Dagmara Krysiak
CZYNNOŚCI OPERACYJNO - ROZPOZNAWCZE
Wprowadzenie:
- brak jest ustawowej definicji czynności operacyjno – rozpoznawczych,
- można jednak przyjąć, że czynności operacyjno – rozpoznawcze są umocowanymi ustawowo, z reguły niejawnymi działaniami organów państwowych, realizowanymi w celach prewencyjnych, wykrywczych, informacyjnych lub dowodowych (a w przypadku służb wywiadowczych mających dodatkowo znaczenie militarne, gospodarcze, polityczne), mają służyć one celom prowadzonego procesu lub procesu ewentualnego w przyszłości,
- podział na czynności proste i złożone wydaje się być nieaktualny – obecnie dokonuje się tych czynności tylko w sposób złożony
- funkcje:
* rozpoznawcza,
* wykrywcza,
* kierunkująca późniejsze udowadnianie,
* weryfikująca uprzednie ustalenia,
* ochronna,
* zabezpieczająca,
-w prowadzeniu czynności operacyjno – rozpoznawczych często pojawia się konieczność uzyskania konsultacji lub wiedzy fachowej; w takich sytuacjach organy upoważnione do prowadzenia danej czynności powinny się zwrócić do specjalisty w celu uzyskania ustnej lub pisemnej konsultacji,
- zasadą jest jednak, że osoba, która występowała jako biegły-konsultant w ramach czynności operacyjno – rozpoznawczych nie może potem ponownie występować w procesie karnym jako biegły – ekspert.
Podstawa prawna:
- reglamentacja czynności operacyjno – rozpoznawczych w prawie,
- Ustawa o Policji,
- Ustawa o ŻW, ABW, CBA, SKW i inne,
- szczegółowe uregulowania – instrukcje tajne o charakterze resortowym
Wywiad:
- najpowszechniejszy,
- może być przeprowadzony w sposób jawny wówczas ma charakter procesowy lub administracyjno – porządkowy,
- może być przeprowadzany dyskretnie – wówczas ma charakter operacyjny,
Przetwarzanie danych:
- polega na przetwarzaniu danych z rozmaitych baz danych zew. jak i wew., policyjnych,
- informacje wykorzystywane są w analizie kryminalistycznej oraz w planowaniu taktycznym,
Podsłuch telefoniczny:
- rejestrowanie rozmów prowadzonych przez telefonię stacjonarną lub komórkową,
- uprawnienie służb policyjnych do uzyskiwania bilingów,
- także rejestracja korespondencji telefaksowej i mailowej,
- przechwytywanie informacji z komputera dokonuje się za pomocą tzw. ulotu magnetycznego
Podsłuch pomieszczeń:
- polega najczęściej na umieszczeniu w określonym obiekcie mikrofonu, urządzenia transmitującego lub rejestrującego informację akustyczną,
- transmisja danych może odbywać się drogą radiową, przez sieci np. wodociągu, klimatyzacji, c.o.,
- przebieg rozmów można kontrolować bez stosowania mikrofonu (wykorzystując szyby okienne jako membrany i zbierając informację z nich wiązką lasera),
- techniką pokrewną jest podgląd pomieszczeń – zwykle z użyciem jednej z technik telewizyjnych,
Kontrola korespondencji
- polega na zapoznaniu się przez służbę z treścią lub zawartością przesyłki,
- niejawną kontrolę treści przekazywanej przez sieci komunikacyjne, w tym paczek, rozmów itp. w celu uzyskiwania informacji i dowodów określa się mianem kontroli operacyjnej (chodzi tutaj o podsłuch, kontrolę korespondencji i rozmów tel., zakup kontrolowany i przesyłka niejawnie nadzorowana); konieczność zgody sądu na te czynności;
- przeprowadzane głównie w przestępstwach o naturze ekonomicznej, gospodarczej, związanej z przedsiębiorstwami
Obserwacja:
- tajne śledzenie osoby celu dokumentowania i rozpoznania jej zachowań,
- obserwacja – to względnie stała koncentracja uwagi poznaniu wzrokowym kreślonego przedmiotu bądź w celu zapewniania temu przedmiotowi ochrony bądź w celu poznania zmian w jego usytuowaniu w czasie i przestrzeni
- obserwacja towarzysząca (dynamiczna), gdy dana osoba przemieszcza się,
- obserwacja statyczna, gdy prowadzi się ją bez konieczności przemieszczania,
-obserwacja ukryta, jawna i kombinowana
- może być ciągła lub okresowa,
- rejestracja w formie notatek, zdjęć lub filmów,
- zasady:
* założenie kilkuosobowego prowadzenia obserwacji,
* przemyślane i zaplanowane usytuowanie grupy obserwacyjnej,
* dyskrecja,
* nastawienie obserwacji na znaczną zmienność warunków,
* konieczność doskonałej znajomości terenu.
Przykrycie; infiltracja
- stworzenie ściśle zakonspirowanej sytuacji, kamuflującej zainteresowanie służby określonym celem,
- stosuje się więc wprowadzenie policjanta do gangu, zatrudnienia w określone firmie, powierzenie oficerowi stanowiska politycznego w placówce dyplomatycznej,
- infiltracja pośrednia – pozyskiwanie i wykorzystanie agentów, informatorów, którzy będąc członkami danych grup przekazują zainteresowanym organom informacje,
- infiltracja bezpośrednia – polega na przenikaniu do środowiska przestępczego kadrowego pracownika organów ścigania
Legalizacja:
- jest to dostarczenie oficerowi operacyjnemu tożsamości niezgodnej z rzeczywistością,
- w przypadku dokumentów jest to swoistego rodzaju „fałszerstwo” intelektualne,
- celem jest zapobieżenie ewentualnej zemście przez przestępców,
- czasami legalizuje się także obiekty.
Tajni informatorzy (agenci):
- najstarsze i klasyczne źródło informacji, wykorzystywane przez wszystkie służby policyjne,
- pełnowartościowym agentem jest osoba, która naturalnie ma dostęp do interesujących służbę informacji i jest odpowiednio umotywowana do współpracy,
- tajnych informatorów pozyskuje się w drodze werbunku odpowiednio wcześniej wybranych osób,
- pieniądze przeznaczane pokrywanie ‘nieoficjalnych’ wydatków związanych z takimi czynnościami pokrywa fundusz operacyjny, który jest obecny w każdej służbie realizującej taką czynność,
Kombinacja operacyjna
- polega na stymulowaniu działań przeciwnika w określony sposób,
- wykorzystanie błędu, wprowadzenie kogoś w błąd
Zakup kontrolowany:
- ‘nowa’ forma czynności operacyjno – rozpoznawczych wprowadzona przez Ustawę o Policji – 21 VII 1995; przepis 19a wymienionej ustawy,
- kontratyp od art. 235 KK – zakaz podstępnych zabiegów kierowanych przeciwko określonej osobie,
- polega np. na nabyciu lub przejęciu rzeczy pochodzącej z przestępstwa przez funkcjonariusza, a także wręczeni lub przyjęciu korzyści majątkowej, co ma na celu skierowanie ścigania o przestępstwo przeciwko danej osobie,
- cel: sprawdzenie wiarygodnych informacji i przestępstwie, uzyskanie informacji mogących mieć znaczenie dowodowe, zatrzymanie sprawców,
- ograniczenia stosowania: konieczna zgoda Prokuratora Generalnego, stosowane wówczas, gdy inne środki zastosowane były nieskuteczne,
Przesyłka kontrolowana:
- art. 19b Ustawy o Policji z 1995,
- niejawne nadzorowanie przemieszczania, przechowywania, obrotu przedmiotami przestępstwa jeżeli nie tworzy to zagrożenia dla życia i zdrowia ludzkiego,
- celem jest: udokumentowanie przestępstw, ustalenie tożsamości osób uczestniczących, przejęcie przedmiotów tych przestępstw,
Czynności operacyjno – rozpoznawcze wzorowane na czynnościach proces.
- nie są prowadzone w ramach procesu, są poufne,
- są to:
* tajne przeszukanie
* organizacja lokali kontaktowych i punktów kontaktowych,
* prowokacja policyjna,
* rozmowa operacyjna,
* organizacja scenariusza operacyjnego,
* inspiracja operacyjna
Nowe czynności procesowe o znaczeniu operacyjnym:
- świadek incognito – art. 184 KPK,
- jeśli zachodzi obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby mu najbliższej, wówczas sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy danych umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka
- świadek koronny – ustawa o świadku koronnym 25 VI 1997,
- świadek, który dobrowolnie ujawni prawdę o przestępstwie, w którym współuczestniczył, może za udział w tym przestępstwie nie ponosić odpowiedzialności karnej
Rozpoznanie operacyjne:
- zespół tajnych i poufnych, jak też oficjalnych i jawnych, czynności nastawionych na uzyskanie informacji o osobach, środowiskach, zdarzeniach i miejscach,
Inwigilacja
- jest to zespół czynności operacyjno – rozpoznawczych skoncentrowanych na systematycznym śledzeniu i utajnionym kontrolowaniu osób, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, że mogą dopuścić się przestępstwa,
- usystematyzowany zespół omówionych uprzednio prostych form czynności operacyjno – rozpoznawczych ukierunkowanych na popełnione lub przygotowywane przestępstwo.
trwewqetrwewqe