyficzne uczucie bólu, rozpierania, drętwienia, łomotania, które nie pojawia się przy wywieraniu ucisku na inne miejsca leżące poza tymi punktami. Występowanie tych odczuć ważne jest z tego powodu, że służy jako dowód prawidłowego odnalezienia punktu.
Ucisk palcem na ściśle określone punkty może w sposób decydujący, selektywny i ukierunkowany działać na funkcje różnych
11
rządów i układów, regulować funkcje wegetatywne, metaboliczne irocesy odtwórcze.
Metoda masażu punktów biologicznie aktywnych, choć poja-:a się w zamierzchłych czasach, z powodzeniem wytrzymała próbę isu do dziś, nadal potwierdzając swoją wartość i efektywność. ;toda ta różni się od innych wyraźną prostotą, zgodnością z ana-nią i fizjologią człowieka, małą strefą działania, możliwością sto-vania jako pomocy przedlekarskiej. Masaż punktowy może być sowany wespół z terapią farmakologiczną. Należy koniecznie pa-Hać, że ta starowschodnia metoda uzupełnia współczesną medycynę, z w żadnym wypadku jej nie zastępuje. Przy korzystaniu z niej eba zachować wszystkie zasadnicze wymogi współczesnej medy-ly. Stosowanie masażu punktowego wymaga uwzględnienia ewen-ilnych przeciwwskazań i nie wyklucza zwrócenia się do lekarza.
Główne zasady masażu
punktowego. Metody działania. Technika
masażu. Wskazania i przeciwwskazania
Prawidła posługiwania się punktami życiowymi oparte są na teorii
0 „ożywiającej energii" — Qi — i jej wędrówce po niewidocznych
1 nie wyjaśnionych do dziś kanałach — meridianach. Istnieje 12 kanałów parzystych i 2 nieparzyste.
Życiowa energia Qi wędruje z jednego meridianu do drugiego. Można to porównać do wskazówki zegara*, która regularnie przechodzi od jednej cyfry do drugiej. Gdy każdy kanał (meridian) otrzymuje regularnie niezbędny „pokarm", wówczas jest to obraz zdrowia. Podczas choroby zaburzony jest porządek „dopływu" energii życiowej. W jednej części ciała może nastąpić nadmiar energii, w innej — występuje niedobór. Jest to teoria dość krucha, jednakże zwraca uwagę na problem rytmów biologicznych, które są zbyt skomplikowane, by je tu szczegółowo opisywać.
Zgodnie ze starowschodnimi teoriami wszystko w przyrodzie dzieli się na części negatywne (Yin) i pozytywne (Yang). Yin — to negatywny, ujemny matczyny początek. Patronuje on wszystkiemu pasywnemu, wilgotnemu, chłodnemu, ciemnemu, ukrytemu, zmiennemu, pochmurnemu. Yin — to cień i woda. Yang — to początek dodatni, ojcowski, który wyraża się we wszystkim co jasne, aktywne, suche, błyszczące, ciepłe, twórcze, stałe. To siła słońca i ognia. Księżyc — Yin, Słońce — Yang, noc — Yin, dzień — Yang, organizm ludzki: Yin-Yang, tak więc i procesy w nim zachodzące mogą nosić charakter zarówno Yin, jak i Yang. Metody wykorzystane
Każdy narząd ma swoje okresy maksimum i minimum energii w ciągu
12 godzin.
13
arowschodniej medycynie były skierowane na doprowadzenie f i Yin do stanu zgodności i harmonii.
I jeszcze jedna zasada starowschodniej medycyny — wzajem-owiązanie i wzajemne oddziaływanie na siebie pięciu praelemen-
— symboli stanu fizycznego przyrody: drzewa, ognia, ziemi, lu i wody. Symbolizują one pięć narządów ludzkiego organiz-wątroba — drzewo, serce — ogień, śledziona — ziemia, płu-
- metal, nerki — woda.
Taki podział może wydawać się dziwaczny, lecz według pojęć (wschodnich przedstawia on wzajemne powiązania procesów odzących w organizmie ludzkim z przyrodą. Człowiek jako ;ka przyrody podlega w pełni ogólnym prawom rządzącym zyrodzie. Powstawanie chorób także podlega cyklom zachodzą-w przyrodzie.
Pojęcia Yin, Yang i pięciu elementów stanowią bazę dla dia-tyki i terapii w medycynie starowschodniej. Choroby pojawiają ytedy, gdy z jakiejkolwiek przyczyny słabnie lub zaburza się nień energii życiowej, który możemy porównać do wody w zgię-urce. Wzdłuż wyżej wspomnianych kanałów-meridianów rozło-ch jest 365 punktów życiowych. Znajdują się one dokładnie gdzie strumień może się przerwać.
Nie można zapominać o tym, że punkty życiowe nie mają ;o anatomicznego substratu i że leżą one niekoniecznie w po-i porażonego narządu. Pacjenci okazują wielkie zdumienie, gdy iadują się, że ból nerek można zmniejszyć lub znieść za pomocą gicznego uciskania maksymalnie zgiętego palca stopy, a serce •awi swą pracę, jeśli zrobi się to samo na ręce. Specjalny punkt eczenia żylaków odbytu znajduje się na głowie, a ból ramienia na zmniejszyć masując punkt, który znajduje się na stopie. Nie-y zachodzi konieczność masowania punktu z prawej strony przy ch po stronie lewej. Jeden i ten sam punkt może być wykorzy-any do leczenia wielu chorób i odwrotnie — do leczenia ja-oś jednego objawu chorobowego można korzystać z kilku ctów.
W celu znalezienia* punktów posługujemy się specjalnymi nkami noszącymi nazwę „cun". Wielkość 1 cuna jest zawsze
* Większość punktów można lokalizować, a potem masować sobie samemu, ją jednak takie (np. na plecach), których masaż musi wykonywać druga osoba.
15
iSfr.
i* "*
* r
*/. ¦ - "
ndywidualna, a określa ją odstęp między końcami fałdów krańcowo zgiętego palca środkowego ręki lewej u mężczyzn, a u kobiet prawej •ęki (ryc. 2). Wszystkie części ciała dzieli się umownie na określoną iczbę cunów i zazwyczaj punkt znajduje się na granicy odcinków, i często pokrywa się z wgłębieniem wyczuwalnym palcem. Należy srobić sobie taśmę (w rodzaju centymetra krawieckiego) z zaznaczeniem na niej dziesięciu czy dwunastu indywidualnych cunów. La pomocą takiej taśmy łatwo znajduje się właściwe punkty, które mamy zamiar poddać terapeutycznemu masażowi punktowemu ryc. 3).
Punkty trzeba lokalizować z najwyższą dokładnością, a nie w przybliżeniu, gdyż tylko w takim przypadku można liczyć na dobre, trwalsze efekty. Osoba, która masuje tylko wybrane spośród zalecanych punktów lub robi to niesystematycznie, uzyskuje minimalne rezultaty.
Techniki masażu punktowego nie można nauczyć się w kilka dni. Wymagana jest przy tym uwaga, wytrwałość i systematyczne, pilne ćwiczenie. Należy unikać działania na sąsiednie okolice ciała, gdyż mogą się tam znajdować inne punkty, których nie należy podraż-
niać.
Przed rozpoczęciem masażu należy rozetrzeć ręce, co ożywi w nich cyrkulację krwi i rozgrzeje je. Trzeba ostrożnie wyszukać punkt koniuszkiem palca. Musimy zwrócić uwagę na fakt, że przy naciskaniu na te punkty pojawia się uczucie bólu lub pulsowania czy
Ryc. 2 — Wyznaczanie wielkości indywidualnego cuna
L6
Ryc. 3 — Sposoby znajdywania niektórych punktów
n)
-*•¦ ":'**&$
c)
>>, ,i..j
a — sposób znajdywania punktu He Gu, b — sposób znajdywania punktu Lie Que, c — sposób znajdywania punktu Yong Quan,
2 — Masaż punktowy
17
Ryc. 3 (cd)
d)
¦¦
f)
d — sposób znajdywania punktu Jian Jing, e — sposób znajdywania punktu l"cng Shi, f — sposób znajdywania punktu Xue Hai
•ozpierania, które może rozciągać się wokół tego punktu lub pro-nieniować na bardziej lub mniej oddalone odcinki ciała. Jest to Dardzo ważne przy znajdywaniu punktów życiowych. Takie odczucia noszą nazwę „odczuć przewidywanych" czy „odczuć potwierdzenia".
18
Ucisk na punkt nie powinien być ostry, brutalny, nie powinien pozostawiać siniaków. Siła ucisku ma być taka, by można ją było zastosować na gałki oczne nie wywołując nieprzyjemnych odczuć. W taki sam sposób należy znajdować punkt symetryczny.
Uciskać należy dokładnie prostopadle do powierzchni skóry i ściśle na wskazany punkt. Może to być dotyk bądź lekki lub głęboki ucisk. W żadnym wypadku nie wolno naruszać skóry, wywoływać ostrego bólu czy krwotoku. A oto najbardziej dostępne i najczęściej stosowane sposoby masażu punktowego:
— dotykanie lub lekkie nieprzerwane gładzenie;
— lekki ucisk, przy którego wykonywaniu wykorzystuje się ciężar palca lub ręki;
— głęboki ucisk, przy którym na skórze w miejscu punktu, pod palcem pojawia się bardziej lub mniej zauważalne wgłębienie.
Ruchy palca mogą być horyzontalno-obrotowe, zgodne z ruchem wskazówek zegara, lub wibrujące, ale zawsze powinny być ciągłe, nieprzerwane. Wibrację lub obroty wykonujemy w określonym tempie (zwalniającym lub coraz to szybszym), łącząc te czynności z niewielkim uciskiem. Im działanie silniejsze, tym krócej winno trwać.
Ucisk wykonujemy opuszką kciuka lub palca środkowego, ale można sobie pomagać także innymi palcami. Istnieją dwie główne metody masażu: uspokajająca i tonizująca, a każda z nich ma dwa warianty: silny i słaby. Różnią się one sposobem pobudzania punktów oraz intensywnością i czasem trwania zabiegu.
Metoda uspokajająca charakteryzuje się nieprzerwanym, ciągłym działaniem, ruchami wolnymi, obrotowymi, bez przesuwania skóry, lub uciskiem opuszką palca ze stopniowym narastaniem siły ucisku (bez tworzenia zauważalnej jamki) i zatrzymaniem palca we wgłębieniu. Zabieg powtarza się 3—4 razy z powracaniem za każdym razem do położenia wyjściowego, nie odrywając jednak palca od punktu. Czas trwania masażu każdego punktu 3—5 minut.
Metodę tonizująca (pobudzającą) cechuje krótkie, silne uciskanie i szybkie, ostre oderwanie palca od punktu. Do sposobów metody tonizującej należy także przerywana wibracja. Czas działania 0,5—1 minuty.
19
Ryc. 4 i 4a — Miejsca orientacji przydatne podczas ustalania położenia
punktów:
14___§f
15 -^ 16—
17_
19-
-18
____20
21-22.
25 _
1-23
24 -27 28^
1 -— linia pośrodkowa przednia,
2 — łuk jarzmowy, 3 — małżowina uszna, 4 — skrawek, 5 — obojczyk, 6 — mięsień mostkowo-obojczyko-wo-sutkowy, 7 — dół nadobojczy-kowy, 8 — dół podobojczykowy, 9 — wcięcie szyjne mostka, 10 — rękojeść mostka, 11 — wyrostek mie-czykowaty mostka, 12 — przednia powierzchnia ramienia, 13 — zgięcie łokciowe, 14 — przednia (dłoniowa) powierzchnia przedramienia, 15 — wyrostek rylcowaty kości promieniowej, 16 — I (proksymalny) paliczek palca wskazującego, 17 —¦ górna krawędź kości łonowej, 18 — tylna (grzbietowa) powierzchnia ręki,
19 —_ przednia powierzchnia uda,
20 — rzepka, 21 — przednia powierzchnia goleni (podudzia), 22 — przednia krawędź kości piszczelowej, 23 — przyśrodkowa (medialna) krawędź kości piszczelowej, 24 —¦ przyśrodkowa (medialna) kostka, 25 — część grzbietowa stopy, 26 — podstawa 1 kości śródstopia, 27 — główka I kości śródstopia, 28 — sklepienie stopy, 29 — linia sutkowa, 30 —- trzon mostka, 31 — nad-
20
45
¦ ¦.
31
33 —
34—*
grzebieniowy dół łopatki, 32 __ łopatka, 33 — tylna powierzchnia ramienia, 34 — tylna powierzchnia przedramienia, 35 — nadgarstek, 36 — tylna powierzchnia uda, 37 — dół podkolanowy, 38 — tylna powierzchnia goleni (podudzia), 39 __
kostka boczna, 40 — ścięgno Achillesa (piętowe), 41 — paluch stopy, 42 — V palec (mały) stopy,
43 — mięsień dwugłowy uda, 44__
kręgosłup, 45 — linia pośrodkowa tylna
36-
37-
38—
4—35
-43
¦i—42
21
Starowschodnie kanony medyczne zalecają, by w czasie pełni :siężyca wykonywać tylko masaż uspokajający, a w czasie nowiu tosować tonizującą metodę drażnienia punktów. Po zachodzie słoń-;a wykonywać tylko masaż uspokajający.
Przed rozpoczęciem zabiegu pacjent winien zająć wygodną >ozycję, rozluźnić się, odwrócić uwagę od wszystkiego, co zbędne, liepokojące, nieprzyjemne i skoncentrować się na masażu.
Uwaga: przy żylakowatym rozszerzeniu żył należy zachować iużą ostrożność w czasie masażu.
Pozytywny wpływ zabiegu nie zawsze objawia się jednakowo. W jednych przypadkach jest on zauważalny już w czasie trwania zabiegu, w innych — występuje po kilku zabiegach lub przy końcu serii złożonej z 10—12 codziennych zabiegów.
Masaż punktów należy wykonywać w określonym porządku i nie spieszyć się z przechodzeniem do następnych punktów. Niekiedy wystarczy zadziałać na 2—3 punkty, aby stwierdzić zauważalną poprawę.
Masaż punktowy zalecany bywa zarówno dorosłym, jak i dzieciom powyżej roku. Koniecznie jednak należy pamiętać również o istnieniu przeciwwskazań do masażu punktowego:
• złośliwe i łagodne nowotwory o dowolnej lokalizacji,
• ostre choroby z gorączką,
• aktywna postać gruźlicy,
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
• mocne zmęczenie,
• głęboka niewydolność narządów wewnętrznych z ciężkim rozstrojem ich funkcji,
• choroby krwi,
• stan silnego zdenerwowania,
• ciąża,
• wiek starczy.
Nie należy więc stosować masażu punktowego w ciężkich chorobach serca, nerek i płuc, a także przy wysokiej temperaturze ciała. Nie stosuje się masażu punktowego na czczo, w czasie menstruacji, w stanach nawet lekkiego upojenia alkoholowego, w okresie nagłych i dużych zmian ciśnienia atmosferycznego.
22
P$&
W czasie terapii masażem punktowym nie należy pić kawy mocnej herbaty, alkoholu, używać ostrych przypraw (chrzan, gorczyca, pieprz, ocet) i jeść potraw zbyt słonych. W czasie serii masażu punktowego nie zaleca się kąpieli w wannie. Myć należy się częściami, tj. oddzielnie umyć nogi, głowę itd. z przerwą kilku godzin lub wziąć krótkotrwały ciepły natrysk.
Masaż punktowy
w określonych
jednostkach chorobowych
oraz w wybranych zespołach
objawów patologicznych
Miażdżyca tętnic
/lało ruchliwy tryb życia przy zbyt obfitym odżywianiu prowadzi do aburzeń przemiany materii i niewystarczającej pracy układu krwio-ośnego, co sprzyja powstawaniu miażdżycy tętnic. Istotną rolę / powstawaniu tej choroby odgrywają takie szkodliwe czynniki, jak: ladużywanie alkoholu i tytoniu, silne emocje, nadmierne spożywanie nięsa i tłuszczów.
Symptomami procesu miażdżycowego są: osłabienie pamięci, zwłaszcza niezdolność uczenia się nowego, osłabienie chęci do >racy, brak inicjatywy, płaczliwość, bóle głowy, zawroty głowy, zum w uszach, bezsenność.
Duże znaczenie w złagodzeniu objawów tej choroby ma wła-ciwy harmonogram dnia, sposób organizacji pracy i odpoczynku, acjonalne odżywianie, regularne opróżnianie jelit, ograniczenie soli słonych pokarmów. Zaleca się długie i częste przebywanie na wieżym powietrzu. Jako uzupełnienie wyznaczonego przez lekarza eczenia może być stosowany masaż punktowy.
Działanie na punkty pierwszej grupy wykonuje się me-odą uspokajającą, a więc za pomocą ucisku z wolnymi ruchami )brotowymi w czasie 3—5 minut na każdy punkt (ryc. 5).
24
Grupa pierwsza
Punkt 1 (LI-11, Qu Chi)* — symetryczny; znajduje się na grzbietowej powierzchni stawu łokciowego, w końcu fałdu ukazującego się przy zginaniu ręki w łokciu, po stronie kciuka. Masować kolejno punkt leżący po prawej i po lewej stronie ciała, siedząc. Ręka masowana półzgięta powinna leżeć na stole, dłonią w dół.
Punkt 2 (LI-4, He Gu) — symetryczny; znajduje się na grzbietowej części dłoni, między I a II kością śródręcza, bliżej II (ryc. 3a). Masować analogicznie jak punkt 1.
Punkt 3 (St-36, Zu San Li) — symetryczny; znajduje się 3 cuny poniżej rzepki i 1 cun w bok od przedniego brzegu kości piszczelowej. Masować należy jednocześnie z lewej i prawej strony ciała, siedząc z nogami wysuniętymi w przód.
Punkt 4 (Sp-6, San Yin Jiao) — symetryczny; znajduje się 3 cuny powyżej szczytu kostki przyśrodkowej na nodze. Masować analogicznie jak punkt 3.
Punkt 5 (UB-43, Gao Huang) — symetryczny; znajduje się 3 cuny w bok od tylnej linii pośrodkowej, na wysokości odstępu między wyrostkami kolczystymi IV i V kręgu piersiowego**. Pacjent powinien leżeć na brzuchu. Masować należy jednocześnie punkty po prawej i lewej stronie ciała.
Punkt 6 (GB-21, Jian Jing) — symetryczny; znajduje się we wgłębieniu na szczycie barku, w środku jamy łopatki. Jeżeli masujący położy na prawym ramieniu pacjenta swą prawą dłoń, to palec wskazujący tej dłoni wskaże szukany punkt (ryc. 3d). Zalecenia jak do punktu 5.
Punkt 7 (GB-39, Xuan Zhong) — symetryczny; znajduje się na nodze, 3 cuny powyżej kostki bocznej. Pacjent powinien znaj-
* Ze względów praktycznych w nawiasach — zamiast użytej przez Autorkę fonetycznej transkrypcji na język rosyjski chińskiej nazwy punktu — w tłumaczeniu na język polski znajdują się: ogólnie przyjęte angielskie oznakowanie literowo-cyfrowe oraz oficjalna chińska (z PIN YIN) transkrypcja nazw punktów na litery alfabetu łacińskiego.
** Kręgi najlepiej liczyć od VII kręgu szyjnego, którego wyrostek kolczysty uwypukla się najwyraźniej spośród innych swą wielkością przy skłonie głowy w przód. Kręgów szyjnych jest 7, piersiowych 12, lędźwiowych 5 (por. ryc. 4).
25
Ryc. 5 — Punkty masażu w miażdżycy tętnic Grupa pierwsza
%1
U —
m\
U 15
9-
1
27
dować się w pozycji siedzącej; masować należy jednocześnie punkt prawy i lewy.
Punkt 8 (Sp-15, Da Heng) — symetryczny; znajduje się 4 cuny w bok od przedniej linii posrodkowej, na wysokości pępka. Masować jednocześnie punkt lewy i prawy, leżąc na plecach z zupełnie rozluźnionymi mięśniami.
Punkt 9 (Sp-12, Chong Men) — symetryczny; znajduje się 4 cuny w bok od przedniej linii posrodkowej, na wysokości górnej krawędzi kości łonowej. Masować analogicznie jak punkt 8.
Punkt 10 (H-7, Shen Men) — symetryczny; znajduje się na dłoniowej powierzchni nadgarstka, między ścięgnami, w fałdzie środkowym. Masować można samemu, siedząc — kolejno punkt prawy i lewy. Ręka powinna leżeć na stole, dłonią w górę.
Punkt 11 (H-5, Tong Li) — symetryczny; znajduje się na dłoniowej powierzchni przedramienia, 1 cun powyżej punktu 10, między ścięgnami. Zalecenia analogiczne jak do punktu 10.
Punkt 12 (H-2, Qing Ling) — symetryczny; znajduje się na ramieniu, 3 cuny powyżej zgięcia łokciowego, w środku mięśnia dwugłowego ramienia. Zalecenia analogiczne jak do punktu 10.
Punkt 13 (UB-15, Xin Shu) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od tylnej linii posrodkowej, na wysokości przestrzeni między wyrostkami kolczystymi V i VI kręgu piersiowego. Zalecenia analogiczne jak do punktu 5.
Punkt 14 (K-2, Ran Gu) — symetryczny; znajduje się na krawędzi wewnętrznej podłużnego sklepienia stopy. Masować można samemu, siedząc — jednocześnie prawy i lewy punkt.
Punkt 15 (K-6, Zhao Hai) — symetryczny; znajduje się na stopie, poniżej dolnej krawędzi kostki przyśrodkowej, na granicy powierzchni tylnej i podeszwowej. Zalecenia jak do punktu 14.
Punkt 16 (Du-4, Ming Men) — niesymetryczny; znajduje się na tylnej linii posrodkowej, między wyrostkami kolczystymi II i III kręgu lędźwiowego. Masować powinna druga osoba. Pacjent winien leżeć plecami do góry, z poduszką podłożoną pod brzuch. Na punkt 16 należy działać metodą tonizującą, za pomocą głębokiego ucisku z ruchami obrotowymi, przez 0,5—1 minuty.
28
Przy objawach słabej pamięci zaleca się stosowanie masażu drugiej grupy punktów (ryc. 6). Na te punkty (oprócz punktu 2) należy działać metodą tonizującą, za pomocą głębokiego ucisku z ruchami obrotowymi i wibracją przez okres 0,5—1 minuty.
Grupa druga
Punkt 1 (H-9, Shao Chong) — symetryczny; znajduje się po wewnętrznej stronie palca małego, 3 mm w bok od rogu paznokcia. Masować kolejno prawy i lewy punkt, siedząc. Ręka masowana powinna leżeć na stole.
Punkt 2 (Lu-7, Lie Que) — symetryczny; znajduje się na przedramieniu, 1,5 cuna powyżej poprzecznego zgięcia stawu nadgarstka, we wgłębieniu wyrostka rylcowatego kości promieniowej (ryc. 3b). Masować kolejno prawy i lewy punkt, siedząc z ręką położoną na stole. Na ten punkt należy działać metodą uspokajającą, za pomocą lekkiego ucisku z ruchami obrotowymi zgodnie z ruchem wskazówki zegara, przez 3—5 minut.
Punkt 3 (Du-10, Ling Tai) — niesymetryczny; znajduje się na linii posrodkowej tylnej, między wyrostkami kolczystymi VI i VII kręgu piersiowego. Masować powinna druga osoba; pacjent podczas masażu powinien leżeć na brzuchu.
Punkt 4 (Du-19, Hou Ding) — niesymetryczny; znajduje się na tylnej linii posrodkowej, 5,5 cuna powyżej granicy owłosionej części głowy. Masować można samemu, w poz...
Ligier-NOVA-2002