Cele kształcenia w procesie resocjalizacji.
Cele kształcenia wypływają z przyjętych i uznanych wartości i potrzeb. Stanowią one wy- tyczne i zadania dla procesu kształcenia , określają jego wymagania programowe oraz oczeki-
wane rezultaty. Pojęcie „cele kształcenia” W. Okoń określa jako „świadomie założone skutki
jakie społeczeństwo pragnie osiągnąć przez funkcjonowanie systemu kształcenia , zależą one zatem od charakteru społeczeństwa , od poziomu jego kultury i od poziomu całego systemu
oświaty i wychowania w danym kraju. Za nadrzędne wartości wszystkich systemów społecz-
no – politycznych należy przyjąć dobro każdego człowieka , szczęście i wszechstronny rozwój
oraz dobro całego społeczeństwa , jego harmonijny rozwój polityczny , ekonomiczny i kultural-
ny”.1 Cele kształcenia powinny być ukierunkowane przede wszystkim na wartości poparte tra-
dycją dziedzictwa kulturowego .
Pojęcie „kształcenie” obejmuje przede wszystkim rozwój zdolności poznawczych , tj. myśle-
nia , spostrzegania , uwagi , pamięci i wyobraźni. Należy jednak pamiętać o ścisłym związku procesu kształcenia z procesami nauczania i wychowania .
Celem wychowania resocjalizującego2 jest przekształcenie osobowości wychowanków , usu-
nięcie stanu niedostosowania społecznego , będącego negatywną organizacją postaw wobec
siebie samego , innych ludzi oraz zasad współżycia społecznego. W wychowaniu resocjalizu-
jącym chodzi o takie przekształcenie osobowości nieletnich oraz ich postaw , aby nie były one źródłem reakcji negatywnych i agresywnych wobec norm zabezpieczających funkcjono-
wanie systemów społecznych , istnienia oraz rozwoju społeczeństwa i kultury. Wychowanie
resocjalizujące zmierza więc do przezwyciężenia negatywnego stosunku jednostki do zbioru
norm wyznaczających jej określone obowiązki i uprawnienia , do wyeliminowania względnie
trwałych , negatywnych ustusunkowań do oczekiwań społecznych. Zachowanie człowieka zale-
ży od jego osobowości i od konkretnej sytuacji , w której podejmuje działanie . Skuteczna działalność resocjalizacyjna prowadzi do trwałego przekształcenia dyspozycji do zachowań
na zgodne z obowiązującymi normami społecznymi , moralnymi i prawnymi . Wychowanie
resocjalizacyjne nie może jednak zmierzać tylko do konformistycznego przystosowania społecznego , ale dążyć do kształtowania osobowości samodzielnych i twórczych na tyle ,
na ile pozwalają na to posiadane przez osoby niedostosowane zdolności , warunkujące samo-
dzielne , zgodne z normami , rozwiązywanie problemów .
1W. Okoń „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej” W.A ŻAK Warszawa 1998 , s.63 – 76
2 Z. Sękowska „Wstęp do pedagogiki specjalnej” WSPS Warszawa 1998 , s. 75 - 76
Z pedagogicznego punktu widzenia resocjalizacja jest włączeniem do życia społecznego
Jednostek , które utraciły możliwość poprawnego współżycia z innymi w następstwie nieko-
rzystnych zmian w ich osobowości. Celem kształcenia osób niedostosowanych jest przygo-
towanie ich do uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym oraz do pracy zgodnie
z możliwościami i potrzebami kraju . Kształcenie powinno mieć w miarę możliwości chara-
kter integracyjny tzn. maksymalnie włączać osoby niedostosowane do normalnego środowiska.
W związku z tym potrzebna jest ścisła współpraca różnych środowisk wychowawczych . Dzia-
łania resocjalizacyjne w stosunku do młodzieży niedostosowanej społecznie , prowadzone są
zarówno w środowisku otwartym , jak i w placówkach do tego celu powołanych .
Nadrzędnym celem kształcenia w procesie resocjalizacji jest przysposobienie osób niedosto-
sowanych do pełnienia konstruktywnych ról społecznych i kształtowania postaw twórczych ,
opartych na akceptowanym społecznie systemie wartości , ukierunkowanych na poszanowanie
godności własnej i drugiego człowieka. Z celów nadrzędnych1 wynikają cele ogólne , takie jak:
- wszechstronny rozwój człowieka , możliwie najwyższy rozwój umysłowy , wychowanie moralno – społeczne , przygotowanie do pracy i udziału w życiu kulturalnym , pełny
rozwój fizyczny ,
poprawa w nieprawidłowym funkcjonowaniu procesów biopsychospołecznych lub ich
kompensacja ,
zapobieganie powstawaniu nowych zaburzeń lub ich pogłębianiu się.
Na podstawie tych celów formułowane są cele berdziej szczegółowe :
- rozwój uczniów w sferze intelektualnej – kształcenie aktywności poznawczej i świado-
mości wykorzystywania wiedzy w przyszłym życiu ,
- dążenie do wszechstronnego rozwoju osobowości , motywowanie do pracy nad sobą ,
- kształtowanie właściwych postaw moralnych , umiejętności dokonywania wyborów
i hierarchizacji wartości etycznych , w świetle obowiązującego porządku prawnego ,
- kształtowanie wrażliwości estetycznej , poszukiwanie prawdy , dobra i piękna ,
- rozwój społeczny , przygotowanie do życia w społeczności szkolnej , lokalnej i w pań-
stwie demokratycznym,
- budzenie szacunku dla zdrowia , życia i środowiska naturalnego człowieka ,
- rozbudzanie zainteresowań problemami współczesnego świata,
- przygotowanie do życia w rodzinie i spełniania w niej różnych ról ,
1 E. Pasternak „Materiały z metodyki kształcenia upośledzonych w stopniu lekkim w szkole specjalnej” UMCS Lublin 1994 , s. 24 – 35
- kształtowanie postawy patriotycznej ,
- tworzenie właściwego klimatu szkoły , sprzyjającego współpracy i integracji całej spo-
łeczności szkolnej ,
- wyrównywanie deficytów rozwojowych oraz stworzenie warunków psychicznego i po-
znawczego rozwoju ,
- poprawienie funkcjonowania emocjonalnego i sprawności społecznej wychowanków ,
- przygotowanie dzieci do podejmowania odpowiedzialności za własne postępowanie oraz
nauczenie samodzielności w życiu i umiejętności współdziałania z innymi ,
- przygotowanie dzieci do pełnienia ról społecznych i zadań .
Szkoła wypełnia w stosunku do dziecka trzy funkcje: dydaktyczną , wychowawczą i opiekuń-
czą . Funkcje te są różne , jednak w praktyce życia szkolnego nierozdzielne . Szkoła funkcjonuje
w środowisku społecznym . Narastanie chaosu w sferze wartości przenika do życia szkolnego .
Dlatego bardzo ważna jest rola szkoły w realizowaniu zadań sformułowanych na podstawie
celów kształcenia .
Fundamentem każdego wychowania resocjalizującego jest prawda , miłość , dobro , tolerancja , patriotyzm , pracowitość , szacunek dla rodziców , wychowanie do współodpowiedzialności oraz
wychowanie zgodne z naturą ludzką .
Integracja procesu kształcenia i wychowania resocjalizacyjnego umożliwia całościowy roz-
wój młodego człowieka . Zróżnicowanie i przeplatanie się metod , pobudzanie uczniów nie tylko
do aktywności umysłowej , ale i emocjonalnej , pociąga za sobą zmiany w różnych sferach ich osobowości . Złe nauczanie powoduje złe zachowanie . Zbytni pośpiech w realizacji programów
nauczania uczy młodzież niedokładności , pozorowania pracy .Powierzchowne planowanie na-
czania , mała atrakcyjność zajęć , brak konsekwencji w egzekwowaniu wymagań uczy lekcewa-
żenia swoich obowiązków.
BIBLIOGRAFIA:
1. Cz. Kupisiewicz „Dydaktyka ogólna” O.W Graf Punkt , Warszawa 2000
2. W. Okoń „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej” W.A Żak , Warszawa 1998
3. E. Pasternak „Materiały z metodyki kształcenia upośledzonych w stopniu lekkim
w szkole specjalnej” UMCS , Lublin 1994
4. Z. Sękowska „Wstęp do pedagogiki specjalnej” WSPS , Warszawa 1998.
mpwjs