Czes�aw Stanis�aw Bartnik TOM I Czes�aw Stanis�aw Bartnik Teologia historii Lublin 1999Spis tre�ci 819749 Copyright by Czes�aw Bartnik Wydawca i druk: �STANDRUK", Lublin, ul. Boczna �abiej 6a tel. (0-81) 743-60-33 ISBN 83-911676-5-8 Wprowadzenie............................ 9 I. Wok� podstawowych poj�� �Historia" ..............................13 Znaczenie podmiotowe i przedmiotowe (13); Podstawowe struktury (14); Zakresy (15); Historia �objawiona"? (16 ) Teologiczne �okre�lenie" �wiata,............,.......18 �wiat - spo�eczno�� ludzi (20); �wiat - dzieje doczesne (21); �wiat - dzieje zbawienia (22); Pr�ba podsumowania (28) Prolegomena do teologii historii ..................30 Podstawowe poj�cia (30); Fizyka historii (33); Filozofia historii (35); Teologia historii (40); Historia stworzenia i historia zbawienia (45); Historia stworzenia (47); Historia zbawienia (49); �Teologia historii zbawienia" i �teologia historii �wiata" (52); G��wne zagadnienia teologii historii (55) Przegl�d g��wnych zagadnie� teologii historii ...........58 U podstaw teologii historii .....................70 U podstaw struktury chrze�cija�skiej koncepcji rzeczywisto�ci (72); Zarys przedmiotu teologii historii (76); Metoda teologii historii (78); Wnioski (80) Popularne rozumienie teologii historii ...............82 Teologia i ahistoryzm (82); Historia zbawienia (84); Powszechne systematyza-cje (86); Perspektywy (88) Encyklopedyczne okre�lenie teologii historii............90 Poj�cie (90); Historia indywidualna i uniwersalna (90); Podmiot dziej�w (91); Tw�rcy dziej�w (92); Temat dziej�w (92); Prawa dziejowe (92); Centrum historii (92); Czasoprzestrze� historyczna (93); Sens dziej�w (93) Pluralizm uj�� teologii historii ....... Teologia historii w klimacie antyhistorycznym � � � .... 94 ... 102 Personalistyczna teologia historii ................. 110 Historia i osoba (113); Konsekwencje apologetyczne (122); Teodycea historyczna (123); Znami� Ko�cio�a (124); Powszechny i realny sens (124) Historiologia jako tryptyk: nauki historyczne, historiozofia, teologia historii.............................. 125 Semantyka historii (125); Filozofia historii (126); Om�wienie nazwy (126); Historia dyscypliny (128); Podstawowe problemy (130); Teologia historii (135); Poj�cie (125); Relacja teistyczna (136); Ekonomia Bo�a (137); Opatrzno�� Ludzka (138); Historia zbawienia (139); Poj�cie (139); Historia a zbawienie (140); Podstawowe struktury (141) Spis tre�ci Teologia historii i ekonomia.................... 144 (K. G�d�) Teologiczne rozumienie historii u Wolfharta Pannen- berga .............................. 147 Wa�niejsze pr�by pararelne (148); Perspektywa historii uniwersalnej (151); W perspektywie ko�ca historii (154); Antycypacja fina�u (157); Ku syntezie (160) II. B�g �historiotw�rczy" �Ten, kt�ry jest" .......................... 163 �Istniej�cy"............................. 165 Chrystus jako historia....................... 167 Cz�owiekjako historia....................... 169 Historia jako Misterium...................... 171 Chrystus jako Norma Historii................... 178 Historia eklezjocentryczna .................... 182 III. B�g jako �Historia" w Jezusie z Nazaretu Biblijna idea rekapitulacji chrystologicznej............ 185 Misterium Wcielenia........................ 196 Wcielenie jako podstawa teologii historii u Leona Wielkiego . . . 200 B�g - cz�owiekiem. Cur Deus homo?............... 229 Podstawowy schemat (229); Osobowy punkt wyj�cia (232); Medialno�� w per-sona l no�ci (234); Ucz�owieczenie Boga w Jezusie (236); Motyw wcielenia (241) Jezus Chrystus jako zasada wszechhistorii ............ 243 Chrystus kosmiczny ........................ 246 Kontekst historycznoreligijny (246); Podstawy objawione (246); Zasada herme-neutyczna (248) Chrystocentryzm �wiata...................... 250 Chrystus o�rodkiem Wszech�wiata i Wszechdziej�w ....... 253 Zasada g��wna (253); O�rodek wszech�wiata (253); Wersja Paw�owa (253); Wersja wt�rnopauli�ska (254); Wersja Janowa (255); Wersja apokaliptyczna (255); O�rodek historii (256); O�rodek mikrokosmosu i mikrohistorii (258); Ra-tio theologica (259) Chrystus jako Alfa i Omega �wiata i Historii wed�ug Jana Paw�a II 261 Kamie� w�gielny (262); Objawienie Ojca Niebieskiego (263); Osobotw�rczy (265); Cz�owiek drog� Chrystusa (267); Wi�zi osobowe (269) Spo�eczne wcielenie Jezusa Chrystusa............... 272 Ko�ci� jako Cia�o Chrystusa (273); Podstawowe struktury wcielenia spo�ecznego (274); Tre�ciowe konsekwencje wcielenia (276); Droga uchrystusowienia �wiata (278) Ko�ci� uniwersalny ........................ 282 Ze spor�w o znaczenie �uniwersalno�ci" (282); Preegzystencja Ko�cio�a (284); Ko�ci� w akcie stw�rczym (286); Ko�ci� przed narodzeniem Chrystusa (288); Podstawa wi�zi uniwersalnej (291); Kr�gi Ko�cio�a (293) Spis tre�ci �W . eolo- Rekapitulacja personalistyczna .................. IV. Przez pryzmat Ko�cio�a Historiologia Augusty�ska .................... Apologetyka historii (300); Dwie czy trzy spo�eczno�ci? (304); Schemat historii (307); G��wne motywy Dramatis Historiae (312) Papie� Leon Wielki: typ zachodniochrze�cija�skiej wizji dziej� �r�d�a Leonowej wizji (317); Teologiczno-historyczne poznanie (318); u giczna interpretacja wsp�czesnej sytuacji imperium rzymskiego (320); Podstawowe czynniki dziej�w (321); Czasowe wymiary dziej�w (322); Chrystocentryzm historii (324); Idea Rzymu Pi�trowego jako kategoria historyczna (325); Walor doczesno�ci i zasadniczy charakter jej przemian (326); Wizja nowego spo�ecze�stwa (328) Rzym Piotrowy a dzieje �wiata................... Problem �wiadomo�ci historycznego prze�omu (332); Prymat jako kategoria historyczna (333); Poszukiwania g��wnych �r�de� historii (334); Ekonomia czas�w i przestrzeni (335); Rekapitulacja dziej�w w Jezusie Chrystusie (335); Walor rzeczywisto�ci doczesnej (336); Podstawowe idee �ycia chrze�cija�skiego (337); Chrze�cija�ska wizja spo�ecze�stwa (337) Z teologii dziej�w Ko�cio�a .................... Kszta�ty przesz�o�ci (340); G��wne tematy dziej�w wsp�czesnych Ko�cio�a (349) Liturgia jako uobecnienie ekonomii zbawienia.......... Historia jako Drama Paschalne wed�ug Zygmunta Krasi�skiego . �Msza Dziej�w" wed�ug Cypriana Norwida............ B�g i cz�owiek widziani przez pryzmat tragedii o�wi�cimskiej . . Wydarzenie o�wi�cimskie (366); B�g (368); Cz�owiek (372); B�g - Cz�owiek (375) �Ojcze nasz" Prymasa Wyszy�skiego ............... Duchowe oblicze wsp�czesnego �wiata.............. �wiat �sam dla siebie" (382); Teorie �wiata alienuj�cego si� (385); Pod styg-matem krzy�a i zmartwychwstania (388); Mi�o�� transcenduj�ca �wiat (391) Post�p doczesny a Kr�lestwo Bo�e ................ Eschatologizm czy inkarnacjonizm?................ Wprowadzenie (399); Problem (399); Ortodoksja (402); Wy�szo�� inkarnacjo-nizmu (404); Natura i �aska (406); Chrystyflkacja �wiata (409); Konieczno�� zaanga�owania (412) Ko�ci� a pot�gi �wiata....................... Neochrze�cija�stwo?........................ Og�lna apologia religii (417); L�k przed przysz�o�ci�? (419); Incarnatio conti-nua (420); W kierunku sakramentalizacji czy humanizacji? (423) V. Teologia czasoprzestrzeni Sakrament czasu.......................... Kr�tko�� czasu (426); Czas sztuczny (428); Zbawienie czasu (429) Teologia czasu........................... Podstawowe terminy i �postacie" czasu (431); Istota czasu (433); Schematy czasu (434); Co wnios�y judaizm i chrze�cija�stwo? (435); Anty-czas (437); Czasoprzestrze� (437) 296 299 316 331 340 356 360 363 366 378 381 396 399 413 417 426 431 Spis tre�ci Czas w teologii i w naukach �wieckich............... Ekonomia czasu i przestrzeni w uj�ciu patrystycznym ...... Staro�ytne schematy dziej�w (444); Czas i przestrze� jako �scena" historii (447); Heksaemeron jako podstawa podzia�u czasu (452); Epoka �stara" i �nowa" (454); Roz�o�enie czas�w i miejsc (459); Kairos wcielenia i paruzji (462); Czas i przestrze� jako formy bytowania (467); Czasy wt�rne (473) Czas i wieczno�� wed�ug �w. Tomasza z Akwinu.......... Czas i wieczno�� wed�ug J. Guittona ............... Zarys teologii przestrzeni ..................... Podstawowa terminologia (484); Rodzaje przestrzeni (488); Kosmiczna (488); Ziemska (489); Miejsce (490); Spo�eczna i antropologiczna (491); Wewn�trzo-sobowa (491); �Skonkretyzowana" (492); Techniczna (492); Idealna (493); Zbawcza (493); Antyprzestrze� (495); Istota przestrzeni (496); Przestrze� i czas (499); Ekonomia czasoprzestrzeni (501) 439 444 477 481 484 Zako�czenie............................ 504 Wyb�r bibliografii......................... 507 Tego� autora (518); O autorze (519) Indeks nazwisk . 521 -Wprowadzenie Historia jest Wielk� Tajemnic� i w swych kszta�tach i w swej tre�ci. Mo�e tylko majaczy si� nam jej zarys og�lny, przynajmniej jednostkowy - mikrohistoria; wiadomo, �e ma pocz�tek i b�dzie mia�a kres naszego �teraz", oraz wiadomo, �e ludzkie struktury bytu i istnienia s� w jakim� sensie takie same metafizycznie. Ostatecznie jednak sekwencja zdarze�, element losowy (tychicz-ny), wymiar wewn�trzny istnienia, uk�ad zdarze�, moment�w czasowych i miejsc, nieoznaczono�� p�ynienia dziejowego - zawsze s� pogr��one w niezg��bionej tajemnicy. A tymczasem cz�owiek chcia�by ogromnie pozna� Histori�: swoj� w�asn�, indywidualn�, grupow�, narodow�, uniwersaln�, wszechkosmiczn�. I w tym kierunku zwraca wszystkie swoje poznania: proste, codzienne, naukowe (zw�aszcza historyczne), a wreszcie najog�lniejsze - filozoficzne (filozofia historii). Chce spenetrowa� Myste-rium Histo�ae do dna. Na najwy�szym szczeblu chce to czyni� przy pomocy poznania teologicznego. Chce transcendowa� czysto m...
amicusveritas