Anatolij Rybakow - 04 - Proch i pyl.pdf - PDF - miventry

Anatolij Rybakow

Proch i pył

(Prach i piepiel)

Przekład Michał B. Jagiełło

Część pierwsza.

Zginął kapitan i sternicy!

Ja tylko, śpiewak tajemniczy,

Na brzeg przez fale wyrzucony,

Jak dawniej lutnię trącam swą

I u stóp skał nasłonecznionych

Suszę zamokłe karty ksiąg.

A. Puszkin

- Masz szczęście, kochanieńki! Poszedłem na pocztę i od razu bach! - jest

twoja depesza! No to ja prościutko na dworzec...

Gleb uśmiechał się, szczerzył białe zęby, popatrywał na Saszę.

- Z gospodynią umawiałem się na jednego lokatora, sprowadzać drugiego

trochę niezręcznie. Poszukamy dla ciebie jakiegoś dachu nad głową.

W przechowalni nie chciano przyjąć plecaka. "Bez zamków nie wolno!"

Sasza wsunął pracownikowi rubla do ręki. "Naczelniku, dziś zabierzemy!"

Plecak wylądował obok walizki, przyjmujący wydał kwit na dwa bagaże.

- Chodźmy piechotą - zaproponował Sasza. - Przy okazji pokażesz mi

miasto.

Sklep spożywczy, przemysłowy, papierniczy, piekarnia, apteka... Jak w

Kalininie, jak wszędzie. Ponuro. Stare parterowe i jednopiętrowe drewniane

domki. Zaledwie kilka murowanych budynków, a na nich tabliczki z nazwami

urzędów po rosyjsku i po baszkirsku, ale rosyjskimi literami. Tylko one

przypominały, że to stolica Baszkirskiej Republiki Autonomicznej. Poza tym -

prowincja, kocie łby na ulicach, tu i ówdzie chodniki z desek, jeszcze częściej

ich brak. Kurz.

- Jak ci się podoba nasza Ufa?

- Bezbrzeżny smutek miast rosyjskich...

Tak odpowiedział Glebowi. A w skrytości ducha pomyślał, że może to jego

własny smutek... Znów, który to już raz, trzeba zaczynać wszystko od początku.

- Da się tu żyć - powiedział Gleb. - Baszkirowie naród spokojny, gościnny.

Tyle że łatwo się obrażają. Lepiej z nimi, kochanieńki, nie zaczynaj.

- Jeszcze czego!

- Siedzieliśmy parę dni temu z kolegami, jeden taki inteligent z Leningradu,

młody chłopak, powiada do Baszkira, też młodego: "Stary, masz rację!"

Rozumiesz, kochanieńki? Powiedział "stary", ci leningradzcy inteligenci tak

mówią. A Baszkir go w mordę: "Jaki stary?!" Obraził się o słowo "stary".

Gdyby przy stole siedziały dziewczyny, tamten upokorzyłby go w ich

obecności. Ale dziewczyn nie było, sami mężczyźni.

Gleb wskazał pawilon z szyldem "Kumys".

- Widzisz, jak kumysem handlują? To kobyle mleko. Baszkirowie pędzą z

niego arak, coś w rodzaju naszego bimbru. Nawet spirytus z tego pędzą. Piją

jak smoki, nie oglądają się na Koran. "Piniędz jest - Ufa hulamy, piniędz nie

ma - Cziszma siedzimy".

- Co to jest Cziszma?

- Stacja pod Ufą, nie zauważyłeś?

- Nie zwróciłem uwagi.

- Wypić lubią, a zakąsić jeszcze bardziej. Jedzą głównie mięso: koninę,

baraninę. Beszbarmak jest niezły, da się zjeść.

Szli przez centrum miasta ulicą Jegora Sazonowa - eser, terrorysta, zabił

carskiego ministra Plewego. Z Ufy pochodził, czy co? Często spotykali ludzi w

mundurach NKWD, wyglansowane buty, spodnie galife, nieruchome

kwadratowe pyski.

- Sporo ich tutaj - zauważył Sasza.

- Zobacz - pokazał Gleb. - Komendantura NKWD.

Długi piętrowy budynek z cegły, w oknach kraty z grubych stalowych

prętów, cztery wjazdy blokują połowę chodnika - ślepe pudełka, zamknięte

ciężkimi drzwiami bez szyb.

- Gleb, wiedziałeś, że w Kalininie wprowadzają ograniczenia meldunkowe?

- Wiedziałem.

- Dlaczego nic nie powiedziałeś?

- Jak to nie powiedziałem? Dokładnie pamiętam swoje słowa: "Dziś w

Kalininie nie ma zakazu osiedlania się, jutro może być..." To co to było?

- No, aluzja...

- Taką aluzję nawet dziecko by zrozumiało. Właśnie dlatego

zaproponowałem ci wyjazd.

- Aluzję zrozumiałem już na milicji.

- W twojej sytuacji trzeba szybciej myśleć.

- W sumie wszystko się udało: dokumenty w garści, z pracy zwolniony, z

mieszkania wymeldowany. Dobra jest. Zaczynamy chałturę?

- Kochanieńki! Jak możesz? "Chałtura"! Coś ty? Brygada pod

kierownictwem samego Siemiona Grigoriewicza Zinowiewa.

- Krewny tamtego Zinowiewa?

- Nigdy w życiu! Były solista Teatru Marijskiego, autor książki

"Współczesne tańce towarzyskie", dam ci przeczytać, dowiesz się, co o tańcu

mówili Sokrates i Arystoteles. Siemion to naprawdę ktoś, prowadził Pałac

Pracy w centrum, podpisuje umowy z zakładami i fabrykami. Trzydzieści rubli

od łebka: fokstrot, rumba, tango, boston. - Gleb zwolnił kroku, obejrzał ubranie

i buty Saszy. - Nie masz drugiego garnituru?

- Az tym coś nie w porządku?

- Niemodny. I te buty... Buty, kochanieńki, są najważniejsze. Będziesz

pokazywać ludziom kroki taneczne. Na co będą patrzeć? Na twoją piękną

plerezę, na twoje kurewskie oczka? Nie, kochanieńki, na twoje nogi! I jeśli

zobaczą zdeptane albo brudne buty, to przyznasz, kochanieńki, że twój taniec

ich nie zachwyci. Nieestetyczne! Masz krawat?

- W życiu nie nosiłem.

- To zaczniesz. I lakierki trzeba będzie kupić. Czarne. Czarne pasują do

każdego garnituru. Potraktuj sprawę poważnie - to nie jakieś tam tańce-

łamańce, ale ideologia. Weź to pod uwagę.

- Aż tak?

- Zbiera się trzydzieści osób. Grupa. Myślisz, że nikogo to nie interesuje? A

takich grup jest więcej! Cała Ufa, Rosjanie i Baszkirzy, wszyscy chcą się uczyć

zachodnich tańców. A więc ktoś powinien mieć na to oko. Dobra, chodź,

zobaczysz nasze biuro.

Skręcili z ulicy Jegora Sazonowa w zaułek. Przed domkiem z tabliczką

"Biuro artystyczno- estradowe" kłębili się ludzie.

- Poczekaj tu na mnie - Gleb zniknął za drzwiami.

Sasza odszedł na bok. Wielu ludzi w tłumie najwyraźniej się znało,

nawoływali się po imieniu, przechodzili od grupki do grupki, padali sobie w

objęcia, całowali się i klepali po ramionach: "Kopę lat!" Było to jakieś

udawane, pełne egzaltacji... Jak on, Sasza, będzie żyć, jak będzie pracować

wśród nich? Obcy ludzie, obce obyczaje. Może machnąć ręką na to wszystko?

Poszukać pracy w jakimś garażu?

Wrócił Gleb, pokazał kartkę z adresem.

- W samym centrum. Hotel jest tylko dla zasłużonych i ludowych, reszta

artystów mieszka w pokojach na mieście. Widziałeś tę giełdę? Magicy,

hipnotyzerzy, tancerze, kupleciści... Baszkirowie z kurajami. Wiesz, co to jest

kuraj?

- Nie.

- Coś w rodzaju fujarki, smętna muzyka... Zbierają się pod biurem,

organizują w zespoły, najważniejsze, żeby załatwić sobie dobrego organizatora

- jedzie przed nimi, reklamuje kapelę na jakimś zadupiu - żywi artyści!

Potrzebne jest choć jedno znane nazwisko na afiszu. Tu, kochanieńki, pełno

rozmaitych Kaczałowów, Ktorowów, Cereteli, Ułanowych. I nie ma żadnego

oszustwa. Smirnow to Kaczałow, rozumiesz? Odchodzą takie kombinacje... -

Zerknął na Saszę. - Czemu milczysz, kochanieńki?

- Myślę. Czy to naprawdę zajęcie dla mnie? Sam powiadasz - kombinacje.

Nie jestem do tego przyuczony.

- Chcesz żyć uczciwie?

- Właśnie.

- I będziesz żyć uczciwie, będziesz uczciwie odwalać swoje godziny i

dostawać pensję. Wszystko zgodnie z prawem, kochanieńki. Tego pilnuje nasza

kierowniczka, Maria Konstantinowna, poznasz ją, kobita obrotna i w dodatku

inteligentna. Tylko pamiętaj, że za mieszkanie będziesz musiał płacić z własnej

kieszeni.

- Jasne.

Jedna narożna ściana domu ciągnęła się wzdłuż ulicy Aksakowa, druga -

wzdłuż Czernyszewskiego. Maleńki pokoik w niewielkim mieszkaniu.

Przynajmniej samodzielny, a nie za zasłoną jak w Kalininie. Gospodyni

zaaferowana, roztargniona, długo nie mogła znaleźć okularów, zwalała winę na

dzieci: gdzieś zapodziały. Dzieci - dziewczynka i chłopiec w wieku jedenastu-

dwunastu lat poszły szukać do kuchni, chłopiec kaszlał. "Nie charcz! -

pokrzykiwała rozdrażniona matka. - Szukaj okularów!"

Wreszcie się znalazły.

- A gdzie skierowanie? - spytała gospodyni.

Gleb obdarzył ją czarującym uśmiechem.

- Maria Konstantinowna spieszyła się, podała tylko adres, skierowanie

wypisze w poniedziałek. Adres napisała własnoręcznie, przecież zna pani jej

charakter pisma.

Gospodyni nieufnie obejrzała karteczkę.

- Ma pani wątpliwości? - Sasza sięgnął do kieszeni. - Proszę, tu jest mój

dowód.

- Nie potrzebuję pańskiego dowodu, nie będę pana meldować. Nie trzeba się

meldować!

Wspaniale! Od razu zniknęły wszystkie obawy. Sasza przypomniał sobie

swoje upokorzenia związane z meldunkiem w Kalininie. Tutaj tego nie będzie.

Artysta na gościnnych występach objeżdża w ciągu roku wiele miast, jak

miałby się w każdym meldować? Miejsca w dowodzie by zabrakło. Dobra,

będzie się zajmował tańcami, cholera z nimi!

- Maria Konstantinowna wszystko załatwi - zapewnił Gleb.

- Tylko jeden warunek... - Gospodyni wypchnęła dzieci do sąsiedniego

pokoju i przymknęła drzwi. - Proszę nie sprowadzać kobiet.

- Co też pani? Jak można?

- Można, można. - Pokiwała głową. - Przed panem mieszkał tu artysta

Cwietkow. Nie dość, że pijanica, to jeszcze baby sprowadzał. Niby porządny

lokator, a takie łajdactwa wyprawiał. Przecież tu są dzieci!

- Postaram się pani nie niepokoić - obiecał Sasza.

23 sierpnia 1937 roku w Sali Grigorijewskiej na Kremlu wydano bankiet na

cześć Gromowa, Jumaszewa i szturmana Danilina - lotników, którzy bez

lądowania przelecieli nad biegunem północnym z Moskwy do Ameryki.

Za stołami, ustawionymi prostopadle do sceny, siedziały wybitne osobistości

aparatu partyjnego i państwowego, generalicja, najlepsi konstruktorzy lotniczy,

słynni piloci, znani działacze kultury i nauki. Zaproszenia przygotował

specjalny zespół ludzi, doskonale znających znaczenie każdego z gości,

stosunek towarzysza Stalina do niego oraz przewidywane zachowanie się

gościa na bankiecie i w ogóle. Ten sam specjalny zespół decydował, kogo

zaprosić z żoną, kogo bez żony, kto przy którym stole i na jakim miejscu ma

siedzieć - towarzysz Stalin będzie spokojniejszy, widząc w najbliższym

otoczeniu znajome twarze. Towarzysz Stalin nie lubi pytać "Kto to taki".

Towarzysz Stalin sam wie, kto to taki!

Stoły były zastawione różnymi gatunkami alkoholi i zakąsek, których nikt

jednak nie ośmielał się tknąć: na osobnym stole prezydialnym, ustawionym

równolegle do sceny i prostopadle do pozostałych, też stały wina i zakąski, ale

za karafkami, butelkami i kieliszkami, za paterami owoców widniał równy rząd

pustych krzeseł - przywódcy partii i władz jeszcze się nie zjawili. Wejdą

punktualnie o siódmej. W oczekiwaniu na tę ważną chwilę goście rozmawiali

ze sobą półgłosem. Nikt nie patrzył na zegarek. Zerkanie na zegarek

oznaczałoby niecierpliwość, oznaczałoby brak taktu i nielojalność wobec

towarzysza Stalina.

Powagę chwili podkreślali również kelnerzy, barczyste, srogie byki w

czarnych frakach i białych gorsach, z przerzuconymi przez ramię serwetkami, z

twarzami bez wyrazu, zastygli obok stołów, górujący nad gośćmi. Dwaj

dodatkowi kelnerzy stali przy drzwiach. Goście wiedzieli, że kelnerzy to

etatowi funkcjonariusze NKWD, tacy sami jak obstawa przy wszystkich

wejściach i wyjściach, na wszystkich piętrach i schodach pałacu, oraz

nieetatowi współpracownicy NKWD, licznie siedzący przy każdym stole.

Punktualnie o siódmej otworzyły się boczne drzwi i do sali wszedł Stalin w

towarzystwie członków Biura Politycznego. Wszyscy wstali odsuwając krzesła,

rozległy się burzliwe oklaski. Owacja trwała, dopóki przywódcy nie doszli do

stołu, nie stanęli na swoich miejscach twarzami do gości i nie odpowiedzieli

brawami. Sala oklaskiwała przywódców, przywódcy - salę. Potem członkowie

Politbiura zwrócili się w stronę Stalina i zaczęli go oklaskiwać. Sala też

oklaskiwała Stalina. Goście kierowali ku niemu dłonie, jak gdyby chcąc nimi

dotknąć towarzysza Stalina. Nie klaskali tylko kelnerzy, tak jak przedtem

nieruchomi na swoich miejscach. Nie górowali już jednak nad siedzącymi;

goście wstali, niektórzy byli wyżsi, bardziej pleczyści i tężsi od kelnerów.

Stalin klaskał, ledwie dotykając jednej dłoni drugą, trzymał je tuż nad stołem,

Anatolij Rybakow - 04 - Proch i pyl.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: