Historia wychowania obywatelskiego sięga czasów starożytnych. W klasycznej greckiej definicji edukacja obywatelska ma charakter polityczny, zaplanowany po to, aby kształcić do mądrego i aktywnego uczestnictwa w społeczności obywatelskiej. Współcześnie edukacja obywatelska rozumiana jest jako koncepcja, której zadaniem jest wdrażanie do pełnienia funkcji obywatelskich oraz zapoznanie z obowiązkami i prawami, ustalonymi przez państwo. W społeczeństwie demokratycznym wychowanie obywatelskie ma kształtować człowieka aktywnego, otwartego na potrzeby innych oraz przygotować obywatela współczesnego państwa do rozumienia procesów społecznych, działalności instytucji publicznych i pełnienia ról społecznych.
W Stanach Zjednoczonych edukacja obywatelska dotyczy przedsięwzięć dydaktyczno – wychowawczych, które zmierzają do kształtowania młodych pokoleń na dobrych obywateli. Służy temu realizacja treści wychowania obywatelskiego, które zmierzają do:
- poznania reguł funkcjonowania instytucji demokratycznych, narzędzi sprawowania władzy i obrony państwa
- przygotowania do uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej i narodu
- szacunku dla prawa i pluralizmu demokratycznego
- wdrażania do lokalności, akceptacji zmian i identyfikacji ze swoim państwem
- poszanowania wartości, myśli i poglądów innych ludzi
- promowania zachowań etycznych, szacunku dla tradycji i aprobowanych społecznie norm postępowania
- znajomość konstytucji państwa
- dostrzegania i rozumienia problemów lokalnych jak i globalnych
Z. Melosik dążenie do wychowania „dobrych obywateli” rozpatruje z dwóch punktów widzenia:
1) kształtowania szacunku dla rządu i jego instytucji. W tym kontekście szkolnictwo dąży do przekazania młodym Amerykanom przekonania, że:
- społeczeństwo potrzebuje praw, które są akceptowane przez wszystkich ludzi
- rząd jest wybrany przez cały naród
- rząd szanuje i broni praw i wolności jednostek, a także mniejszości narodowych i kulturowych
- rząd działa dla wspólnego dobra
2) dominującej roli USA w świecie. Edukacja amerykańska przekazuje młodym pokoleniom przekonanie o bezwzględnej wyższości demokracji i cywilizacji amerykańskiej nad innymi ideologiami politycznymi i rozwiązaniami ustrojowymi.
Edukacja obywatelska jest jednym z priorytetów dobrego wykształcenia w amerykańskiej szkole. Kontekst wychowawczy wiedzy o społeczeństwie przenika przez całe życie szkolne, obecny jest na każdym etapie nauczania i w każdej sferze oddziaływań i wpływów szkoły. Civic education (edukacja obywatelska) pojawia się w pierwszej klasie szkoły podstawowej. Uczniowie przyswajają sobie takie pojęcia, jak: „rodzina”, „szkoła”, „sąsiedztwo”, „gmina” po to, aby w wyższych klasach zapoznać się z podporządkowanymi kształceniu obywatelskiemu: geografią, historią stanu, w którym mieszkają, historią Ameryki, historią świata, uczestnictwem w rządzeniu i ekonomią. Najważniejsza lekcja wychowania obywatelskiego obejmuje wiedzę o rządzie. Uczniowie muszą rozumieć jego funkcjonowanie. Potrzebują wiedzy o tym, jak wybierani są przywódcy, jak się tworzy politykę i w jaki sposób obywatele wywierają wpływ na swój rząd narodowy i lokalny. Ponadto uczniowie muszą znać swoje prawa i obowiązki obywatelskie, aby dzięki temu mogli uczestniczyć w życiu społecznym.
Edukacja obywatelska wchodzi w zakres celów społeczno – kulturalnych. W edukacji tej duży nacisk kładzie się na praktyczną stronę działań obywatelskich w społeczeństwie. Zajęcia tego przedmiotu odbywają się nie tylko w szkole. Na przykład w Alternative High School w Columbus młodzież klas licealnych jeden dzień tygodnia ma wolny od zajęć, aby uczestniczyć w wybranej przez siebie formie działalności społecznej. Uczniowie pracują w licznych fundacjach kulturalnych, charytatywnych czy administracji lokalnej. Większość instytucji publicznych, organów władzy lokalnej i federalnej wspomaga wychowanie obywatelskie. Uczniowie zapraszani są do parlamentu stanowego czy też na konferencje prasowe z politykami i urzędnikami.
W Stanach Zjednoczonych odbywa się corocznie we wszystkich stanach Konkurs Wiedzy o Konstytucji, którego organizatorem jest Komisja Obchodów Dwusetlecia Konstytucji. Dobre przygotowanie uczniów w edukacji obywatelskiej daje szkoła. To w niej uczeń dowiaduje się, jakie uprawnienia i obowiązki wobec obywateli mają policjanci, sądy, urzędy. Wiedza wyniesiona z lekcji konstytucji pozwala poznać historię ojczystą, podstawowe zasady demokracji i ustroju politycznego swego kraju, umożliwia lepszą orientację w najbliższym środowisku, umiejętność i świadomość potrzeby aktywnego uczestnictwa w życiu publicznym, krytycznego myślenia oraz podejmowania racjonalnych decyzji. Uczniowie w amerykańskiej szkole Konstytucję znają, potrafią wykorzystać jej treść w sytuacjach życia codziennego, na przykład w obronie swych praw.
Szczególną rolę w edukacji obywatelskiej przypisuje się nauczycielowi, który w szkole amerykańskiej jest przewodnikiem i mediatorem. Amerykański nauczyciel na pierwszym etapie nauczania preferuje metodę kierowania pytań do uczniów, prowokując ich do myślenia i zachęcając do zadawania pytań następnych. Pomocą nauczycielowi służą poradniki metodyczne, podręczniki, konspekty zajęć, materiały pomocnicze i informacyjne. Nauczyciel może wybierać spośród szerokiego wachlarza ofert, wydawcy pomocy szkolnych sami docierają do niego, nie jest więc skazany na własne poszukiwania. W USA żaden podręcznik z aprobatą władz oświatowych nie jest wydany bez odpowiedniej obudowy informacyjnej, w tym instrukcji, poradnika metodycznego i zeszytu ćwiczeń.
Wychowanie obywatelskie w Stanach Zjednoczonych przygotowuje młodych ludzi do demokracji. Młodemu pokoleniowi wpaja się poczucie odpowiedzialności za sprawy publiczne, służenie wspólnemu dobru przez działanie w instytucjach społeczeństwa obywatelskiego albo w organach władzy publicznej. Amerykanie doskonale zdają sobie sprawę, że od zinternalizowanych wartości, od zachowań jednostkowych zależy sukces, jaki osiągnie cała społeczność.
BIBLIOGRAFIA
Roman Leppert: „Edukacja w świecie współczesnym”
II
madusia87