„Zdrowie Publiczne” Latalski, Kulig – wyd. Czelej
ZDROWIE PUBLICZNE
Hipokrates 460-377 r pne – wprowadził dietę i higienę jako środki profilaktyczne, uważał, że środowisko i klimat wpływa na stan zdrowia i kondycję człowieka
Bernardo Ramazzini 1633-1714 r – prekursor medycyny, higieny pracy i higieny społecznej
Antonie van Leeuwenhoek 1632-1723 – wynalazca mikroskopu (opisał krwinki, plemniki i struktury mięśni i kości)
Gottfried Wilhelm Leibniz 1646-1716 – domagał się stworzenia publicznej opieki społecznej
Joann Peter Frank 1745-1821 – traktat: Zadania medycyny dla ludzi
- Wprowadzenie obowiązki świadectw zdrowia przed zawarciem małżeńskim
- Zapewnienie opieki nad macierzyństwem
- Pomoc w chorobie
- Urządzenie szkół nauczania z wymogami zdrowia
- Zwalczanie alkoholu i prostytucji
- Zaopatrzenie w wodę i usuwanie nieczystości
- Docenił wartość statystyki lekarskiej
- Podkreślił wartość zdrowia
Edward Jenner 1749-1823 – (1798) krowianka do szczepień przeciw ospie
Ignaś Semmelweis 1818-1865 – (1847) aseptyka
Ludwik Pasteur 1822-1895 – pionier bakteriologii
Heinrich Hermann Robert Koch 1843-1910 – odkrył leseczki wąglika, prątka gruźlicy, przecinkowca cholery
Max Josef von Pettenkofer 1818-1901 – założył pierwsze laboratorium higieny doświadczalnej
John Snow 1813-1858 – prekursor nowoczesnej epidemiologii (przerwanie dróg zakażenia)
Joseph Lister 1827-1912 – inicjator antyseptyki
Przełom XIX-XX w
o Anglia – pierwsze przepisy prawne:
– 1833 zakaz pracy w fabrykach dzieciom poniżej 9r.ż. i ograniczony czas pracy do 18r.ż. do 12h dziennie
– 1848 i 1875 akt dotyczący zdrowia publicznego
– pierwsza ustawa o zdrowiu publicznym (Erwin Chardwick i Beniamin Disraeli) „Zdrowie publiczne jest fundamentem, na którym spoczywa dobrobyt ludności i potęga kraju. Troska o zdrowie publiczne jest pierwszym elementem męża stanu”
o Niemcy
– Otto Bismarck – twórca ubezpieczeniowego systemu ochrony zdrowia i regulacji prawnych dotyczących zdrowia publicznego
o USA
– Milion Joseph Rosenau „Istotą medycyny … są relacje lekarz-pacjent, gdzie pacjent jest indywidualny. Istotą zdrowia publicznego są relacje między lekarzem i przedstawicielami innych dyscyplin”
o Kanada
– Marc Lalonde – raport holistycznego modelu zdrowia publicznego, czynniki wpływające na zdrowie. Powstało pojęcie promocji zdrowia
o Polska
– Józef Polak (1857-1928): w 1885 r. założył czasopismo „Zdrowie Publiczne” ukazujące się do dziś. Wraz z Bolesławem Prusem był współzałożycielem Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego (1898 r.), przekształconego następnie w Polskie Towarzystwo Higieniczne.
DEFINICJE:
J.P. Frank „sztuka ochrony zdrowia (..) przed konsekwencjami zagęszczenia na ziemi (...), a w szczególności jako sztukę umacniania większych odporności, żeby móc bez chorób z powodu złych fizycznych mocy, odsuwając je jak najdalej od siebie, możliwie najpóźniej ulegać ich działaniu”.
C.E. Winslow „zdrowie publiczne to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promocji zdrowia fizycznego, poprzez wysiłek społeczności… ukierunkowany na:
higienę środowiska, kontrolę zakażeń, nauczanie zasad higieny indywidualnej,
organizację służb medycznych i pielęgniarskich,
ukierunkowana na zapobieganie chorobom i wczesną diagnozę,
rozwój mechanizmów społecznych zapewniających każdemu indywidualnie i społeczności warunki życia pozwalające na utrzymanie zdrowia”.
Definicję zdrowia publicznego rozszerzyli:
Dafoe, o: walkę z nałogami i przeciwdziałanie wypadkom
Terris, włączając: walkę z bezrobociem i ubóstwem oraz wszelką dyskryminacją
WHO = ŚOZ „Jest to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promowania zdrowia, poprzez organizację zbiorowych wysiłków społeczeństwa”.
WHO w 1973 r. poszerzyła znaczenie pojęcia zdrowia publicznego, które we wcześniejszych wersjach odnosiło się przede wszystkim do problemów higieny środowiska i walki z chorobami zakaźnymi. W nowej rozszerzonej wersji obejmuje:
- problemy dotyczące zdrowia populacji,
- stan zdrowotny zbiorowości,
- ogólne usługi zdrowotne,
- administrację opieką zdrowotną
Nowe zdrowie publiczne: to wszystko co dobre dla zdrowia
ZAKRES I ZADANIA ZDROWIA PUBLICZNEGO:
- monitorowanie stanu zdrowia oraz określenie potrzeb zdrowotnych ludności,
- identyfikacja i zwalczanie czynników ryzyka zdrowotnego (w miejscu zamieszkania, pracy, nauki)
- zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób, zwłaszcza zakaźnych,
- zapobieganie wypadkom i urazom oraz zapewnienie kompleksowej pomocy ofiarom katastrof, kataklizmów i klęsk żywiołowych,
- zapewnienie nadzoru epidemiologicznego i kontroli zagrożeń środowiska,
- promowanie zdrowego stylu życia wszystkich obywateli a zwłaszcza dzieci i młodzieży,
- kształcenie i doskonalenie zawodowe lekarzy i innego personelu medycznego, zgodnie z wymogami współczesnej wiedzy medycznej,
- zapewnienie jednolitych kompleksowych regulacji prawnych systemu organizacji ochrony zdrowia, ekonomii zdrowia, zasad orzecznictwa lekarskiego,
- monitorowanie jakości świadczeń medycznych, ich dostępności, przestrzegania praw pacjenta oraz zasad bioetyki zawodowej,
- ocena sytuacji zdrowotnej kraju na tle porównań międzynarodowych, analiza wyzwań i zagrożeń wynikających z procesu globalizacji.
INTERDYSCYPLINY ZDROWIA PUBLICZNEGO:
- demografia
- epidemiologia
- deontologia
- prawo w ochronie zdrowia
- statystyka medyczna
- informatyka
SYSTEMY OCHRONY ZDROWIA
System opieki zdrowotnej – możemy zdefiniować jako zorganizowany i skoordynowany zespół działań, którego celem jest realizacja świadczeń i usług profilaktyczno - leczniczych i rehabilitacyjnych, mających na celu zabezpieczenie i poprawę stanu zdrowia jednostki i zbiorowości.
Cele systemu opieki zdrowotnej:
Klasyczne systemy ochrony zdrowia:
1. Bismarcka – ubezpieczenia zdrowotne
Występuje w Polsce. ZUS 9% do NFZ.
Zakłada istnienie systemu prywatnego prywatnego publicznego.
System ubezpieczeniowo-budżetowy.
Założenia:
- Solidaryzm społeczny
- Finansowanie z ubezpieczenia obowiązkowego ze składek pracowników i pracodawców
- Funduszami ubezpieczeniowymi zarządzają instytucje niezależne od administracji państwowej – posiadają niezależność prawną i finansową (kasy chorych), instytucje te: NFZ zawierają kontrakty z ZOZ, lekarzami i pozostałym personelem
- Zakres świadczeń obejmuje opiekę ambulatoryjną i szpitalną, zaopatrzenie w leki i inne artykuły medyczne
- W większości rozwiązań występuje zasada udziału własnego, niezależnie od wnoszonej składki (część płaci fundusz, resztę ja)
- Ubezpieczenie obejmuje wszystkich czynnych zawodowo oraz członków rodzin
2. Siemarzki – centralny, planowany
Całkowita odpowiedzialność.
- Finansowanie z centralnego budżetu państwa
- Kontrola rządu przez zbiurokratyzowany system obowiązujący na terenie całego kraju
- Centralne planowanie działalności inwestycyjnych
3. Beveridge’a – narodowa służba zdrowia
Wielka Brytania, Finlandia, Dania, Irlandia
- Państwowa forma własności opieki zdrowotnej
- Opieka zdrowotna finansowana z budżetu państwa, głównie z podatków
- System opieki zdrowotnej pod kontrolą państwa
- Zakłady opieki zdrowotnej posiadają znaczną autonomię, władze publiczne mogą ingerować w ich zarządzanie w ograniczonym zakresie
- Władze centralne formują politykę zdrowotną, jednak wspólnoty lokalne wywierają bezpośredni wpływ na nią oraz zarządzają zakładami opieki zdrowotnej na sowim terenie
- Równość dostępu do opieki zdrowotnej
4. Oparty o zasadę pomocy publicznej
Rozwiązania typowe dla krajów rozwijających się (Afryka, Azja, Ameryka Łacińska)
- Zdecydowana większość obywateli państwa ma teoretycznie zagwarantowaną opiekę zdrowotną (ograniczona do minimum)
- Baza szpitalna skupia się w głównych miastach
- Rażące braki zasobów kadrowych i aparaturowych
- Ubezpieczenia chorobowe dotyczą wąskiej grupy (funkcjonariuszy publicznych, kadry wielkich zakładów przemysłowych)
5. Wolnorynkowy (rezydualny) – model X
Stany Zjednoczone
- Sektor zdrowia jest polem działań ekonomicznych
- Dominująca rola sektora publicznego
- Swobodna odpowiedzialność i indywidualizm za stan zdrowia
- Kontrola rynku przez organizacje profesjonalne
- Finansowanie z dobrowolnych składek
Dwa rządowe programy:
MEDICARE – program ubezpieczeń dla ludzi powyżej 60 r.ż. i niepełnosprawnych
MEDICAID – rządowy program objęcia świadczeniami ludzi ubogich, finansowanie wspólne przez rząd federalny i rządy stanowe
??????
- Całkowity brak sektora prywatnego
- Traktowanie opieki zdrowotnej, jako sfery nieproduktywnej
- Ograniczenie zakładom opieki zdrowotnej autonomii prawnej
PROMOCJA ZDROWIA
Promocja – krzewienie i popieranie kogoś lub czegoś
Zdrowie – stan żywego organizmu, w którym wszystkie funkcje przebiegają prawidłowo
Zdrowie: brak chorób, niedomagań, pełny dobrostan fizyczny
Promocja zdrowia – propagowanie postępowania i działania na rzecz zdrowia
Promocja zdrowia (WHO) – proces umożliwiający jednostkom i społeczeństwu zwiększenie korzyści, nad czynnikami determinującymi zdrowie.
Profilaktyka – propagowanie i utrwalanie zdrowego życia jednostek i grup społecznych przez zapobieganie wszelkim chorobom
Profilaktyka – wszelkie działania i środki zapobiegające chorobom, poprzez przestrzegania zaleceń higieny we wszystkich dziedzinach życia, stosowanie szczepień ochronnych, edukacja zdrowotna, propagowanie racjonalnego stylu życia. Profilaktyka daży zatem do zapobiegania chorobom, jak również do wczesnego ich wykrywania i zapobiegania skutkom choroby.
Fazy profilaktyki (cele promocji zdrowia)
Promocja zdrowia
Profilaktyka = prewencja
Punkt wyjścia
Zdrowie
mpwjs