Angelsen_Trine_-_CĂłrka_morza_01_-_Sztorm.pdf

TRINE ANGELSEN

SZTORM

SAGA CÓRKA MORZA I

PROLOG

Lofoty, lato 2002

Strych był zakurzony, pachniał starymi ksi ĢŇ kami, ubraniami, meblami – po prostu

graciarnia. Samotna Ň arówka u sufitu rzucała sk Ģ pe Ļ wiatło na podłog ħ po Ļ rodku. Pod

Ļ cianami stały jakie Ļ skrzynki, szafki, staro Ļ wiecki gramofon i porzucony ko ı na biegunach.

Elizabeth rozgl Ģ dała si ħ bezradnie, ale nie przestawała my Ļ le ę o letniskowym domku,

do którego powinna teraz jecha ę . Ale nie, musi siedzie ę obok matki na jakim Ļ przysypanym

pyłem strychu. Jaki sens ma porz Ģ dkowanie tego wszystkiego? Gdyby to od niej zale Ň ało,

sprzedałaby klamoty na pierwszym pchlim targu.

Matka spojrzała przez rami ħ .

- No i jak, zacz ħ ła Ļ ju Ň sprz Ģ ta ę ?

- Zacz ħ łam. Pracuj ħ , jak mog ħ – westchn ħ ła Elizabeth, próbuj Ģ c dosta ę si ħ do skrzyni,

stoj Ģ cej gł ħ boko pod sko Ļ nym dachem. Skrzynia miała wypukłe wieko i kute w Ň elazie uchwyty

po bokach. Była wyra Ņ nie nadgryziona z ħ bem czasu.

- Patrz, co znalazłam – powiedziała.

Matka podeszła bli Ň ej. Ostro Ň nie pogłaskała wieko i wyszeptała ledwo dosłyszalnie:

- Bo Ň e kochanym to Ň to wyprawna skrzynia Elizabeth Andersdatter. Słyszałam o tek

skrzyni, byłam jednak pewna, Ň e dawno temu zagin ħ ła. Jakim sposobem ona si ħ tu znalazła?

- Elizabeth? To ta, po której dostałam imi ħ ? Super!

- Tak, to twoja pra-pra-prababka, urodzona w 1854 roku.

- Zobaczymy, co jest w Ļ rodku – podniecona Elizabeth przekr ħ ciła wielki klucz.

Dziwny zapach uderzył w nozdrza, zapach jakiego nigdy przedtem nie czuła. Wo ı przeszło Ļ ci!

Wsun ħ ła r ħ k ħ w gł Ģ b i wyj ħ ła czarn Ģ jedwabn Ģ chustk ħ .

- Jezu, jaka Ļ liczna! – Przytuliła policzek do materiału.

- Chłodna – zauwa Ň yła zdumiona. – Chłodna i mi ħ kka, jak to jedwab – zni Ň yła głos. – Albo

jak morze – dodała.

- B Ģ d Ņ ostro Ň na – ostrzegła matka. – Ta chustka wiele dla Elizabeth znaczyła. Moja

babcia opowiadała… - umilkła na chwil ħ , a potem rzekła: - Ten, kto dał jej t ħ chustk ħ , nadał

jej te Ň imi ħ – „Córka morza”.

Wyj ħ ła ze skrzyni czarn Ģ , starannie zło Ň on Ģ sukni ħ z grubej wełny.

- Jest taka stara, Ň e nie mam odwagi jej rozło Ň y ę . To suknia Elizabeth od konfirmacji.

Młoda osoba obok skrzyni musiała si ħ u Ļ miechn Ģę .

- Tak, tak ówczesne dziewczyny w mini nie chodziły – zadr Ň ała, bo wyobraziła sobie,

jak taka wełna musiała drapa ę skór ħ .

- Masz racj ħ , wtedy panowała inna moda – matka odło Ň yła sukni ħ z powrotem do

skrzyni i oznajmiła:

- Zanim przejrzymy reszt ħ , musisz wysłucha ę mojej opowie Ļ ci. – Mama nigdy chyba

nie była taka powa Ň na, pomy Ļ lała Elizabeth, kiwaj Ģ c głow Ģ . – Wła Ļ nie sko ı czyła Ļ szesna Ļ cie

lat – mówiła dalej matka. – Czas najwy Ň szy, Ň eby Ļ poznała dzieje Elizabeth Andersdatter.

Wszystko wskazuje, Ň e jeste Ļ do niej podobna. Ona te Ň miała jasne włosy i jasnobr Ģ zowe oczy.

Elizabeth próbowała tworzy ę sobie obraz tamtej. Zawsze wyobra Ň ała sobie swoje

prababki jako stare, przygarbione kobiety.

- Elizabeth posiadała wyj Ģ tkowe zdolno Ļ ci. Wdziała rzeczy, których inni widzie ę nie

mogli.

Elizabeth przewracała oczami zaskoczona.

- Rany boskie, mamo! Oszcz ħ d Ņ mi takich historii. To najgorsze, co znam. Nikt ju Ň

dzisiaj w takie rzeczy nie wierzy. Nas interesuje rzeczywisto Ļę . Jeste Ļ my lud Ņ mi

nowoczesnymi, mamy oczy i uszy otwarte…

- Milcz! – krzykn ħ ła matka, spogl Ģ daj Ģ c na córk ħ tak surowo, Ň e ta a Ň si ħ skuliła. – Ja

usłyszała, t ħ histori ħ , kiedy miała tyle lat co ty teraz, moja matka tak Ň e poznała j Ģ w tym

samym wieku. Teraz kolej na ciebie i ŇĢ dam, Ň eby Ļ wysłuchała, co mam do powiedzenia.

- Przepraszam – mrukn ħ ła Elizabeth, odgarniaj Ģ c do tyłu półdługie włosy.

Matka kilka razy gł ħ boko wci Ģ gn ħ ła powietrze, jej pier Ļ unosiła si ħ wyra Ņ nie i

opadała. Milczała przez dłu Ň szy czas, zanim zacz ħ ła.

- Czy ty nigdy nie prze Ň yła Ļ czego Ļ , czego nie potrafisz wytłumaczy ę ?

Elizabeth zacz ħ ła si ħ zastanawia ę .

- Nie, w ka Ň dym razie nie pami ħ tam.

- Nigdy ci si ħ nie zdarzyło, Ň e my Ļ lała Ļ o jakiej Ļ piosence i nagle kto Ļ j Ģ za Ļ piewał?

- No pewnie, ale to przecie Ň przypadek.

- A nigdy nie pomy Ļ lała Ļ : to ju Ň kiedy Ļ prze Ň yłam? Albo nie przeczuła Ļ , Ň e co Ļ stanie

si ħ za par ħ sekund, co Ļ , co kto Ļ przed chwil Ģ ci opowiedział?

Elizabeth poczuła zimny dreszcz na plecach, obci Ģ gn ħ ła krótk Ģ bluzk ħ , niesi ħ gaj Ģ c Ģ

p ħ pka.

- Zdarzało mi si ħ , to prawda, ale…

- Wiesz pewnie, Ň e tylko niewielka cz ħĻę mózgu jest wykorzystywana?

- No pewnie, Ň e wiem.

- A co w takim razie robimy z reszt Ģ ? Jeste Ļ pewna, Ň e nikt nie mo Ň e rozwin Ģę i

wykorzysta ę tych pozostałych cz ħĻ ci?

- Mo Ň liwe…

- Elizabeth Andersdatter nie mogła sobie kupi ę gazety, w której znalazłaby reporta Ň o

ludziach, potrafi Ģ cych takie rzeczy. Nie mogła pój Ļę do biblioteki i wypo Ň yczy ę stosu ksi ĢŇ ek

na temat niewyja Ļ nionych spraw. Była sama i wielokrotnie ta zdolno Ļę wydawała jej si ħ

przekle ı stwem.

- Biedaczka. – Elizabeth naprawd ħ tak uwa Ň ała. Głos matki znowu wyrwał j Ģ z

zamy Ļ lenia.

- Oto Biblia – mówiła matka, bior Ģ c du ŇĢ zniszczon Ģ ksi ĢŇ k ħ , oprawion Ģ w skór ħ .

Otworzyła j Ģ na pierwszej stronie i pokazała napisane r ħ cznie zdanie. Przeczytała je gło Ļ no:

Omma Vincent Amor. – To po łacinie i znaczy: Miło Ļę wszystko zwyci ħŇ a. Histori ħ , któr Ģ

teraz ci opowiem, Elizabeth, ty powinna Ļ przekaza ę swoim dzieciom. Ona nie mo Ň e zagin Ģę ,

popa Ļę w zapomnienie. Chod Ņ na dół, usi Ģ dziemy sobie w salonie. Zajmie nam to troch ħ

czasu. Wszystko zacz ħ ło si ħ tamtego lata, po szesnastych urodzinach Elizabeth…

Rozdział 1

Lofoty, lato 1870

Elizabeth wolno szła przez podwórze, niosła do obory dwa wiadra wody. W pół drogi

przystan ħ ła i ogarn ħ ła wzrokiem wie Ļ . Gdy zmru Ň yła oczy, miała wra Ň enie, Ň e tysi Ģ c gwiazd

migocze na zielononiebieskim fiordzie. Po drugiej stronie, w Storvika, rozło Ň yło si ħ kilka

komorniczych zagród. Za daleko st Ģ d, by mogła zobaczy ę jakich Ļ ludzi, ale wiedziała, Ň e oni

tam s Ģ i Ň e z pewno Ļ ci Ģ te Ň pracuj Ģ przy sianokosach.

Przez całe Ň ycie – to znaczy przez szesna Ļ cie lat – mieszkała w Nymark. To pierwsza

mała zagroda, któr Ģ si ħ napotyka, jad Ģ c drog Ģ nad fiordem. Dom i obora szare, wysmagane

wiatrem. Torfowe dachy te Ň sprawiaj Ģ , Ň e budynki zlewaj Ģ si ħ w jedno z natur Ģ . Niewielkie

gospodarstwo le Ň y u podnó Ň a góry, schodz Ģ cej niemal nad sam fiord.

Liczne pokolenia ludzi zbierały kamienie, by uczyni ę pola urodzajnymi. Wiele głazów

jednak trzeba było zostawi ę , a ziemia wokół nich nie nadawała si ħ do uprawy.

Elizabeth musiała si ħ u Ļ miechn Ģę na wspomnienie ba Ļ ni, jakie ojciec opowiadał – o trollach,

w Ļ ciekłych tak, Ň e tłukły swoimi pot ħŇ nymi łapami w górskie Ļ ciany, w rezultacie czego

powstała mała odnoga fiordu i wszystkie głazy zalegaj Ģ ce w okolicy.

Dalej, w Neset, znajdował si ħ dom Dorte. Z wygl Ģ du tamto obej Ļ cie nie bardzo ró Ň niło

si ħ od Nymark – niedu Ň e i szare. A całkiem na skraju znajdowało si ħ Heimly. Pan Bóg czynił

wielkie ró Ň nice stwarzaj Ģ ce natur ħ . Nale ŇĢ ce do Heimly pola były rozległe i równe, bez

kamieni.

Trawa rosła tam zielona i bardziej soczysta. Wyró Ň niał si ħ te Ň dom – pi ħ trowy, pomalowany

na Ň ółto. Dziedziniec otaczały zabudowania: obora, chlew i spichlerz.

W dole, nad wod Ģ była szopa na łodzie, o wiele wi ħ ksza i ładniejsza ni Ň u pozostałych

gospodarzy.

Czy to o takiej okolicy mówi si ħ , Ň e jest zapomniana przez Boga? – westchn ħ ła

Elizabeth.

Zima była ci ħŇ ka, bo połowy zawiodły. Nieustanne sztormy i zawieruchy nie

pozwalały rybakom wypływa ę w morze, brakowało pieni ħ dzy na kupno m Ģ ki, ludzie Ň ywili

si ħ głównie rybami, złowionymi przy brzegu. Od dawna próbowali uprawia ę zbo Ň e, ale

ziemia była tu zbyt jałowa, a pogoda przewa Ň nie nieprzyjemna. Rodzice Elizabeth mieli

nadziej ħ , Ň e tej zimy uda im si ħ spłaci ę po Ň yczk ħ zaci Ģ gni ħ t Ģ na zakup gospodarstwa, ale nic z

tego nie wyszło. Obej Ļ cie kosztowało czterdzie Ļ ci talarów, wci ĢŇ dziesi ħę pozostawało do

spłacenia.

Ale teraz jest ju Ň lipiec. Sło ı ce Ļ wieci i je Ļ li wierzy ę kalendarzowi ojca, pozostanie

tak na dłu Ň ej. Wzrok dziewczyny znowu pod ĢŇ ył w stron ħ Heimly, gdzie Jens kosi traw ħ .

Była za daleko, widziała mało co, ale przecie Ň dobrze wie, jak on wygl Ģ da. mogłaby swojego

ukochanego opisa ę ze szczegółami. To przybrany Sun gospodarzy Heimly. Miał siedem lat,

kiedy przyjechał na Lofoty z archipelagu Vesteraalen. O rok od niej starszy, Elizabeth

pami ħ ta, Ň e chodziła ju Ň wtedy do szkoły i uznała, Ň e to ona powinna przedstawi ę małego

s Ģ siada innym dzieciom.

Na pocz Ģ tku Jens nie mówił tym samym j ħ zykiem co ludzie tutaj i starsi chłopcy go z

tego powodu wy Ļ miewali. On jednak szybko zdobył sobie respekt – rzucił si ħ na jednego z

zaczepiaj Ģ cych i spu Ļ cił mu lanie, chocia Ň tamten był od niego ze dwa razy starszy.

Tak, Jens nigdy si ħ niczego nie bał. Nie była pewna, kiedy ona i on zacz ħ li odczuwa ę

do siebie nawzajem co Ļ wi ħ cej; co Ļ innego ni Ň tylko dziecinn Ģ przyja Ņı . Mo Ň e miała wtedy

koło trzynastu lat? W ka Ň dym razie serce jakby podskakiwało w piersi na jego widok i

zawsze, gdy si ħ spotykali, chciała wygl Ģ da ę jak najładniej. Był jej taki bliski, jakby stanowił

cz ħĻę jej istoty. Pragn ħ łaby w Ļ lizgn Ģę si ħ pod jego skór ħ , czu ę jego zapach, bicie jego serca,

oszołamiało j Ģ to i uszcz ħĻ liwiało.

Jaka Ļ mewa wrzasn ħ ła nad głow Ģ dziewczyny, jakby chciała przypomnie ę , Ň e robota

czeka. Matka przygotowywała w kuchni obiad, do Elizabeth nale Ň ały porz Ģ dki w oborze:

- Robota i robota – burkn ħ ła sama do siebie. Zostawiła drzwi otwarte, by wpu Ļ ci ę do

Ļ rodka troch ħ Ļ wiatła.

Czy w Ň yciu nie ma niczego wi ħ cej? Przyniosła troch ħ zeszłorocznej słomy i rozsypała j Ģ w

zagrodach dla zwierz Ģ t. Nagle w oborze pociemniało. W drzwiach stan ħ ła niedu Ň a kobieta

cała ubrana na czarno. Elizabeth zdumiała si ħ , Ň e w taki upał kobieta nosi czepek. Twarz

nieznajomej pokrywała g ħ sta sie ę zmarszczek. W r ħ ce trzymała s ħ katy kij.

- Dzie ı dobry – przywitała si ħ staruszka. Elizabeth dostała g ħ siej skórki, miała

wra Ň enie, Ň e w oborze pojawił si ħ lodowaty wiatr. Głos nieznajomej brzmiał głucho, jakby

odbijał si ħ echem od Ļ cian.

- Kim jeste Ļ ? – zdołała wykrztusi ę Elizabeth.

- Nazywaj Ģ mnie Lina-Laponka… a ty jeste Ļ Elizabeth – rzekła stara.

- Sk Ģ d wiesz, jak mam na imi ħ ?

Nieznajoma za Ļ miała si ħ ostro, ale zamiast odpowiedzie ę na pytanie, ci Ģ gn ħ ła dalej

swoje: - Skar Ň yła Ļ si ħ przed chwil Ģ na nieustaj Ģ c Ģ prac ħ , Elizabeth, ale prze Ň yjesz w Ň yciu o

wiele wi ħ ksze wyznania. Bo widzisz, Ň ycie nie zawsze bywa lekkie. – Pokiwała głow Ģ , jakby

dla podkre Ļ lenia wagi swoich słów.

Elizabeth słyszała tylko, Ň e mowa starej jest inna ni Ň jej własna. Mo Ň e to mieszanka

je Ň yka Lofotów z mow Ģ mieszka ı ców Finnmarku?

- Sk Ģ d ty pochodzisz? – spytała, a głos jej dr Ň ał. Skuliła si ħ , mimo Ň e dzie ı był ciepły.

- My Ļ l ħ , Ň e wolałaby Ļ tego nie wiedzie ę – odparła staruszka i mówiła dalej: - Musisz

mnie teraz wysłucha ę , Elizabeth. Ja wiem wszystko o twoim losie. Wiedziałam to ju Ň w

chwili, kiedy si ħ urodziła Ļ . Strze Ň si ħ , Elizabeth, strze Ň si ħ . Zło bowiem mo Ň e by ę wi ħ ksze,

ni Ň sobie wyobra Ň asz. Ale masz te Ň zdolno Ļ ci, którymi mo Ň esz si ħ posługiwa ę . Tylko uwa Ň aj,

wykorzystuj je wła Ļ ciwie.

- Jakie zdolno Ļ ci? – wykrztusiła Elizabeth, czuj Ģ c, Ň e zbiera jej si ħ na płacz. Narastała

w niej zło Ļę , ale najbardziej strach – była Ļ miertelnie przera Ň ona.

- Potrafisz widzie ę i słysze ę rzeczy dla innych niedost ħ pne – odparła stara. – Zastanów

si ħ , umiała Ļ to od dzieci ı stwa.

- Nie mam Ň adnych zdolno Ļ ci, niczego nie umiałam! – krzykn ħ ła Elizabeth. Z oczu

trysn ħ ły jej łzy, dygotała jak w febrze.

- Tak, tak Elizabeth, nie wyprzesz si ħ , przewidywała Ļ wiatr i pogod ħ , widziała Ļ

zbł Ģ kane w górach owce i znajdowała Ļ zagubione przedmioty. Mnie te Ň widzisz, prawda?

- Pewnie, Ň e ci ħ widz ħ ! Ale teraz zbieraj si ħ st Ģ d! – wrzasn ħ ła Elizabeth i ukryła twarz

w dłoniach.

- Pami ħ taj, co ci powiedziałam – dotarł jeszcze do niej głos starej.

Otarła zapłakan Ģ twarz i chciała co Ļ powiedzie ę , nagle jednak zdała sobie spraw ħ , Ň e

kobieta znikn ħ ła.

Bliska paniki rozgl Ģ dała si ħ po oborze. – Wiem, Ň e gdzie Ļ jeste Ļ . Chowasz si ħ , ty

głupia babo! – krzykn ħ ła ostatni raz przez rami ħ i pobiegła do domu.

Chwytaj Ģ c powietrzem ze szlochem opadła na podłog ħ w kuchni.

- Dziewczyno, co tobie? – spytała matka, stawiaj Ģ c garnek z ziemniakami na stole.

Elizabeth otarła r ħ kawem, wielokrotnie gł ħ boko oddech, nim odzyskała mow ħ .

- Widziałam jak ĢĻ pani Ģ w oborze.

- Pani Ģ w oborze? – powtórzyła matka. – Czego chciała?

- Mówiła jakie Ļ głupstwa, a potem rozpłyn ħ ła si ħ w powietrzu. – Płacz wrócił i

Elizabeth ukryła twarz w dłoniach.

Matka stan ħ ła przed ni Ģ :

- Musisz si ħ uspokoi ę , Elizabeth. Nikt nie rozpływa si ħ w powietrzu. Ojciec opowiada

ci za du Ň o historii o huldrach. Id Ņ teraz do strumyka, umyj twarz i przebierz si ħ , zaraz

b ħ dziemy je Ļę .

- Sama z domu nie wyjd ħ – szlochała Elizabeth.

Jej mała siostrzyczka siedziała na stołku i przygryzała koniec cienkiego warkoczyka.

Teraz zeskoczyła na podłog ħ i oznajmiła dorosłym tonem:

- Ja z tob Ģ pójd ħ . Mnie nie wystraszy pani, która pływa w powietrzu.

- Ona nie pływa, Maria – poprawiła Elizabeth. Wyszła za siostr Ģ na dwór. Na

szcz ħĻ cie obora znajdowała si ħ daleko od strumienia, po drugiej stronie obej Ļ cia, Elizabeth

jednak trz ħ sła si ħ ze strachu, ochlapuj Ģ c twarz i ramiona zimn Ģ wod Ģ .

- Sk Ģ d ta pani przyszła? – spytała Maria. Spogl Ģ daj Ģ c z ciekawo Ļ ci Ģ na obor ħ .

- Nie wiem – odparła Elizabeth krótko, zaraz jednak stanowczo dodała: - Nie chc ħ

wi ħ cej o tym rozmawia ę .

W sieni zdj ħ ła robocze ubranie, wło Ň yła codzienn Ģ sukienk ħ , po czym obie z Mari Ģ

weszły do kuchni.

Ojciec te Ň ju Ň przyszedł i siedział przy stole. Najwyra Ņ niej wiedział, co si ħ stało, bo

matka u Ļ miechn ħ ła si ħ do niego porozumiewawczo. Gdy spytała Elizabeth:

- Widziała Ļ jeszcze t ħ pani Ģ ?

- Elizabeth nie chce wi ħ cej o tym rozmawia ę – poinformowała Maria, siadaj Ģ c na

swoim miejscu.

Ojciec jak zwykle odmówił przed jedzeniem krótk Ģ modlitw ħ .

- Ojcze Niebieski, dzi ħ kujemy ci za dobre jedzenie. Amen – zako ı czył.

Elizabeth pomy Ļ lała, Ň e powinni raczej sobie nawzajem dzi ħ kowa ę . Ojciec przyniósł

do domu ryby, matka je przygotowała. Gło Ļ no jednak tego nie powiedziała.

Przez jaki Ļ czas posilali si ħ w milczeniu.

- Odwiedziłam dzisiaj Dorte w Neset – rzekła nagle mata. – Nie zawsze jej si ħ

wszystko układa. Niełatwo, jej Ň y ę samotnej wdowie.

Ojciec przełkn Ģ ł jedzenie, które miał w ustach.

- A ja uwa Ň am, Ň e nie Ņ le sobie radzi. To ju Ň cztery lata, jak Peder uton Ģ ł. U nas w

domu te Ň by było marnie, gdyby Ļ my nie szukali pomocy u innych ludzi.

Matka spojrzała na niego surowo, ale milczała.

Elizabeth dziobała w talerzu. Nie mogła przesta ę my Ļ le ę o tym, co prze Ň yła w oborze.

Wiedziała, co jej si ħ ukazało, chocia Ň matka sobie z niej kpi. Czy powinna opowiedzie ę o tym

Jenesowi? A co b ħ dzie, je Ļ li on te Ň j Ģ wy Ļ mieje? Nie, chyba najlepiej zachowa ę spraw ħ dla

siebie. Stara powiedziała przecie Ň , Ň e jej Ň ycie nie b ħ dzie łatwe. Na my Ļ l o tym Ň oł Ģ dek jej si ħ

kurczył. Ale najgorsze, co przera Ň ało j Ģ najbardziej, to to, Ň e zło b ħ dzie wi ħ ksze i

pot ħŇ niejsze, nu Ň teraz przypuszcza. Rozmy Ļ lała o tym, oddzielaj Ģ c na telerzu ryb ħ od

ziemniaków.

- Elizabeth bawi si ħ jedzeniem – poskar Ň yła Maria.

Matka zirytowana uniosła wzrok.

- Sko ı cz z tym i jedz porz Ģ dnie.

Elizabeth zrobiła, co jej kazano. Przełykała k ħ s za k ħ sem, cho ę jedzenie wcale jej nie

smakowało. Wiedziała jednak, Ň e do nast ħ pnego posiłku minie wiele czasu.

- Dzi ħ kuj ħ za obiad – rzekł ojciec, zostawiaj Ģ c brudny talerz na stole.

Dlaczego m ħŇ czy Ņ ni nigdy nie zmywaj Ģ ? – pomy Ļ lała Elizabeth, ale natychmiast si ħ

zawstydziła, bo ojciec dodał: - Wracam na ł Ģ k ħ , do roboty.

- My te Ň niedługo przyjdziemy – obiecała Ane-Margrethe krótko i zacz ħ ła sprz Ģ ta ę ze

stołu. Ruchy miała szybkie.

Maria ukl ħ kła na ławie i wygl Ģ dała przez okno.

- Mog ħ i Ļę na troch ħ do Indianne? – spytała cieniutkim głosikiem.

- Co b ħ dziesz robi ę w Heimly? Mylisz, Ň e oni nie maj Ģ swoich zaj ħę ? – spytała matka.

- Tak, ale Indianne jest na brzegu i zbiera Ļ limaki. Mogłabym te Ň nazbiera ę , to tata

b ħ dzie miał przyn ħ t ħ .

- W takim razie id Ņ , w imi ħ Bo Ň e. Tylko nie sied Ņ tam za długo.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: