Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
1. Zdefiniuj pojęcie finansów publicznych
Finanse publiczne – ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych podmiotów publiczno – prawnych (zeszyt)
Finanse publiczne (wg. Owsiaka) zajmują się funduszami, które tworzą i rozdysponowują władze publiczne. Nauka ta obejmuje gospodarkę publicznymi środkami pieniężnymi oraz ich treść ekonomiczną, polityczną i społeczną. Nauka o finansach publicznych zajmuje się związkami przyczynowo skutkowymi pomiędzy procesami gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych a procesami gospodarczymi, politycznymi a społecznymi.
Finanse publiczne, gromadzenie i rozdzielanie zasobów pieniężnych przez instytucje publiczno-prawne (państwo, związki państw, organizacje międzynarodowe, samorządowe, instytucje ubezpieczeniowe i inne). Finanse publiczne są materialną podstawą działania tych instytucji i warunkiem spełnienia przez nie funkcji społecznych i gospodarczych, do których zostały powołane. (internet)
Definicja (Federowicza) - ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych.
Finanse - dyscyplina naukowa zjawiska te badająca.
Według M. Weralskiego- finanse to pieniężna forma podziału dochodu narodowego. Na podstawie tych definicji należy przyjąć, że finanse są to zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne ich dotyczące. W zależności od podmiotów dysponujących zasobami pieniężnymi rozróżniamy finanse publiczne (jako finanse podmiotów publicznych) i finanse prywatne (dotyczące podmiotów prywatnych).
Podstawowe cechy różniące finanse publiczne od prywatnych:
· Władza publiczna dysponuje przymusem dla zapewnienia sobie dochodów i nie podlega przymusowi w zakresie wydatków
· Finanse publiczne wyrażają się w pieniądzu, którego gestorem jest państwo w sposób mniej lub bardziej całkowity
· F. P. są zorientowane na realizację interesu publicznego (interesu ogółu), a prywatne indywidualnych
· Skala f. p. jest nieporównywalna z f. prywatnymi, wiąże się to z koncentracją zasobów publicznych, oraz rozdrobnieniem zasobów prywatnych.
Istnienie finansów publicznych jest zjawiskiem obiektywnym (nie zależą one od woli i chęci człowieka, ich występowanie jest obiektywną koniecznością).
Nauka o finansach publicznych: to nauka której przedmiotem są zjawiska i procesy związane z powstawaniem i rozdysponowaniem środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego. Obejmuje ona w szczególności takie procesy jak :
1) pobieranie i gromadzenie dochodów
2) wydatkowanie środków publicznych
3) finansowanie deficytu
4) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne
5) zarządzanie środkami publicznymi
6) zarządzanie długiem publicznym
2. Scharakteryzuj dobra publiczne sensu stricto.
Dobra publiczne (czyste, sensu stricto, w wąskim ujęciu) – dobra, które ze względu na cechy fizyczne służą zbiorowości lokalnej lub całemu społeczeństwu. Są konsumowane egalitarnie przez wszystkich członków danej zbiorowości, gdyż cechują się niepodzielnością korzyści z ich używania. Np.: powietrze, rzeki, jeziora, bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, działalność służb dyplomatycznych. (Dobra naturalne lub/i powstałe na skutek działalności człowieka) (zeszyt)
Dobra publiczne zawsze są finansowane z funduszy publicznych i można je nazwać klasycznymi dobrami publicznymi, dobrami publicznymi sensu stricte, ze względu także na ich naturalne cechy.
Kryteria decydujące o tym, czy dane dobro ma charakter publiczny, czy prywatny:1-kryteriumuzyteczności (k. społeczne), 2-kryterium odpłatności (k ekonomiczne).
1-występuje zasadnicza różnica pomiędzy korzyściami, które dają oba te dobra. Korzyści z dobra prywatnego ograniczają się najczęściej do jednej osoby, niekiedy do kilku osób. Oraz jeżeli dana osoba używa to dobro to jest ono niedostępne dla innych osób (np. samochód).
W dostępie do dóbr prywatnych występuje zjawisko rywalizacji miedzy użytkownikami danego dobra. W przypadku dóbr publicznych brak jest rywalizacji obywateli; fakt korzystania przez jedną osobę z danego dobra nie uniemożliwia korzystania z tego dobra innym osobom (parki, jeziora, drogi publiczne itp.).
2-dobrami publicznymi są te dobra, które są finansowane przez budżet państwa, budżety samorządowe i inne fundusze publiczne. Dobra publiczne tworzą konsumpcję zbiorową społeczeństwa. Dla ich odbiorców oznacza to, że są one dostarczane bezpłatnie lub za częściową odpłatnością.
Jedną z wad dóbr publicznych jest ich iluzoryczna bezpłatność (rozdawanie), które może doprowadzić do marnotrawstwa i nadużyć w gospodarowaniu nimi. Inną wadą jest to, że wprawdzie z punktu widzenia indywidualnego odbiorcy są one bezpłatne, ale w sensie ekonomicznym są opłacone zbiorowo. Oznacza to, że dobra publiczne zawsze pozostają w sprzeczności z dobrami prywatnymi, a jej istota polega na tym, że konsumpcja dóbr publicznych automatycznie ogranicza konsumpcję dóbr prywatnych.
Reasumując, dobra publiczne zawsze są finansowane z funduszy publicznych i można je nazwać klasycznymi dobrami publicznymi, dobrami publicznymi sensu stricto, ze względu także na ich neutralne cechy.
3. Scharakteryzuj dobra publiczne sensu largo.
Czyste dobra publiczne (sensu stricto) + dobra społeczne = dobra publiczne sensu lagro
Dobra mogą być finansowane w całości lub części z funduszy publicznych wówczas można mówić o dobrach publicznych sensu largo, które obejmują klasyczne dobra publiczne, które ze względu na społeczne znaczenie (politykę społeczną) są finansowane z funduszy publicznych. Zakres dóbr publicznych sensu largo nie jest wyraźnie określony. Może on zmieniać się w zależności od tego w jaki sposób będą alokowane dobra (usługi), które – ze względów fizycznych – mogą być rozdzielane za pomocą mechanizmu rynkowego.
Dobra społeczne mogą być finansowane w całości lub części z funduszy publicznych i wówczas możemy mówić o dobrach publicznych sensu largo; które obejmują klasyczne dobra publiczne oraz dobra publiczne, które ze względu na społeczne znaczenie (politykę społeczną) są finansowane z funduszy publicznych.
Wynika z tego, że zakres dóbr publicznych sensu largo nie jest wyraźnie określony. Może on zmieniać się w zależności od tego, w jaki sposób będą alokowane dobra (usługi), które – ze względów fizycznych- mogą być rozdzielone za pomocą mechanizmu rynkowego, ale ze względów społecznych są rozdzielane z wyłączeniem mechanizmu rynkowego.
4. Scharakteryzuj dobra społeczne
Dobra społeczne, to dobra, które ze względu na cechy fizyczne mogłyby być właściwie dobrami prywatnymi. Na skutek prowadzenia polityki społecznej, dobra te są dostępne dla całego społeczeństwa. Np.: służba zdrowia, szkolnictwo. (zeszyt)
Dobra społeczne wytwarza się więc dzięki istnieniu urządzeń, które są własnością publiczną i które zostały sfinansowane z funduszy publicznych. Dobra społeczne mogą być finansowane w całości lub części z funduszy publicznych i wówczas możemy mówić o dobrach publicznych sensu largo. Zakres dóbr społecznych wpływa bezpośrednio na zakres finansów publicznych, zarówno na rozmiary niezbędnych funduszy publicznych, jak też na skalę i stopień skomplikowania zjawisk i procesów związanych z finansowaniem dóbr publicznych oraz dóbr społecznych. Rozróżnienie między dobrami publicznymi, a dobrami społecznymi jest także istotne z punktu widzenia korzyści, które realizują obywatele. Przesłankami tworzenia dóbr społecznych jest umożliwienie ich konsumpcji obywatelom, których dochody indywidualne mogłyby uniemożliwić lub ograniczać ich nabycie, gdyby dobra te były alokowane na zasadach rynkowych (komercyjnych).
Typowymi takimi dobrami są: ochrona zdrowia, edukacja. W nowoczesnych społeczeństwach ochrona zdrowia i edukacja są –w przeważającej części- dobrami społecznymi, a więc i dobrami publicznymi sensu largo.
5. Scharakteryzuj efekt moral hazard.
Efekt moral hazard jest wadą dostarczania dóbr społecznych społeczeństwu przez państwo. Polega na (negatywnym w skutkach) podejmowaniu przez jednostki nadmiernego ryzyka w przypadku, gdy liczą one na pomoc państwa. Np.: wypadek osoby uprawiajacej sporty ekstremalne (zeszyt)
6. Scharakteryzuj efekt free rider
Efekt free rider wiąże się z dostarczaniem przez państwo społeczeństwu dóbr publicznych. Polega on na tym, że społeczeństwo korzysta chętnie z pewnych dóbr publicznych, ale tylko wtedy, gdy dostarczane są one nieodpłatnie – np. światło ulicznej latarni. (zeszyt)
Skoro wiele osób korzysta z danego dobra publicznego, np. oświetlenia ulic, to najczęściej w niejednakowym stopniu. Stąd też próba urynkowienia tego rodzaju dóbr jest niemal niewykonalna, gdyż pojawia się bariera czysto techniczna; w jaki sposób ustalić cenę za korzystanie przez dana osobę z dóbr wspólnych. Osoby takie określane są mianem „wolnych jeźdźców”- free riders.
7. Scharakteryzuj efekty zewnętrzne
Efekty zewnętrzne (korzyści) powstają w wyniku dostarczania przez państwo społeczeństwu dóbr społecznych. Korzyści te odnosi ogól społeczeństwa z dostarczenia pewnych dóbr społecznych określonej części społeczeństwa. Np.: brak analfabetyzmu sprzyja rozwojowi gospodarczemu kraju. (zeszyt)
8. Scharakteryzuj dorobek szkoły Merkantylistów
Merkantyliści (16-17 wiek) preferowali gospodarkę krajową i uważali, że należy ją chronić m.in. za pomocą systemu podatków i ceł. Dobrze jest przez nich oceniana nadwyżka exportu nad importem. Szczególne miejsce w polityce merkantylistycznej zajmuje kolbertyzm, który swoja nazwę bierze od Jeana Baptiste Colberta, wybitnego męża stanu, intendenta kardynała Mazarina i doradcy króla Ludwika 14. Wśród licznych zasług Colberta dla gospodarki Francji należy wymienić standaryzacje prawa regulującego system podatkowy, celny, administracyjny. Przyczynił się także do rozbudowy armii lądowej i floty morskiej, zdobywania kolonii i zakładania kampanii handlowych, rozbudowy manufaktur królewskich i ochrony rodzimej produkcji przez elastyczny system ceł importowanych.
9. Scharakteryzuj dorobek szkoły Kameralistów
Myśl kameralistów, wyrażona zwłaszcza w dziełach J.G.H. Justiego (XVIII), przypisywała duże znaczenie gospodarce państwa. Sprowadzało się to nie tylko do polityki protekcjonistycznej, realizowanej za pomocą instrumentów finansowych, lecz także do wykorzystywania podatków w funkcji interwencyjnej. Dostrzegali oni wyraźny związek między fiskalną aktywnością państwa a dobrobytem społecznym. Kameraliści zalecali pobieranie podatków nie tam, gdzie można, lecz tam, gdzie trzeba. Zasługą kameralistów jest także to, że po raz pierwszy postawili kwestię granic wydatków publicznych, a więc i pośrednio granic opodatkowania. Stosownie do ich zaleceń, podstawowym kryterium oceny wydatków publicznych musi być ich pozytywny lub negatywny wpływ na gospodarkę. Szczególnie cenne dla rozwoju teorii finansów publicznych jest wskazanie przez kameralistów jednej z metod budowania budżetu państwa. Ich zdaniem, powinno ono rozpoczynać się od potrzeb państwa, czyli od wydatków, do których należy dostosowywać dochody. Justi sformułował zasadę rocznego sporządzania budżetu-„zasadę roczności budżetu”. Poglądy kameralistów miały zwolenników także w Polsce. Do najwybitniejszych należał Jan Ferdynand Nax (XVIII/XIXw.), który dostrzegał wyraźnie różnice między fiskalnymi a interwencjonistycznymi celami działalności państwa, do realizacji których wykorzystywało ono podatki.
Nax rozróżniał trzy główne podatki:
1) podatek gruntowy, najbardziej sprawiedliwy, ale stwarzający poważne trudności, jeśli chodzi o jego wprowadzanie, gdyż żeby zadość uczynić sprawiedliwości, należałoby oprzeć go na katastrze;
2) podatek od osób (czyli pogłówne), który uważał za wielce niesprawiedliwy, gdyż nie uzależniony ani od majątku ani od dochodu;
3) podatek od rzeczy, przez który rozumiał zwłaszcza akcyzę i czopowe, oraz podatek od dóbr luksusowych, był zwolennikiem wysokiego opodatkowania tych dóbr.
10. Scharakteryzuj dorobek szkoły Fizjokratów
W okresie fizjokratyzmu, którego głównym przedstawicielem był Francois Quesnay (czytaj: Kłisne), dominował pogląd, że jedynym źródłem bogactwa i dochodu czystego jest rolnictwo, a ściślej ziemia; jedynie praca w rolnictwie ma charakter produkcyjny. Konsekwencją takiego rozumienia gospodarki była koncepcja podatku jedynego, który powinni płacić wyłącznie właściciele ziemscy. Propagowanie przez Quesnaya koncepcji podatku jedynego było też wyrazem postawy antymerkantylistycznej. Jest on twórcą słynnego hasła „laissez faire”, którego sens sprowadza się do tego, że w gospodarce panuje naturalny porządek rzeczy, wobec tego powinna się ona opierać na wolnej konkurencji. Zamykanie granic jest jego zdaniem przyczyna ubożenia społeczeństwa. W rozwiniętym merkantylizmie nie zabraniano więc wywozu towarów, dbano jednak, by bilans handlowy był dodatni.
Chociaż poglądy fizjokratów w kwestiach dochodu narodowego są naiwne, dały jednak podwaliny klasycznej ekonomii politycznej, której kamieniem filozoficznym były: wolność, konkurencja, wolny handel itd.
11. Scharakteryzuj dorobek szkoły ortodoksyjnych fiskalistów
Okresu, w którym obowiązywała ortodoksyjna teoria finansów publicznych, nie można dokładnie sprecyzować. Dominowała przez cały 19 wiek do pierwszej wojny światowej i przez okres powojennej odbudowy aż do wielkiego kryzysu lat 1929-1935. Teoria ta zaleca, aby budżet państwa był jak najmniejszy. Koncepcja małego budżetu oznacza, że powinien on być tworzony tylko do takiej wysokości, która pozwala finansować ewidentne zadania publiczne państwa, a zwłaszcza zapewnienie ładu wewnętrznego i obrony narodowej.
W świetle doktryny ortodoksyjnej budżet państwa powinien być bezwzględnie zrównoważony i, co godne podkreślenia, stale zrównoważony. Według ortodoksyjnych fiskalistów w odniesieniu do gospodarowania publicznymi środkami konieczne jest stosowanie ocen etycznych i religijnych (zdecydowanie negatywnych) w przypadku wydawania przez rząd sum większych niż zostały zgromadzone. W skrajnej postaci poglądy ortodoksyjnych fiskalistów dopuszczały w przypadku takich praktyk nawet karanie osób odpowiedzialnych śmiercią. Zasada równoważenia budżetu była bezwzględnie przestrzegana w Anglii przez wieloletniego kanclerza skarbu w drugiej połowie 19 wieku W. E. Gladstone”a (1809-1898). Z działalności tego finansisty można wnioskować, że konserwatywne poglądy fiskalne nie były przeszkodą w nowoczesnym podejściu do wielu innych kwestii politycznych, społecznych i gospodarczych.
Gladstone należał do wybitnych mężów stan, a jego zasługi dla rozwoju cywilizacji są imponujące. Rozszerzył on np. prawo wyborcze na robotników rolnych, wprowadził obowiązek powszechnej oświaty, był przeciwnikiem kolonializmu i imperializmu.
Inne zalecenie ortodoksyjnej teorii finansów publicznych dotyczy przeznaczenia zaciągniętych pożyczek. Jeżeli już nie da się uniknąć deficytu budżetowego, musi on być bezwzględnie przeznaczony na finansowanie rozwoju gospodarki. Ponadto pożyczki te powinny być jak najszybciej spłacone, aby nie zwiększać kosztów obsługi długu. Z dzisiejszej perspektywy poglądy te można uznać za naiwne, jeżeli uwzględni się fakt, że w przypadku pożyczek długoterminowych następuje znane zjawisko ich „samospłaty” przez deprecjacje pieniądza. Postawę ortodoksyjnych fiskalistów można zrozumieć jedynie wtedy, gdy pamięta się, że ich poglądy były nacechowane pierwiastkami etycznymi i religijnymi, które odrzucały tego rodzaju „zbiorowe oszustwo”.
Ortodoksyjny fiskalizm wyklucza możliwość wykorzystania podatków do innych celów niż fiskalne. Konsekwencją tego jest neutralność podatków względem gospodarki, a to oznacza m.in., że system podatkowy nie może zmieniać rozkładu dochodów w społeczeństwie, który powstał w wyniku działania mechanizmu rynkowego. Co więcej, teoria ortodoksyjna okazuje się skrajnie reakcyjna ze społecznego punktu widzenia, gdyż usprawiedliwia nierówny podział dochodów w społeczeństwie.
Logiczną konsekwencją koncepcji małego budżetu jest brak odpowiedzialności państwa za pełne wykorzystanie zdolności wytwórczych, w tym także odpowiedzialności za bezrobocie. W ortodoksyjnej teorii finansów publicznych można już dostrzec elementy koncepcji „wypychania zasobów” prywatnych poza obieg ściśle gospodarczy.
Do zrozumienia natury ortodoksyjnego fiskalizmu niezbędne jest uwzględnienie szerszego tła tzw. Skarbowego punktu widzenia. Tym tłem jest ogólna teoria ekonomiczna. Teoria ta zasadza się na czterech kardynalnych założeniach, których naruszenie przez politykę fiskalną wywołuje negatywne skutki dla gospodarki i społeczeństwa. Założeniami tymi są:
o równowaga ekonomiczna gospodarki,
o równość między oszczędnościami i inwestycjami,
o komplementarność między konsumpcją i oszczędnościami,
o stała suma oszczędności w warunkach równowagi ekonomicznej.
Z perspektywy dzisiejszego dorobku teorii ekonomii oraz praktyki gospodarczej widać, że niektóre z tych założeń zostały zakwestionowane.
12. Scharakteryzuj dorobek szkoły nowych konserwatystów fiskalnych.
Skuteczność interwencjonizmu państwowego, realizowanego przez politykę fiskalna, została znacznie osłabiona w latach siedemdziesiątych, kiedy to gospodarka przodujących krajów zachodnich popadła w stagnację. Na ogół przyjmuje się, że w latach siedemdziesiątych zaszły głębokie zmiany strukturalne w gospodarkach przodujących krajów na skutek dwóch „szoków naftowych”. Trudności gospodarcze krajów kapitalistycznych stały się podstawą ataku na teorię keynesowską i cały dorobek neokeynesizmu. Szczególnym obiektem krytyki stało się państwo i stosowane przez nie instrumenty polityki fiskalnej.
Główne założenia nowego konserwatyzmu fiskalnego:
1. Bezwzględnie zrównoważony budżet i to w okresie roku fiskalnego, a nie –jak proponowała szkoła neokyenesowska- w okresie cyklu koniunkturalnego
2. Zdecydowane ograniczenie skali redystrybucji PKB przez system finansów publicznych, gdyż powoduje to tzw. Efekt wypychania prywatnych zasobów gospodarczych poza obieg stricte gospodarczy, a więc nieprodukcyjne ich wykorzystanie.
3. Konsekwencja powyższego jest powrót do koncepcji jak najmniejszego budżetu państwa przez cięcia w wydatkach nie tylko gospodarczych, lecz także socjalnych.
4. Skutkiem tego będzie zmniejszenie ciężarów podatkowych, co oznacza powrót do koncepcji jak najniższych podatków
5. Z kolei zmniejszenie podatków zbliży politykę podatkową do paradygmatu konserwatyzmu fiskalnego- podatku neutralnego względem gospodarki.
6. Wszystkie te działania powinny doprowadzić do radykalnego zmniejszenia długu publicznego, który według nowego konserwatyzmu fiskalnego stał się uosobieniem wszelkiego zła zarówno w wymiarze ekonomicznym jak i etycznym.
Nowy konserwatyzm fiskalny wraz z monetarystycznym podejściem do gospodarki to nie tylko koncepcje czysto teoretyczne. Zalecenia wynikające z tych koncepcji z dużą determinacją zaczęły stosować rządy niektórych krajów w latach 80-ątych.Do krajów tych należy zaliczyć Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone> Jednak zarówno przedsięwzięcia nowej konserwatywnej polityki fiskalnej, jak i stosowanie narzędzi polityki monetarnej nie przyniosły pozytywnych rezultatów. Zrewidowanie polityki fiskalnej w Stanach doprowadziło do obniżenia podatków, ale nie udało się dokonać cięć w wydatkach publicznych. W rezultacie deficyt budżetowy zaczął systematycznie i znacznie wzrastać. Z kolei w Wielkiej Brytanii nie udało się zmniejszyć redystrybucji PKB przez system finansów publicznych.
Mimo braku spektakularnych sukcesów konserwatywnej polityki fiskalnej i związanej z nią polityki monetarnej koncepcje nowego konserwatyzmu fiskalnego wciąż są silne.
Wyrazem antyfiskalnej postawy wobec gospodarki są tzw. standardy z Maastricht wyznaczone dla krajów UE, co zostało potwierdzone tzw. układem amsterdamskim zawartym w 1997r. Wśród standardów tych znajdują się dwa kryteria fiskalne:
- wymóg, by deficyt budżetowy nie przekraczał 3% PKB,
- zalecenie, by dług publiczny nie przekraczał 60% PKB.
To ostatnie zalecenie znalazło wyraz w polskiej konstytucji, która zabrania powiększania długu publicznego powyżej 3/5 PKB.
13. Scharakteryzuj funkcję alokacyjną finansów publicznych
Finanse publiczne są narzędziem alokacji części zasobów w gospodarce rynkowej. Skutkiem alokacji części zasobów, którymi dysponuje gospodarka, przez system finansów publicznych jest dostarczanie towarów i usług obywatelom, społecznościom lokalnym oraz całemu społeczeństwu. Dostarczanie towarów i usług finansowane jest z funduszy publicznych i następuje w związku z dwojakiego rodzaju zadaniami stawianymi przez państwem:
- zadaniami publicznymi
- zadaniami społecznymi
Realizacja przez państwo wymienionych zadań jest konieczna gdy nie mogą one być wykonywane za pomocą mechanizmu rynkowego. W przypadku zadań publicznych wykorzystanie mechanizmu rynkowego nie wchodzi w rachubę z powodu specyficznych, naturalnych cech i potrzeb publicznych. Realizacja zadań społecznych to zaspokajanie indywidualnych potrzeb obywateli, które wprawdzie ze względu na ich cechy fizyczne mogłyby być zaspokajane na zasadach rynkowych, ale rodziłoby to jednak wiele niebezpieczeństw wywołanych przez niesprawność mechanizmu rynkowego. Chodzi o:
1. Ograniczony dostęp pewnej liczby obywateli do dóbr poprzez nadmierne zróżnicowanie dochodów.
2. Pełna swoboda wyboru obywatela, którą gwarantuje mechanizm rynkowy mogłaby wyrządzić szkodę i obywatelowi i społeczeństwu. Nie byłoby bowiem gwarancji, że dany obywatel będzie skłonny kupować określony rodzaj dóbr, np. usługi zdrowotne przez grupy społeczne o niższych dochodach.
3. Przedsiębiorstwa prywatne, których podstawowym kryterium działania jest zysk wywołują tzw. efekty uboczne, np. skażenie środowiska. Ze względu na trudność ustalenia stopnia odpowiedzialności poszczególnych przedsiębiorstw państwo alokuje pewną część zasobów publicznych na ochronę i regenerację środowiska naturalnego.
Mechanizm rynkowy nie zaspokaja potrzeb zbiorowych, ponieważ zawodzi lub jest nieefektywny. Do tego celu wykorzystuje się więc administracyjny mechanizm zaspokajania potrzeb zbiorowych poprzez finanse publiczne.
Funkcja alokacyjna finansów publicznych. Alokacja polega na rozdziale zasobów między różne cele. Ograniczoność zasobów skłania do efektywnej alokacji. Funkcja ta oznacza, że państwo za pomocą przepływów pieniężnych w postaci dochodów i wydatków może wpływać na alokację zasobów w gospodarce. Rozróżniamy alokację: czynników wytwórczych i alokację wytworzonych dóbr materialnych. Państwo kształtuje podział dostępnych zasobów pomiędzy sektory publiczny i prywatny, a także wpływając na podziały w ramach sektora publicznego. Celem tej funkcji jest głównie korekta zakłóceń w oddziaływaniu rynku na produkcję i oferowanie świadczeń bezpośrednio przez państwo.
14. Scharakteryzuj funkcję redystrybucyjną finansów publicznych
Państwo musi ponosić wydatki związane z alokowaniem dóbr publicznych i społecznych. Jednocześnie państwo bezpośrednio nie wytwarza żadnego dochodu. Dlatego z konieczności sięga do dochodów innych podmiotów, wykorzystując atrybut władzy. Źródłem finansowania wydatków publicznych mogą być też pożyczki. Specyficzna sytuacja dochodowa państwa wymusza redystrybucję dochodów społeczeństwa. Dokonuje się ono w różnych przekrojach, tzn. między różnymi grupami ludności, między różnymi wspólnotami lokalnymi i regionalnymi, między krajami, itp. Redystrybucja dochodów jest realizowana w formie pieniężnej. Dokonuje się przez system transferów dochodów, które przyjmują postać przepływu pieniądza między różnymi podmiotami a państwem. Dla transferów o charakterze publicznym przepływ pieniądza ma charakter jednostronny. Np. podatki: definitywne przejęcie przez władze publiczne części dochodów podatników, a władze publiczne dokonują transferów na rzecz różnych podmiotów (wypłaty rent, emerytur, stypendiów, itd.)
Transfery mają różny charakter:
- transfery, które nie są związane z żadnym kontrświadczeniem, np. emerytura, renta, podatki
- transfery związane z kontrświadczeniem, np. praca lekarza, nauczyciela, policjanta
- transfery wewnątrz sektora publicznego, np. transfery z budżetu państwa do publicznych funduszy celowych lub do budżetów samorządowych
- transfery między różnymi szczeblami gestorów pieniężnych środków publicznych a podmiotami sektora publicznego wytwarzającego dobra i usługi
- transfery zwrotne – związane z zaciąganiem i spłacaniem przez państwo pożyczek
Kryteria redystrybucji dochodów mają różny charakter:
...
rpczarny1