Europa.docx

Europa

Położenie kontynentu:

Ukształtowanie powierzchni:

Powierzchnia Europy jest w przeważającej części nizinna. Najniższym punktem Europy jest depresja na Nizinie Nadkaspijskiej (28 m p.p.m.). Około 74% powierzchni Europy położone jest na wysokości mniejszej niż 300 m n.p.m., blisko 1/5 obszaru ma wysokość 300-1000 m n.p.m., a jedynie 6% obszaru kontynentu leży na wysokości wyższej niż 1000 m n.p.m. Najwyższym szczytem Europy jest Mont Blanc (4811 m n.p.m.).

Niziny

Wzdłuż atlantyckiego wybrzeża Europy, od zachodniej Francji, przez Belgię, Holandię aż do Niemiec ciągnie się pas nizin – Niż Środkowoeuropejski. W Niemczech pas ten rozszerza się znacznie i dalej na wschód obejmuje niemal całą Polskę a także niemal całą Europę Wschodnią, od północnych krańców kontynentu, po południowe (Niż Wschodnioeuropejski). Poza tym obszarem niziny na kontynencie europejskim znajdują się głównie wśród obszarów górskich (największe z nich to m.in. Nizina Wołoska, Nizina Padańska i Wielka Nizina Węgierska), a także na obszarach przybrzeżnych oraz na znacznej części Wysp Brytyjskich.

Niziny europejskie, jakkolwiek posiadają wspólną cechę w postaci równinnego charakteru posiadają zróżnicowaną rzeźbę terenu. Jest ona związana zezlodowaceniami , które wielokrotnie obejmowały znaczną część kontynentu. Największym z nich było zlodowacenie skandynawskie, które objęła Wyspy Brytyjskie, Morze Północne, większą część Niemiec, Polskę i Europę Wschodnią aż do Donu. Na obszarze tym występują typowe cechy krajobrazu po lodowcowego. Należą do nich moreny denne i czołowe, kemy, ozy, oraz zbiorniki wodne pochodzenia lodowcowego.

Około 143 000 km² zajmują obszary położone poniżej poziomu morza. Największe depresje znajdują się nad Morzem Kaspijskim (Nizina Nadkaspijska) i w północnej Holandii.

Wyżyny i góry

Obszary górzyste i wyżynne znajdują się na Półwyspie Skandynawskim (Góry Skandynawskie), północnej części Wielkiej Brytanii (Góry Kaledońskie), w Europie zachodniej i środkowej (m.in. Masyw Centralny, Góry Świętokrzyskie, Sudety, Ardeny, Harz i in.) a także na wschodnim skrawku kontynentu (Ural).

Poza tym przez obszar Europy, na południe od pasa nizin, ciągnie się kilka młodych pasm górskich, rozdzielonych zapadliskami tektonicznymi. Należą do nich (od zachodu): Góry Betyckie, Pireneje, Alpy, Apeniny, Karpaty, Góry Dynarskie, Hellenidy i Bałkan.

Klimat

Klimat w Europie jest znacznie łagodniejszy niż klimaty innych obszarów położonych na tej samej szerokości geograficznej. Różnica ta zauważalna jest zwłaszcza zimą, w zachodniej i północnej części kontynentu. Główną przyczyną tego zjawiska jest ciepły prąd morski – Golfstrom (Prąd Zatokowy), opływający Europę od zachodu.

Drugą przyczyną łagodnego klimatu jest przewaga wiatrów zachodnich, co w połączeniu z niemal równoleżnikowym układem najważniejszych łańcuchów górskich, powoduje, iż ciepłe masy powietrza znad Oceanu Atlantyckiego docierają głęboko na wschód kontynentu.

Flora Europy

Europa jest tą częścią świata, w której pierwotne typy roślinności w największym stopniu zostały przekształcone w wyniku gospodarczej działalności człowieka. Zjawisko to jest wystąpiło na północy i północnym wschodzie kontynentu. Na terenie Irlandii i Anglii roślinność o charakterze naturalnym pokrywa poniżej 10% powierzchni, podczas gdy w północnej Skandynawii najbardziej widoczne w Europie Zachodniej i Środkowej, w znacznie mniejszym stopniu i północnej Rosji – nawet ponad 90% terenu zachowało dawny charakter.

tundra – obejmuje północne krańce kontynentu; roślinność jest uboga (niska) i ograniczona do mchów, porostów, traw i turzyc oraz niewielkich krzewinek (brzozy karłowatej, wierzby polarnej, jałowca, borówki); charakterystycznym gatunkiem jest dębik ośmiopłatkowy; na południu pojawia się więcej roślin wyższych (m.in. brzoza) i ta część tundry stanowi strefę przejściową do tajgi, zwaną lasotundrą;
- las  iglasty – zajmuje wielkie powierzchnie w północnej Rosji, prawie całą Finlandię oraz większą część Szwecji i Norwegii; w składzie gatunkowym dominują świerki i sosny, a na obszarach położonych wyżej pojawiają się jodły; podłoże lasu często bywa podmokłe – rozwinęły się tam bagna i torfowiska, wokół których spotkać można liściaste brzozy; tajga w dużym stopniu zachowała cechy roślinności naturalnej; działalność człowieka jedynie na wybrzeżach i w dolinach niektórych rzek doprowadziła do jej wyniszczenia; wyrąb lasu nadal nie stanowi znaczącego uszczerbku dla tak wielkich połaci tajgi;
- las liściasty i mieszany  – teoretycznie powinien porastać całą Europę Zachodnią i Środkową (jako roślinność potencjalna); w praktyce jednak intensywne zagospodarowanie tego terenu przez człowieka spowodowało znaczne uszczuplenie powierzchni leśnej; pozostały w zasadzie tylko pojedyncze, niewielkie (w porównaniu np. z tajgą) kompleksy rozrzucone w rejonie Francji, Niemiec, Czech i na Półwyspie Bałkańskim; głównymi gatunkami drzew są tutaj dęby, graby, lipy, klony, brzozy oraz sosny, świerki i jodły (w lasach mieszanych);
- step  – obejmuje wąski pas od Niziny Węgierskiej (tzw. puszta), poprzez Ukrainę, po Nizinę Nadkaspijską; ze względu na występowanie w podłożu bardzo urodzajnych gleb (czarnoziemów), jest on niemal w całości wykorzystywany do celów rolniczych – uprawy lub jako pastwiska naturalne;
- roślinność śródziemnomorska  – pierwotnie basen Morza Śródziemnego porastały lasy złożone głównie z drzew oliwkowych, wawrzynów, pinii (gatunek sosny), cedrów i dębów korkowych; roślinność ta została jednak prawie całkowicie wytrzebiona przez człowieka, a na jej miejscu rozwinęła się makia, czyli pistacje, wrzosy, mirty, lawendy i inne rośliny tworzące gęste zarośla kolczaste;
- półpustynia   – w Europie występuje tylko nad Morzem Kaspijskim; jako że nie jest to strefa klimatu gorącego, ubogą roślinność reprezentują jedynie nieliczne trawy i turzyce.

Fauna Europy

 Europa należy do krainy palearktycznej i dzieli się na trzy dzielnice: europejską (obejmującą znaczną część kontynentu), śródziemnomorską (obejmującą Półwysep Iberyjski, Półwysep Apeniński oraz Bałkany) i arktyczną (północne skrawki Europy).

Skład europejskiej fauny ostatecznie ukształtował się po zakończeniu ostatniego zlodowacenia, a ponadto został w XX w. powiększony o aklimatyzowane gatunki z Ameryki Północnej (norki amerykańskie i bobry kanadyjskie, piżmaki i in.) i z Azji (m.in. jenoty i bażanty).

W poszczególnych strefach roślinno-klimatycznych żyją odmienne gatunki zwierząt.

W tundrze licznie występują ssaki, m.in. renifery, lisy polarne, zające bielaki oraz lemingi, a ponadto wiele gatunków ptaków (np. pardwa), spośród których większość przylatuje w te okolice w okresie lęgowym. Licznie występują ryby, zwłaszcza łososiowate, natomiast bardzo mało jest gadów i płazów.

W strefie tajgi żyją m.in. łosie, rosomaki, burunduki, polatuchy, a z ptaków – cietrzewie, głuszce, jarząbki i orzechówki.

W strefie lasów liściastych i mieszanych występują żubry, dziki, jelenie, sarny, żbiki, jeże, ...