Zebrane.doc

>1 Jak eksploruje sie groby wielowarstwowe?
szerokopłaszczyznowo, bez zostawiania katafalków

>2 Jaką substancją chem. konserwujemy kości
polioctan winylu (5% roztwór w acetonie)

>3 Czym różni się wodzostwo od organizacji plemiennej?

>4 Jaką metodą można odróżnić płeć dziecka?
Badania DNA jądrowego

>5 Co to jest liga językowa?
Grupa języków różnego pochodzenia, które wskutek długotrwałego wzajemnego oddziaływania wytworzyły wiele wspólnych cech w systemach gramatycznych i fonologicznych, np. liga bałkańska, czy uralo-ałtajska.

>6 Jak określić wiek osobnika mając jedynie kość
>piszczelową?
Metodą mikroskopową,
wielkość jamy szpikowej i istoty gąbczastej, stopien oste

>8 Czym nie można opakowywac kości i dlaczego?
Folią, bo woda się odparowuje i skrapla

>9 Co to jest metoda Gierasimowa?
Metoda plastycznej rekonstrukcji twarzy na podstawie czaszki

>10 Co to jest współczynnik rozrodczości  brutto
Jest to ilość urodzeń (żywych???) na daną populację (bez uwzgledniania tego, czy dany osobnik wejdzie w wiek rozrodczy czy sie przekreci - to jest netto)
stosunek liczby dzieci do ogólnej liczby populacji
(liczba dzieci w stosunku do liczebności populacji ewentualnie liczba córek w stosunku do liczby kobiet lub liczba synów w stosunku do liczby mężczyzn)

rozrodczości netto:

jest to stosunek liczby dzieci które przeżyły i będą zdolne do reprodukcji, do liczby populacji.
(ilu potomków jednego rodzica wejdzie w skład populacji i będzie uczestniczyć w tworzeniu następnego pokolenia)

>11 jak eksplorowac szkielet, który wiemy jak jest ułożony?

zaczynać od kości długich - od trzonu po nasady, potem miednica i czaszka

>12 jaki największy zasięg osiągnął neandertalczyk?

>13 Oznaką jakiej choroby jest Cribra Orbitalia

Anemii, Na kośćcu zmiany prócz anemii zostawia też gruźlica i kiła.

>14.Na jakiej podstawie można określić wiek dziecka?
Na podstawie stopnia wykształcenia się uzębienia

>15 co to jest hipoplazja szkliwa?
Hipoplazja jest ubytkiem w normalnej grubości szkliwa, wynikającym z niepełnego wykształcenia warstwy szkliwnej zęba; powstaje na skutek zaburzeń chorobowych lub żywieniowych. Powstaje w okresie tworzenia się szkliwa na zębach mlecznych i stałych, jest więc wyznacznikiem stresów fizjologicznych występujących do ok. 6 roku życia. Przyczyną powstawania hipoplazji są przede wszystkim niedobory żywieniowe, brak magnezu, fosforu, fluoru, a także białek, oraz witamin A, C i D, a szczególnie brak wapnia. Powstawanie hipoplazji może wywołać także tzw. weaning stress - czyli przejście z karmienia mlekiem matki na inny rodzaj pożywienia i choroby wieku dziecięcego.

>16 DNA mitochondroialne I jądrowe

1.lokalizacja: mtDNA: mitochondria, DNA jądrowe:jądro komórkowe
2.liczba kopii:mtDNA 50 kilka tyś.kopii w komórce, 2do 10 kopii w mitochondrium.DNAjądrowe:2 kopie w komórce.
3.struktura:mtDNA:kolista dwuniciowa cząsteczka,DNA jądrowe:liniowa dwuniciowa cząsteczka.
4.długość:mtDNA:ok.16 569 pz., DNA jądrowe:ok.3,2mln pz.
5.procentowa zawartość regionu kodującego i niekodującego:mtDNA:
93% i 7%,DNAjądrowe:97% i 3%
6.dziedziczenie:mtDNA:w linii matczynej,DNA jądrowe:od obojga rodziców
7.źródło zmienności:mtDNA:mutacje i brak zjawiska rekombinacji.DNA jądrowe:mutacje i rekombinacja

8.mtDNA ma dużą liczbę kopii w komóce i wyższą odporność na degradacje niż DNA jądrowe

9. mtDNA to takie specjalne DNA które występuje w mitochondrium komórki (to jedna z części komórki). Jest dziedziczone zawsze od matki. mtDNA ma taką fajną cześć - hiperzmienną - nieczego ona nie koduje, ale za to jest bardzo zróżnicowana u każdego człowieka (tak jak odcisk palca mniej więcej).
Zegar molekularny działa przy zalożeniu, że ten region hiperzmienny mutuje się w stałych odstępach czasu. W ten oto "banalny" sposób da się oszacować wiek danego osobnika.
mtDNA można też porównać z innym mtDNA ( i w jakis magiczny sposób, w który jakoś nie mam ochoty sie wdrażac bo chyba bym znalazł ostatnią stronę internetu równie szybko..) i ocenić związek dwóch osobników tak jak to zrobili z H.Sapiens i neandertalczykiem.

>17 czym rozni sie dobor naturalny od doboru plciowego?
dobór naturalny-> materiału genetycznego nie przekazują osobniki, które dały się zjeść zanim podymały; dobór płciowy-> materiału genetycznego nie przekazują osobniki, z którymi nikt nie chciał się dymać, bo są brzydkie i mają małe cycki (lub penisy)
 

>18 do czego sluzy aceton? (podczas eksploracji??)
do rozcieńczania polioctanu winytu ale również do mycia dobrze zachowanych kości
 

>19 jak okreslic plec osobnika doroslego po uzebieniu?
- Kły większe u mężczyzn niż u kobiet
- zęby kobiet są bardziej wysunięte/pochylone do przodu

>20. jaką metoda najlatwiej okreslic dokladnie wiek osobnika miedzy 14 a 21 rokiem zycia?
nasady kości (zęby wcześniej)

>21. w jakiej kolejnosci byly zasiedlane kontynenty przezczlowieka współczesnego?
afryka, azja, australia, europa, ameryka pln, ameryka pld

>22 dla jakich kosci mozemy poswięcić inne podczas exploracji? (czyli ktore kosci sa najwazniejsze)
czaszka i miednica

>23 eksploracja cmentarzyska jednowarstwowego?
jama po jamie, szkielecik po szkieleciku osobno z katafalkiem

>24 co to współczynnik wymiany/następstwa pokoleń
a ja myśle że to jest netto :P cytat z prezentacji Soltysiaka: "Współczynnik reprodukcji netto określa, jaka jest zastępowalność pokoleń"

>25 wymienić typy mutacji?
genowe, chromosomowe (aberracje), genomowe


>26  powody - dlaczego nie kopać (podobno był jakis wykład o etyce w zawodzie arch.)
-bo nam prawo zabrania (np pochówek jest na terenie cmentarza, a nie cmentarzyska)
-bo jak coś wykopiemy to będzie z tym więcej kłopotu niż zysku -np. Indianie będą nam chcieli podprowadzić szkielecik (skoplikowana sytuacja prawna w USA, Kanadzie i Australi) (zasadniczo jest to tylko mój własny pomysł odpowiedzi oparty na wykładzie i prezentacji A. Sołtysiaka)

- kulturowe normy postępowania ze zmarłymi
- kwestia wtórnego grzebania kości ludzkich po przeprowadzeniu badań
* z jednej strony szacunek dla zmarłych
* z drugiej strony postęp metodologiczny, a powtórne pochowanie kości po przebadaniu
* problemy z magazynowaniem kości ludzkich
- problemy prawne

>27 6. Szczątki jakiego hominida znaleziono w Nariokotome?
• Homo ergaster

>28 cechy różniące australopiteki
- otwór potyliczny wielki umiejscowiony centralnie, co wskazuje na wyprostowaną --postawę ciała
- kły zredukowane w porównaniu z małpami człekokształtnymi
- zęby trzonowe bardziej ludzkiego typu
- budowa miednicy umożliwiająca chód dwunożny
- kontrowersje: może być także przystosowanie do nadrzewnego trybu życia
- relatywnie krótkie nogi wskazują na nadrzewność

>29 Max Weber
wedle jego opinii w związku z wprowadzeniem etyki protestanckiej (ciężka praca, oszczędzanie) nastąpiło przyśpieszenie procesu industrializacji.

>30 dymorfizm płciowy - 3 cechy
-Wielkość: mężczyźni mają zwykle większe kości,
-Rodzenie dzieci: kształt kobiecej i męskiej miednicy jest odmienny ze względu na tę funkcję,
-Masywność urzeźbienia kości: zwykle większa u mężczyzn.

>31 czarna/(mitohondrialna?) Ewa
porównanie 147 osobników z różnych miejsc świata: Europa, Azja, Afryka, Australia
l największe zróżnicowanie w Afryce równikowej
l interpretacja: stamtąd wywodzi się gatunek Homo sapiens
l zegar molekularny: wspólny przodek wszystkich współczesnych haplogrup może być datowany na 100-300 tys. lat temu
l kalibracja zegara: ludzie <> szympansy

(Mitochondrialna Ewa według teorii współczesnej genetyki jest to hipoteza mówiąca o tym że, kobieta od której pochodzą współcześni ludzie prawdopodobnie żyła ok. 200 tys. lat temu. Nazwa mitochondrialna Ewa pochodzi od sposobu określenia jej wieku w badaniach naukowych, do których wykorzystano geny zawarte w ludzkich mitochondriach.)

>31  zmienność komponentu biologicznego
(może jest to wymiana informacji genetycznej pomiędzy populacjami?)

>32. HSS - kiedy i gdzie po raz pierwszy się pojawił?
- Afryka 120 tyś lat temu

>33 HE (erectus albo ergaster - nie mam rozwiniętego skrotu)- jw
- 1.8 lat temu w Afryce(ergaster); w Azji (erectus)

>34 pochówki neandertalskie
- celowe, jednak ciągle nierozstrzygnięte aspekty kultury duchowej.

>35 paleopatologie
*choroby wrodzone i rozwojowe
*choroby zakaźne, paleoepidemiologia
- zmiany swoiste (trąd, gruźlica, kiła)
- zmiany nieswoiste
*wskaźniki jakości życia (w tym diety)
- zmiany zwyrodnieniowe
- wskaźniki stresu i niedoborów
- patologie zębowe

>36 pochówki popielnicowe - eksploracja

-jeśli popielnica jest dobrze zachowana, eksploracja w kilka dni po wydobyciu (kości wówczas wysychają i twardnieją, łatwiej je wydobyć w pracowni niż in situ)
-Jeśli popielnica jest uszkodzona, trzeba ją zabezpieczyć in situ na parę dni i poczekać, aż kości wyschną
-Jeśli nie może być wyjęta z grobu, dobrze jest podzielić jej zawartość na 3–5 warstw
-Ułożenie kości w grobach zawierających resztki stosu wymaga szczególnego opisu
- jeśli pomiędzy popielnicami występują osobno fragmenty kości trzeba je zapakować osobno do pudełka
 

>37  Dwie teorie ewolucji języka
- Nowogramatycy niemieccy (przełom XIX i XX w.) uważali, że ewolucja języka to proces naturalny, nieświadomy i przebiegający powoli

- Hipoteza Williama Labova: zmiany językowe mają charakter społeczny – grupa o wyższym statusie samoidentyfikuje się poprzez inną wymowę lub słownictwo, pozostali członkowie społeczeństwa przejmują ten atrakcyjny społecznie sposób mówienia

>38 pierwsza struktura społeczna
egalitarna grupa, kilka/kilkanaście rodzin, najczęściej spokrewnionych, przywództwo oparte na autorytecie

>39 Trzy kategorie ludzi dorosłych
- adultus
- maturus
- senilis

>40 jaka dokumentacja przy pochówku szkieletowym?
* rysunek szkieletu w skali 1:10
* może być schematyczny, ale musi oddawać sposób ułożenia szkieletu, stan zachowania szkieletu, zabytki, rodzaj wypełniska
opis ułożenia szkieletu w jamie i położenia (na grzbiecie, na boku, przemieszczenie itp)
* kierunek ułożenia szkieletu, dane o pozycji kończyn
* pomiary szkieletu in situ,:
-między glabellą a promontorium (górna krawędź 1 segmentu kości krzyżowej)
-między kostką przyśrodkową piszczeli a krawędzią wykopu
-głębokość zalegania szkieletu do tych punktów
-długość szkieletu in situ, największa szerokość barkowa i miednicza
-pomiary antropometryczne, jeśli kości źle zachowane

>41 Lakie rosliny uprawia sie w ameryce południowej?
- Maniok
- Kukurydza
- Ziemniaki

>42  co to jest zegar molekularny?
- metoda szacowania chronologii wydarzeń ewolucyjnych przez porównywanie ilościowych różnic w sekwencjach aminokwasów w odpowiadających sobie białkach lub nukleotydów w DNA u różnych organizmów
wykorzystanie genetyki do tworzenia i weryfikowania systematyk

mitochondrialne DNA i chromosom Y

trzy najważniejsze zastosowania:

              – pochodzenie człowieka i jego związki z innymi naczelnymi

              – pochodzenie ludzi współczesnych i ich związki z neandertalczykami

              – kwestia zasiedlenia Ameryki

>43. jak wyglada piramida wieku w spoleczenstwie przedindustrialnym?
- jest w kształcie trójkąta równobocznego

>44 jak metodą badań DNA określić wiek szkieletu?
- metodą PCR (łańcuchowej reakcji polimerazy)
 

>45 haplogrupy

-         stabilne obszary polimorficzne (utrwalona zmienność w odległej przeszłości)

haplotypy

- zmienność ze wzg na mutacje w tych stabilnych obszarach

>46 Czym są linie Harissa?
- Linie Harrisa, to cienkie, białe, horyzontalnie ułożone linie, które bywają widoczne na zdjęciach rentgenowskich, na końcu dalszym kości piszczelowej. Pokazują okresy niedożywienia lub chorób, jednak można to przyjąć za pewnik jedynie między 4 a 10 rokiem życia. Wcześniej linie pojawiają się nieregularnie, a w okresie dojrzewania i dorosłości mają tendencję do zanikania. Ich powstawanie ma także podłoże psychiczne.

>47 dziecko z Taung - A. Africanus

>48 Lucy - a.afarensis

Australopithecus africanus , dziecko z Taung  (Raymond Dart, 1924)

RPA, Etiopia, Kenia, Tanzania i Czad

gracylny Australopithecus boisei , Olduvai w  Tanzanii (Mary Leakey, 1959), wydatowany  metodą potasowo–argonową na 1.75 mln. lat

Różnice między homo a australo:

puszka mózgowa jest większa i bardziej grubościenna

redukcja wcięcia pozaoczodołowego, zmniejszenie wielkości twarzy

szczęka i uzębienie są znacznie mniej masywne

ślady na zębach wskazują na to, że wczesny Homo był niewyspecjalizowanym owocożercą

budowa dłoni świadczy o możliwości wytwarzania narzędzi

coraz mniejsza masa ciała w stosunku do wzrostu

Def populacji :

geograficzna: za populację uznajemy zbiór osobników żyjących na danym obszarze;

socjokulturowa: za populację uważamy zbiór osobników uważających siebie za odrębnych od innych (dotyczy tylko człowieka);

genetyczna: populacja to zbiór osobników zamieszkujących określony teren i mających wspólną pulę genów, przy czym wyróżnikiem populacji jest przede wszystkim ta druga cecha.

4)     jak określic wiek po kości ramieniowej

stopień przyrośnięcia nasad, wielkość jamy szpikowej, szlif kostny

Paleodemografia

Badania struktury, rozwoju i wielkości grup ludzkich w przeszłości.

najczęściej opis wymieralności i długości życia (tablice wymieralności)

struktura wymieralności według wieku i płci

stan i dynamika biologiczna grup pradziejowych

wielkość i rozmieszczenie przestrzenne grupy (na podstawie źródeł archeologicznych)

umieralność: liczba zgonów ogółem do liczby ludności

śmiertelność: liczba zgonów z danego powodu do liczby ludności

płodność: natężenie urodzeń w badanej grupie kobiet

kohorta: grupa osób, w stosunku do której pewne zdarzenie zaszło w tym samym momencie (na przykład zmarli w jakimś okresie)

współczynnik urodzeń to stosunek liczby urodzeń do ogólnej liczebności populacji

współczynnik zgonów to stosunek liczby zgonów do ogólnej liczebności populacji

współczynnik przyrostu naturalnego to różnica między współczynnikiem urodzeń a współczynnikiem zgonów

jeśli przyrost naturalny dodatni, populacja rozwija się, jeśli ujemny, to jej liczebność spada

współczynniki płodności to liczba dzieci urodzonych przez kobiety w danej klasie wiekowej do ogólnej liczby kobiet w tej klasie

u ludzi proces rozrodu jest ciągły, nie podlega cykliczności sezonowej

współczynniki reprodukcji ogólne lub ze względu na płeć: liczba dzieci w stosunku do liczebności populacji ewentualnie liczba córek w stosunku do liczby kobiet lub liczba synów w stosunku do liczby mężczyzn

współczynnik reprodukcji brutto dla wszystkich kategorii wiekowych lub cząstkowy dla jednej określonej kategorii

współczynnik reprodukcji netto określa, jaka jest zastępowalność pokoleń

ilu potomków jednego rodzica wejdzie w skład populacji i będzie uczestniczyć w tworzeniu następnego pokolenia

jest to miara pokoleniowa, określa zastępowalność pokoleń

jest to także miara dostosowania populacji do otoczenia

całkowity współczynnik płodności: liczba dzieci potencjalnie urodzonych przez kobietę z danej populacji przy założeniu, że ta dożyje menopauzy

gen: zapis budowy konkretnego białka składający się z ciągu kodonów

genom – zbiór genów danego organizmu

...