Kinezyterapia- wykład (11.01.2008)
ĆWICZENIA ODDECHOWE
Układ oddechowy człowieka składa się z :
· Górnych dróg oddechowych : jama nosowa, gardło ( będące również częścią układu pokarmowego)
· Dolnych dróg oddechowych: krtań, tchawica, oskrzela.
Drogi oddechowe kończą się w płucach, w których odbywa się wymiana gazowa.
Wewnątrz dróg oddechowych, zwłaszcza w jamie nosowej powietrze jest oczyszczane z ciał obcych.
Podczas każdego wdechu oskrzela rozciągają się i wzrasta ich wewnętrzny rozmiar.
Podczas ćwiczeń, mechanizmem kompensacyjnym, pozwalającym zmniejszyć opór w drogach oddechowych jest oddychanie przez usta, które często następuje automatycznie.
Opór w drogach oddechowych zależy od pozycji ciała:
· W leżeniu na plecach opór wzrasta
· W staniu opór maleje.
Klatka piersiowa i płuca, będąc strukturami elastycznymi, rozciągają się podczas wdechu dzięki mięśniom wdechowym, a po ustaniu ich skurczu wracają do stanu wyjściowego.
Siły elastyczne płuc są skierowane przeciwnie do sił elastycznych klatki piersiowej.
W czasie wdechu będącego aktem czynnym, klatka piersiowa się poszerza, co powoduje zwiększenie objętości płuc i stopniowe obniżanie się ciśnienia śródpiersiowego w stosunku do atmosferycznego. Dzięki temu powietrze wpływa do płuc.
Na szczycie wdechu ciśnienie śródpłucne staje się wyższe od atmosferycznego, dzięki czemu powietrze zostaje wydalone z płuc. Dzieje się to podczas wydechu, będącego aktem biernym.
Nasilony, lub utrudniony wydech wymaga użycia właściwych i pomocniczych mięśni wydechowych.
Oddychanie następuje bez udziału świadomości.
Ośrodek regulujący oddychanie znajduje się w rdzeniu przedłużonym.
Oddychanie jest również kontrolowane przez ośrodkowe i obwodowe chemoreceptory .
Ośrodkowe chemoreceptory znajdują się na brzusznej powierzchni rdzenia przedłużonego w obszarze IX i X nerwu czaszkowego. Są one wrażliwe na zmiany stężenia jonów H +
w płynie mózgowo - rdzeniowym, zależne od stężenia CO2 we krwi.
Najważniejszym mięśniem oddechowym jest przepona unerwiana z poziomu C3 – C5 za pomocą n. przeponowego.
Działanie przepony zapewnia 2/3 objętości oddechowej w pozycji stojącej, lub siedzącej
i 3/4 w leżeniu tyłem.
Średnia amplituda przepony dla zapewnienia objętości oddechowej wynosi
· 1,5 cm w pozycji wyprostnej
· 1,7 cm w leżeniu tyłem.
U człowieka dorosłego przepona zawiera :
v 55% wysokoutlenowanych, wolnokurczliwych włókien mieśniowych,
v 21% wysokoutlenowanych szybkokurczliwych włókien
v 24% niskoutlenowanych, szybkokurczliwych włókien mięśniowych.
Taka budowa powoduje jej odporność na zmęczenie.
Oprócz przepony do głównych mięśni wdechowych należą:
· mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne,
· Pomocnicze mięśnie klatki piersiowej i szyi
Mięśnie wydechowe to:
· mięśnie brzucha,
· mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne,
· pomocniczy mięsień najszerszy grzbietu.
W chwili rozpoczęcia wysiłku fizycznego wzrasta wentylacja płuc.
Ten wzrost jest wprost proporcjonalny do ………………?
Dopóki nie przekroczy 70% intensywności maksymalnej…..
Powyżej tego poziomu następuje hiperwentylacja. Jeśli obciążenie wysiłkowe jest stałe, to zmiany wentylacji płuc od poziomu spoczynkowego do odpowiadającego intensywności wysiłku, mają 2-fazowy przebieg:
I okres- charakter neurogenny. Występuje wzrost wentylacji płuca następnie utrzymanie się jej przez 20-30 sekund na osiągniętym poziomie.
II okres- wentylacja płuc wzrasta początkowo szybciej , a później wolniej, osiągając po 3-4 minutach poziom równowagi dynamicznej odpowiadającej intensywności wysiłku.
Wentylacja płuc podczas wysiłku fizycznego może wzrosnąć nawet 25 x w stosunku do wartości spoczynkowej.
W czasie wysiłku fizycznego zwiększenie częstości oddechów nie powinno przekroczyć u ludzi dorosłych 50-60/min, tj. 60% pojemności życiowej płuc.
Jednym z czynników warunkujących prawidłową pracę oddechową jest sprawność mięśni oddechowych.
Podobnie jak inne mięśnie szkieletowe mogą one ulec zmęczeniu.
O zmęczeniu mięśni oddechowych decydują:
- praca oddechowa zależna od:
· Wentylacji płuc,
· Częstości oddechów,
· Objętości oddechowej,
· Podatności i oporów w układzie oddechowym.
- siła mięśni oddechowych, którą warunkują:
· Pojemność płuc,
· Zaniki mięśni,
· Choroby układu nerwowo- mięśniowego,
· Stan odżywienia
Objawy zmęczenia mięśni oddechowych:
1) gwałtowne ruchy oddechowe,
2) szybkie ruchy oddechowe,
3) paradoksalne ruchy powłok brzusznych,
4) naprzemienne oddychanie przeponowe i żebrowe
W wyniku treningu fizycznego zwiększa się przepływ krwi przez szczytowe segmenty płuc.
Ułatwia to wymianę gazową w płucach………?
3-tygodniowe unieruchomienie w łóżku nie powoduje zmian wskaźników wentylacji.
Wyróżnia się 3 postacie zaburzeń wentylacji płuc:
- ograniczającą ( restrykcyjną)
- zaporową ( obturacyjną)
- mieszaną
Ćwiczenia oddechowe spełniają dwojaką rolę.
Raz służą jako przerywnik podczas innych ćwiczeń, innym razem są to ćwiczenia zmierzające do poprawy jakości oddychania.
Celami rehabilitacji oddechowej są:
· poprawa mechaniki oddychania w przebiegu przewlekłych chorób układu oddechowego,
· zapobieganie następstwom chorób układu oddechowego,
· zapobieganie obniżeniu ogólnej sprawności i wydolności chorych przez choroby układu oddechowego,
· wykorzystanie rezerw oddechowych w razie nieodwracalnych zmian w następstwie przewlekłych chorób układu oddechowego,
· zapobieganie powikłaniom i następstwom w obrębie układu oddechowego w przebiegu innych chorób, lub w skutek ich leczenia,.
Celem ćwiczeń oddechowych jest :
o poprawa czynności układu oddechowego ,
o utrzymanie prawidłowej wentylacji płuc,
o zwiększenie ruchomości klatki piersiowej i przepony,
o zwiększenie siły mięśni oddechowych,
o pobudzenie do efektywnego kaszlu .
Zależnie od zadań ćwiczenia oddechowe mogą mieć różny charakter:
1) leczniczy- są stosowane w przewlekłych chorobach układu oddechowego i mają za zadanie usprawnienie chorego, lub kompensację istniejących zaburzeń.
2) zapobiegawczy- są stosowane u chorych unieruchomionych po zabiegach operacyjnych, urazach, czy udarach mózgu i mają za zadanie niedopuścić do zaburzeń układu oddechowego, wynikających z ograniczonej aktywności ruchowej.
3) rozluźniająco- uspokajający- stosowane są w czasie wykonywania wszelkich ćwiczeń leczniczych.
Przeciwwskazania do wykonywania ćwiczeń oddechowych:
· Niewydolność oddechowa,
· Niedawny krwotok płucny,
· Inne ustalone przez lekarza
Ćwiczenia oddechowe mogą być stosowane jako:
1) ćwiczenia bierne- wykonywane bez udziału chorego ( chorzy nieprzytomni, niemowlęta)
2) ćwiczenia czynno- bierne- wykonywane prze4z chorego przy częściowej pomocy
3) ćwiczenia wolne
4) ćwiczenia z oporem w czasie wdechu, wydech, lub podczas obu tych faz.
Opór mogą stwarzać:
- pozycje ułożeniowe,
- środowisko,
- ręka fizjoterapeuty,
- przybory,
- zmniejszenie drogi wydechu.
Ćwiczenia oddechowe prowadzi się w odpowiednich pozycjach ułożeniowych.
Służą one zapobieganiu zaburzeniom, lub poprawie mechaniki oddychania, rozluźnieniu ogólnemu, albo ułatwieniu odpływu wydzieliny z drzewa oskrzelowego.
Dzięki nim można ułatwić, lub utrudnić wdech, lub wydech, stabilizować 1 część klatki piersiowej oraz poprawiać ruchomość 2 części.
Pozycje wyprostne:
KK w górę, lub stabilizacja obręczy barkowej- ułatwiają wdech, lecz utrudniają wydech.
Pozycje skulone:
Mają wartość odwrotną.
Dodatkowe utrudnienie uzyskamy stosując taśmę elastyczna i opasując nią klatkę piersiową.
Można wykorzystać również działanie środowiska wodnego. Już samo zanurzenie w basenie zmniejsza obwód klatki piersiowej. I tym samym utrudnia wdech, ale ułatwia wydech.
Ćwiczenia oddechowe, w zależności od potrzeb chorego mogą być wykonywane jako ćwiczenia symetryczne, bądź asymetryczne.
Zależnie od potrzeb stosuje się dodatkowo w pozycjach drenażowych masaż klatki piersiowej, oklepywanie i masaż wibracyjny, które ułatwiają odksztuszanie wydzieliny.
Przed przystąpieniem do ćwiczeń oddechowych konieczna jest nauka ich poprawnego wykonania:
Należy rozpoczynać je od wydechu.
Stosunek czasu wdechu nosem do wydechu przez usta powinien być jak 1:2, a nawet 1:3.
Wydech………. ?
Po każdym wydech powinna następować 2-3 s przerwa.
Należy dążyć do maksymalnego wydłużania czasu wydechu, aż do uczucia braku powietrza.
Liczba powtórzeń w 1 serii- 3-4.
Zbyt intensywne ich stosowanie prowadzi do hiperwentylacji, której następstwem mogą być zaburzenia równowagi kwasowo- zasadowej.
Lepiej często powtarzać ćwiczenia z mniejszym natężeniem.
W ćwiczeniach stosowanych w leczeniu zaburzeń czynności układu oddechowego konieczna jest znajomość ustawienia przepony i ruchów klatki piersiowej w danej pozycji wyjściowej.
W pozycji leżącej utrudniony jest wdech, a ułatwiony wydech.
Im wyższa jest pozycja, tym coraz łatwiejszy jest wdech, a trudniejszy wydech .
Podczas wdechu brzuch musi się unosić, a podczas wydechu zapadać.
Ułożenie w pozycji Trendelenburga ( pacjent leży na plecach z głowa ułożoną poniżej poziomu klatki piersiowej i miednicy) utrudnia wdech, a ułatwia wydech.
Duże znaczenie dla prawidłowego mechanizmu oddychania mają mięśnie brzucha. Są one uznawane za główne mięśnie wydechowe. Zapewniają prawidłowe napięcie ściany jamy brzusznej oraz prawidłową różnicę ciśnień pomiędzy jamą brzuszną, a jamą klatki piersiowej. Stwarza to odpowiednie warunki do pracy przepony.
Sprawność mięśni brzucha jest 1 z czynników warunkujących skuteczny kaszel.
Stosowanie wysiłku fizycznego u chorych ma na celu:
1) obiektywna ocenę stopnia zaburzeń czynności płuc,
2) określenie wydolności tych chorych oraz dopuszczalnych obciążeń,
...
jolik